Blog poniekąd polityczny czyli jak wszystko rozumieć i na nic się nie zgadzać

O poli­tyce na blogu piszę rzad­ko, bo mam poczu­cie, że to nie miejsce na tego typu rozważa­nia. Jed­nocześnie – jako his­to­ryk, socjolog, pra­cown­ik cza­sopis­ma poli­ty­czno-społecznego, oso­ba zaan­gażowana i zain­tere­sowana światem – nie mam dnia bez poli­ty­ki. I dziś, kiedy his­to­ria prze­b­ie­ga truchtem pod moim oknem, zmieni­a­jąc być może na wiele lat pod­stawy ustro­ju mojego kra­ju, myślę, że was w mój świat zabiorę. Mój bard­zo skom­p­likowany świat człowieka, który coś chce przez czas, nawet zły, przenieść.

Sprawa sądown­ict­wa roz­pala­ją­ca w ostat­nich dni­ach umysły i ser­ca jest dobrym miernikiem tego, co właś­ci­wie się wokół nas dzieje. Zamach na trójpodzi­ał władzy, który obser­wu­je­my, dla jed­nych jest zamachem na pod­stawy ustro­ju i końcem zarówno państ­wa prawa, jak i demokracji; dla innych – spodziewaną i wyczeki­waną zmi­aną. Jed­nocześnie obie strony chcąc nie chcąc muszą się nien­aw­idz­ić – jed­ni niszczą sys­tem, drudzy bronią przeg­niłych struk­tur? Czy obie strony mają równe rac­je? Nie. Pod­ważanie trójpodzi­ału władzy nie jest dobre dla niko­go. Dlaczego? Otóż nawet popier­a­jąc takie zmi­any, należy przeprowadz­ić prostą oper­ację myślową. Wyobraźmy sobie, że u władzy są ludzie, z który­mi się nie zgadza­my; ludzie robią­cy rzeczy, na które nie ma naszej zgody – nieza­leżnie od tego, jaka to par­tia czy świato­pogląd. Czy na pewno chce­my, by zniknęły nieza­leżne sądy? Bez nich jesteśmy bezbron­ni. Czy chce­my, żeby sędziowie byli jakkol­wiek uza­leżnieni od poli­tyków? By bali się trafić do więzienia, jeśli wydadzą wyrok, który się nie spodo­ba rządzą­cym? Wszys­tkie przy­wile­je sędz­iów, które budzą wśród wielu tyle kon­trow­er­sji, służą temu, by sędziowie byli nieza­leżni. Bo to nasza jedy­na ochrona przed tym, by wybrana – nawet demokraty­cznie – władza musi­ała się kogoś posłuchać. To jak w tej znanej his­torii o mły­narzu, który przy­pom­i­nał cesar­zowi, że są jeszcze sądy w Berlin­ie. Bez sądów w Berlin­ie wszyscy prze­gramy z cesarzem.

Ale jed­nocześnie – wiem, że ludzie którzy uważa­ją zmi­any, jakie zachodzą, za dobre, widzą sprawę inaczej. Być może nie raz i nie dwa spotkali się z wyrok­iem, który uznali za niespraw­iedli­wy. Może sędzia, na którego się natknęli, był niemiły, niekom­pe­tent­ny, może po pros­tu aro­ganc­ki. Może czy­tali o wszys­t­kich przy­pad­kach, kiedy sędzia okazał się nieucz­ci­wy, a na takie his­to­rie moż­na się było ostat­nio częs­to natknąć w prasie (nieprzy­pad­kowo). Nie mogę wyk­luczyć, że część osób jest świę­cie przeko­nana, że sądy są już całkowicie upoli­ty­cznione i nowe ustawy nic nie zmieni­a­ją, tylko sankcjonu­ją stan fak­ty­czny. Jestem abso­lut­nie pew­na, że sporo osób nie jest w stanie odróżnić spraw­iedli­woś­ci w poj­mowa­niu oso­by pry­wat­nej – która uważa, że sąd powinien zrozu­mieć jej postawę – od spraw­iedli­woś­ci rozu­mi­anej z punk­tu widzenia prawa – która niekoniecznie pokry­wa się z tą spraw­iedli­woś­cią „zdroworozsąd­kową”. To jak z przepisa­mi o przedawnie­niu. Są konieczne, by sys­tem dzi­ałał, ale cza­sem aż trud­no prze­jść do porząd­ku dzi­en­nego, kiedy słyszymy, co się przedawniło. Ale nie czyni to zasady złą.  Zda­ję sobie sprawę, że niechęć do sądów w Polsce naras­tała lata­mi, była wyko­rzysty­wana poli­ty­cznie i stanowi jed­no z głównych spoiw wśród bard­zo różnych wybor­ców par­tii rządzącej. A jed­nocześnie – przy całej tej świado­moś­ci prz­er­aża mnie, jak łat­wo i szy­bko moż­na nam wszys­tkim spod stóp wysunąć to jed­no z ostat­nich zabez­pieczeń przed władzą auto­ry­tarną, jakim są nieza­leżne sądy.

Obję­cie umysłem tego, co stało się z poli­tyką w Polsce, jest trudne. Trze­ba zacząć od tego, że dziś nie mamy wybor­ców dwóch par­tii, ale ludzi żyją­cych w rzeczy­wis­toś­ci­ach równoległych. Jeśli dla jed­nych ważne oso­bis­toś­ci w państ­wie zginęły w wypad­ku lot­niczym, a dla drugich ktoś je z pre­m­e­dy­tacją zamor­dował, a państ­wo nie zareagowało, to nie ma tu wielkiego pola do negoc­jacji. Bo to nie dwa poglądy, tylko dwa światy. Nie znaczy, że oba są równie prawdzi­we, ale mamy w kra­ju ludzi, którzy żyją w zupełnie innej rzeczy­wis­toś­ci, innym świecie, w innej Polsce. Tak po pros­tu. Czy moż­na ich przekon­ać, że się mylą? Trud­no powiedzieć, sko­ro argu­men­ty nie dzi­ała­ją. Aro­ganc­ka postawa częś­ci środowisk też nie poma­ga. Czy ich rzeczy­wis­tość jest przez to dla nich samych mniej prawdzi­wa? Ależ skąd. To jest coś, co się trochę w głowie nie mieś­ci, ale dużo tłu­maczy. Pod­czas kiedy ja żyłam w ostat­nich lat­ach w kra­ju demokraty­cznym, w którym rządz­iła par­tia poli­ty­cz­na, z której niek­tóry­mi poglą­da­mi się zgadza­łam, inni żyli w kra­ju, w którym eli­ty umówiły się z obcym kra­jem, by wykończyć opozy­cję. Dwa światy obok siebie. Punk­tów sty­cznych niewiele.

Ale nie chodzi nawet o sprawę tak wielką, jak katas­tro­fa smoleńs­ka. Ludzie także w innych sfer­ach życia żyli w dwóch świat­ach. Cóż z tego, że wskaźni­ki gospo­dar­cze pokazu­ją, że rzą­dom Plat­formy towarzyszył wzrost gospo­dar­czy. Wskaźni­ki jed­no, ludz­ka per­cepc­ja drugie. Pod­czas kiedy ja żyłam w kra­ju, gdzie rosły płace i spadało bezrobo­cie, a ja sama raczej nie cier­pi­ałam bard­zo z powodu łama­nia praw pra­cown­iczych, obok mnie żyli ludzie, którzy zostali sami z kredy­ta­mi we frankach, których praw nikt nie przestrze­gał, a co więcej – niby zara­bi­ali więcej, ale wcale się nie boga­cili. Kupowali coraz więcej, ale ich życie wcale nie wydawało się lep­sze ani łatwiejsze. Albo co gorsza – tylko słyszeli, że żyje się coraz lep­iej, a star­cza­ło im cud­em do pier­wszego, a w okol­i­cy nie było żad­nego miejs­ca pra­cy, choć ponoć bezrobo­cie się zmniejsza­ło. Pod­czas kiedy dla mnie ostat­nie lata oznacza­ły coraz więk­szą sta­bi­liza­cję, oni czuli, że czegoś im braku­je, że za mało się im poma­ga, że powin­ni mieć więcej. Obie te Pol­s­ki ist­ni­ały jed­nocześnie. Przy tych samych wskaźnikach gospo­dar­czych. Co więcej – pew­na recep­ta na zmartwienia – zaciśni­j­cie pasa, nie bierz­cie kredy­tu – wydawana była z pozy­cji ludzi, którzy nie musieli się tymi sprawa­mi martwić. Łat­wo radz­ić innym, by obniżyli swój poziom życia, kiedy tobie samemu całkiem nieźle się powodzi. Poza tym – potrze­by, nawet idio­ty­czne, ros­ną. Być tym jedynym, co nie ma mieszka­nia, samo­chodu czy dużego telewiz­o­ra. Kto się odważy?

Mogłabym tych ludzi, którzy myślą inaczej, szcz­erze nien­aw­idz­ić, bo psu­ją mój kraj swo­ją decyzją, by odd­ać władzę w ręce członków par­tii robiącej wszys­tko, byle­by przeprowadz­ić specy­ficzny odwet nie tylko na poprzed­niej władzy, ale na ostat­nim dwudziestopię­ci­ole­ciu. Bo prze­cież to nie chodzi o to, by roz­mon­tować Pol­skę Plat­formy, ale o to, żeby przepisać te ostat­nie ćwierć wieku tak, jak­by wydarzyło się coś zupełnie innego. Stąd dziś znów roz­maw­iamy jak w lat­ach 90., deko­mu­nizu­je­my ulice hurtem, kłócimy się o to, kto był w PZPR, a kto ma pra­wo być opozy­cjon­istą. Dzi­en­nik telewiz­yjny przekonu­je, że dopiero ter­az kończy się w Polsce komu­nizm. To wszys­tko jest próbą ode­gra­nia jeszcze raz dyskusji już raz przeprowad­zonych – tylko ter­az w wyda­niu tych, którym nie spodobały się tamte odpowiedzi. Bo prze­cież to jest – poza wszys­tkim innym – mała zem­s­ta za roszady poli­ty­czne, które roz­gry­wały się, gdy jeszcze prezy­den­tem był Wałęsa. Tyle że o ile poli­tyków PiS i ich zachowa­nia szcz­erze nie znoszę i muszę wyłączać telewiz­or, kiedy się w nim pojaw­ia­ją, to o wybor­cach mam zgoła inne zdanie. Myślę, że wybor­cy PiS mają bard­zo podob­ną potrze­bę co ja – chcą się w tym kra­ju poczuć dobrze. U siebie.

Myślę, że gdy­bym mieszkała w mniejszym mieś­cie, urodz­iła się w innej rodzinie, chodz­iła grzecznie do koś­cioła i pra­cow­ała w niewielkim zakładzie pra­cy, mogłabym dostrze­gać zale­ty rządów PiS.  Sprawa Try­bunału Kon­sty­tucyjnego była­by wysoce abstrak­cyj­na – bo w sum­ie, to są jacyś ludzie w togach, daleko ode mnie. Jasne, przy odpowied­niej wiedzy nietrud­no dostrzec, że Try­bunał i Sąd Najwyższy wpły­wa­ją na życie wszys­t­kich Polaków, ale kto się nad tym zas­tanaw­ia? Kto się zas­tanaw­iał przez ostat­nie osiem lat? Byłabym zwolen­niczką 500 plus, bo dobrze dostać pieniądze na dzieci. Zwłaszcza, że młode rodziny cienko przędą. To, że część matek zostanie w domu, by mnie nie martwiło – w końcu kobi­eta powin­na być przy dziecku w pier­wszych lat­ach. Nie miałabym prob­le­mu z tym, że koś­ciół ma tyle do powiedzenia w sprawach poli­ty­ki – prze­cież wszyscy w Polsce chodzą do koś­cioła. A jeśli nawet ktoś nie chodzi, powinien pod­porząd­kować się więk­szoś­ci, w końcu tak dzi­ała demokrac­ja, co więk­szość wybierze, to ma być. Mogłabym się bać imi­grantów – może jed­na wiz­y­ta w Egip­cie zostaw­iła­by mi złe wraże­nia, może jakaś kuzyn­ka w Anglii mieszkała­by w złej dziel­ni­cy. Może nigdy bym nie widzi­ała żad­nego muzuł­man­i­na na oczy, tylko jak­iś tłum w telewiz­ji. Może bym chci­ała, żeby było, jak jest. Bo tak zawsze było.  Może bym się tym nie prze­j­mowała, bo musi­ałabym się zająć dzieck­iem, zro­bić obi­ad mężowi, poplotkować w pra­cy, wypra­sować sukienkę do koś­cioła. Może wszys­tko było­by dobrze, sko­ro wszyscy zdrowi.

Być może, jak bard­zo wielu Polaków, byłabym przeko­nana, że wszyscy poli­ty­cy to złodzieje, szu­je i podli ludzie. Jed­ni krad­ną i drudzy krad­ną. Jed­ni łamali pra­wo i drudzy łamią pra­wo. Ogól­nie niczego dobrego nie moż­na się po nich spodziewać. Dor­wali się do kory­ta i chcą dla siebie jak najwięcej. Więc nie ma różni­cy, kto rządzi i co tam w tych sej­mach zade­cy­du­ją – wszyscy i tak myślą tylko o sobie. Roz­maw­iałam z ludź­mi, którzy głosowali w wyb­o­rach, kieru­jąc się przeko­naniem, że albo ich głos niewiele zmienia, albo że dobrze będzie wtedy, kiedy do władzy dojdzie ktoś inny. Co więcej, spotkałam ludzi, w których była tak wiel­ka potrze­ba, by ktoś w końcu postępował zgod­nie z tym, co mówi i obiecu­je, że gotowi byli zaak­cep­tować nawet najbardziej niedemokraty­czne propozy­c­je, byle­by przed­staw­ia­ją­ca je oso­ba nie krę­ciła i robiła tak, jak mówi. Jed­nocześnie w tym wszys­tkim jest przeko­nanie towarzyszące ludziom nieza­leżnie od grupy społecznej, że poli­ty­ka jest czymś oder­wanym od życia i dalekim. Nie ma zau­fa­nia do klasy poli­ty­cznej, a za tym idzie – brak zau­fa­nia do sys­te­mu. Jak szanować coś, co pow­stało w wyniku pra­cy tych, których nie szanu­je­my? Nietrud­no dostrzec, że przy takim spo­jrze­niu mało jest insty­tucji państ­wa, którym się ufa.

Pró­ba zrozu­mienia, skąd biorą się cud­ze poglądy, nie oznacza wcale zgody na nie. Nie jestem się w stanie pogodz­ić z ros­nącą w kra­ju kseno­fo­bią i rasizmem. Ale jed­nocześnie nie mam wraże­nia, by przed ich roz­wo­jem wśród zwykłych, niezaan­gażowanych w żadne orga­ni­za­c­je ludzi, chroniła mnie pog­a­r­da. Widzę zma­sowaną akcję pro­pa­gandową władz i mediów.  Wiem, że zadzi­ała. Bo zma­sowane akc­je pro­pa­gandowe dzi­ała­ją. Mogę się martwić, że na moje społeczeńst­wo podzi­ałała szy­b­ciej. Że cała ta pro­pa­gan­da nie musi­ała być sub­tel­na. Nie spotkała się z oporem. Była cyn­icz­na do granic.  Jed­nak wiem, że ludziom łat­wo sprzedać stra­ch. Zwłaszcza wtedy, kiedy moż­na zin­ter­pre­tować rzeczy­wis­tość tak, że potwierdza nasze obawy. Jasne – jeśli się siedzi, oglą­da, słucha, śledzi, anal­izu­je, to łat­wo zrozu­mieć – ten mężczyz­na, który wysadza się na kon­cer­cie, i ci ludzie, których chce­my przyjąć do kra­ju, to zupełnie inni ludzie. Ale nie wszyscy potrafimy anal­i­zować wydarzenia na świecie – wciąż mało kto rozu­mie, że spo­ra część prob­lemów Zachodu bierze się z kolo­nial­nego dziedz­ict­wa, z prob­lemów z kwes­t­i­a­mi nar­o­dowoś­ci nowo przy­byłych, z masowym ścią­ganiem ludzi do pra­cy w poprzed­nich dekadach. Nawet wśród moich wyk­sz­tał­conych zna­jomych niekiedy widzę niechęć do pochy­la­nia się nad skom­p­likowaną siecią pow­iązań i zależnoś­ci, które spraw­ia­ją, że mamy takie a nie inne prob­le­my na świecie. A jeśli ktoś nie pode­j­mu­je tego wysiłku, to się boi. Boi się umiejęt­nie postaw­ionego cho­choła. Może pod­partego nieulec­zony­mi jeszcze w społeczeńst­wie (a przy­na­jm­niej w niek­tórych jego gru­pach) cią­go­ta­mi do anty­semi­tyz­mu. Może dlat­ego ten stra­ch tak dobrze się trzy­ma. Może dlat­ego lud się boi. Chci­ałabym, żeby się nie bał. Ale jed­nocześnie wiem, że dla obu stron coraz trud­niejsze jest zdanie: wszyscy ludzie są wyjś­ciowo równi i zasługu­ją na sza­cunek. To dziś pogląd niemal radykalny.

Tak więc staram się wcielić w kogoś innego. Nie być dziew­czyną z dużego mias­ta, z inteligenck­iej rodziny, z małego aka­demick­iego bąbel­ka. Wyjść tam, gdzie to, co ja uważam za słuszne, nie jest oczy­wiste. Praw­da jest taka, że nie uważam, by było łat­wo wyz­nawać moje poglądy. Bycie osobą bard­zo otwartą wyma­ga ciągłego pil­nowa­nia samego siebie, zadawa­nia sobie pyta­nia nie tylko o to, co jest dobre dla mnie, ale o to, co jest dobre dla innych. Kwes­t­ionowa­nia pomysłu, że to, co podo­ba się mnie, spodo­ba się wszys­tkim. Przyz­nawanie innym wol­noś­ci bywa paradok­salne, niechęć, by pra­wo krępowało jed­nos­tkę, by ktokol­wiek narzu­cał mi swo­ją wiarę czy świato­pogląd, oznacza, że sama się muszę pil­nować. Cza­sem bywa ciężko, zwłaszcza że pól, na których trze­ba wykazać się oby­wa­tel­ską postawą, jest coraz więcej. Myślę też, że trze­ba dobrze panować nad stra­chem przed tym, co inne, dzi­wne, zmi­enne. Trze­ba sobie pow­tarzać bard­zo częs­to, że jed­ni muszą coś odd­ać, by drudzy też coś mieli. Trze­ba nie być ego­istą, a jed­nocześnie trze­ba bard­zo ego­isty­cznie bronić swoich praw. To trud­na postawa, myślę, że dla wielu bard­zo paradok­sal­na. Moim zdaniem – najbardziej słusz­na, bo dawanie innym praw zawsze stoi wyżej, niż ich odbieranie. Im mniej osób jest wyk­luc­zonych, tym łatwiej będzie się nam żyło. Jest to też postawa bard­zo utopi­j­na, bo zawsze ktoś jest wyk­luc­zony. No i nie jest łat­wa. Trze­ba bard­zo dużo nad nią myśleć. Wery­fikować. Szukać. A ludzie ucieka­ją od wol­noś­ci, odpowiedzial­noś­ci i wszys­tkiego, co wiąże się z pochy­laniem się nad samym sobą. Tacy jesteśmy i póki ktoś nas nie zmusi, nie przypil­nu­je, nie nauczy, chęt­nie odd­a­je­my naszą wol­ność. To nie jest nowy mech­a­nizm, choć zawsze przerażający.

Zresztą to pil­nowanie samego siebie cza­sem bywa trudne też dla mnie. Kiedy widzę chłopa­ka na uli­cy w bluzie z żołnierza­mi wyk­lę­ty­mi czy z pow­stańczą kotwicą, mam złośli­wą ochotę zro­bić mu test z his­torii. Albo po pros­tu szcz­erze go nie lubić. Ale częs­to popraw­iam sama siebie. Patrzę na koszulkę z naj­tańszego poliestru, na bluzę, której nie robił pol­s­ki pro­du­cent. Nie raz i nie dwa zła­pałam się na tym, że ten ide­o­log­iczny strój miał jeszcze jeden ele­ment – był tani. Nie kupi­ony w galerii hand­lowej, bo tam dro­go, ale na bazarku. Może prze­myślany ide­o­log­icznie, a może taka jest moda, a może nie ma innego mod­elu. Chcę się wkurzyć na tego młodzień­ca i na wszys­t­kich młodych ludzi, którzy deklaru­ją głosowanie na PiS. Ale potem przy­pom­i­nam sobie te wszys­tkie inter­ne­towe roz­mowy, w których współczes­na młodzież jest pog­a­rdzaną bandą idiotów, z których nic nie będzie. Czyżbyśmy byli trochę win­ni, może sko­ro nie są w stanie nic udowod­nić i zro­bić to przy­na­jm­niej założą koszulkę. Może są młodzi i potrze­bu­ją prawdzi­wej ide­ologii, nawet jeśli jest tak strasznie uproszc­zona. Może zupełnie nie rozu­mieją, o co chodzi, ale sko­ro kole­ga ma koszulkę, to oni też mają. Czy mogę nie lubić tego chłopa­ka w tej koszulce, czy patrzeć na niego jako na wytwór tylu różnych czyn­ników, że zasługu­ją na osob­ny wpis. Prze­cież gdzieś z tyłu głowy wiem, że ten chłopak mógł­by mieć koszulkę z Karskim, a nawet z Edel­manem. Gdy­by mu ją odpowied­nio sprzedać. Tylko tego nikt nie robił. Przy­na­jm­niej nie tak, jak się podo­ba młodzieży. Bo wszak co było najlep­sze w Żołnierzach Wyk­lę­tych? Byli antysys­te­mowi. Jak młodzież. A może chłopak po pros­tu jest bied­ny i nic nie ma poza tymi Wyk­lę­ty­mi. Więc myślę, i myślę. Jak tego młodego człowieka rozu­mieć i nie rozu­mieć jednocześnie.

Wiem, że wśród wielu osób, które znam, obec­na sytu­ac­ja poli­ty­cz­na budzi głębo­ki sprze­ciw. Musimy coś zmienić – zro­bić coś więcej, niż wyjść na ulicę. Też uważam, że dos­zliśmy do jakiegoś punk­tu, w którym jest trud­no po pros­tu patrzeć i nic nie robić. Ale jed­nocześnie wiem, że mieszkam w kra­ju, w którym takie zmi­any i decyz­je podoba­ją się pon­ad 30% gło­su­ją­cych. Jeśli nawet wymien­imy władzę i znów prze­r­o­bimy wszys­tko, jak było, te 30% z kawałkiem nie zniknie. Nie rozpłynie się. Nadal będzie żyć w swo­jej równoległej rzeczy­wis­toś­ci. Nie może­my ich zig­norować. Ich rzeczy­wis­toś­ci. Ich lęków. Ich poczu­cia, że chcą czegoś innego, rzetel­nego, pod­bu­dowanego ide­ologią. Czegoś, co nie będzie tym, co już znali. Nie moż­na ich wyrzu­cić i o nich zapom­nieć. I nie mówię tu o tej częś­ci, która wszędzie widzi bezpiekę i zachowu­je się tak, jak­by jedynym punk­tem odniesienia w his­torii Pol­s­ki był okrągły stół. Rzeczy­wiś­cie, tu mamy do czynienia z ludź­mi, którzy tak moc­no wierzą w swo­ją wiz­ję dziejów, że nic im nie pomoże. Mówię o tym sze­rokim elek­tora­cie, którego okrągły stół też nie za bard­zo obchodzi. Chcą, żeby było inaczej. Być może ucz­ci­wiej, może „na zdrowy rozum” spraw­iedli­wiej, może po dawne­mu, kiedy nikt nie miał za wiele. Pytanie – czy ist­nieje jakieś wspólne inaczej, do którego moż­na dążyć?

Nie chcę nien­aw­idz­ić. Nie chcę nien­aw­idz­ić swo­jego kra­ju. Jego mieszkańców. Wybor­ców innej par­tii. Swo­je negaty­wne uczu­cia pozostaw­iam dla ludzi, którzy moim zdaniem naprawdę na nią zasługu­ją. Dla tych poli­tyków par­tii rządzącej, którzy kłamią w medi­ach – tylko po to, by budz­ić stra­ch i panikę wśród ludzi. Dla tych, którzy z uśmiechem lekce­ważą pra­wo i jego zasady – jed­nocześnie głosząc, że odd­a­ją ludziom dostęp do spraw­iedli­woś­ci. Tych, którzy co chwila powołu­ją się na wyni­ki wyborów, ale odwraca­ją się ple­ca­mi od więk­szoś­ci społeczeńst­wa, jak­by zapom­nieli, że wygrać wybo­ry a dostać man­dat na robi­e­nie wszys­tkiego to nie to samo. Tych, którzy włas­ną nieucz­ci­wość tłu­maczą przewinieni­a­mi poprzed­nich par­tii i ustro­jów. To, że Kowal­s­ki kradł, nie znaczy, że Wiśniews­ki może. A jeśli Wiśniews­ki przyszedł na stanowisko, bo wszyscy wiedzieli, że Kowal­s­ki kradł, to jego przewina­mi nie może tłu­maczyć włas­nej nieu­dol­noś­ci. Nie jestem w stanie słuchać tych, którzy pod­waża­ją cier­pi­e­nie ludzi, odwraca­ją się od tragedii i z poczu­ciem moral­nej wyżs­zoś­ci dyk­tu­ją innym, jak mają żyć. Nie jestem w stanie patrzeć na dzi­en­nikarzy, którzy muszą wiedzieć, że kłamią. Nien­aw­idzę niekom­pe­tencji, ale też świa­ta, w którym ktoś próbu­je mi wytłu­maczyć, że drze­wo jest po to, by człowiek mógł je ściąć. Nien­aw­idzę paskud­nej obłudy. Przyz­nam szcz­erze – nien­aw­idzę takiego spra­wowa­nia władzy. Władzy, która musi wiedzieć, że postępu­je niez­god­nie z zasada­mi, bo czy inaczej pra­cow­ała­by pod osłoną nocy?

Za poprzed­niej władzy żyło mi się dobrze i nie byłam na ani jed­nej demon­stracji. Ter­az co chwila jestem na jakiejś. Mniej lub bardziej bez­nadziejnej, mniej lub bardziej licznej. Już dwa razy poli­ty­ka stukała do mych drzwi. Kiedy jako kobi­eta poczułam się fizy­cznie zagrożona propozy­c­ja­mi nowych przepisów antyabor­cyjnych. Kiedy jako oso­ba pracu­ją­ca w medi­ach pojechałam w nocy pod sejm, bo nagle wiec­zorem okaza­ło się, że pra­ca, którą prze­cież pośred­nio wykonu­ję, jest zagrożona. Nigdy wcześniej nie musi­ałam iść na żad­ną demon­strację poza Paradą Równoś­ci. Nie czułam się zagrożona. Czy zagrożeni czuli się ci, których nie widzi­ałam? Chy­ba nie. Demon­strowali przed­staw­iciele niek­tórych zawodów, związkow­cy, zwolen­ni­cy Radia Mary­ja, ale cała resz­ta żyła dość spoko­jnie. Miesięcznice smoleńskie odby­wały się co miesiąc na Krakowskim Przed­mieś­ciu i tak wrosły w kraj, że trud­no było o nich pamię­tać. A jed­nocześnie – w tym spoko­jnym, europe­jskim kra­ju musi­ało być mnóst­wo niesamowicie niezad­owolonych, sfrus­trowanych ludzi, przeko­nanych o tym, że są krzy­wdzeni, ignorowani i prześlad­owani. Nikt tego nie rozład­ował, nikt tego umiejęt­nie nie uleczył, nikt tych ludzi nie zmienił.

Ta myśl mówi mi, że do tego, co było, nie da się wró­cić. Bo gdy­byśmy mieli wró­cić, to znów zro­bi się nam pod skórą taki czyrak. Czyrak, który zresztą zro­bił się i w Stanach, i Wielkiej Bry­tanii. Coś musi się zmienić. Nie uważam, by par­tia rządzą­ca miała pomysł na zmi­anę, bo jest par­tią odwe­tu, wiecznej opozy­cji. Jedy­na opozy­cyj­na par­tia z więk­szoś­cią sej­mową w his­torii ludzkoś­ci. Nie może zaleczyć ran, bo żyje z tego poczu­cia niedoce­nienia, z tej alter­naty­wnej rzeczy­wis­toś­ci. Nie widzę też na sce­nie poli­ty­cznej kogoś, kto miał­by dobry pomysł, co dalej. Przeszłość była lep­sza od ter­aźniejs­zoś­ci, ale gdy­by nie tamte błędy, to pop­ulisty­czne hasła nie padły­by na tak podat­ny grunt. Gdy­byśmy jed­nak o czymś nie zapom­nieli, to nie było­by ter­az takiej krwiożer­czej chę­ci odwe­tu, takiej agresji (niek­tórych środowisk), takiej potrze­by odbi­cia sobie lat prześlad­owań – częs­to prze­mocą i pog­a­rdą. Coś w tam­tym układzie było bard­zo nie tak. I niekoniecznie chodz­iło o sam układ, ale może o to, jak rządzą­cy umieli się wytłu­maczyć. W końcu jeśli jest taka apro­ba­ta społecz­na dla roz­mon­towa­nia zasad trójpodzi­ału władzy, to znaczy, że ludzie nie do koń­ca rozu­mieli, co i jak działa.

Nie jestem sym­e­trys­tką. Wiem, że ter­az jest gorzej, niż było. Jestem przeko­nana, że im więcej wol­noś­ci da się ludziom, im sil­niejszy związek kra­ju z insty­tuc­ja­mi między­nar­o­dowy­mi, im mniejsze związ­ki koś­cioła i państ­wa, tym żyje się nam lep­iej. Ale jed­nocześnie jeśli czegoś naprawdę nie lubię, to życia w plemie­niu. Kupowa­nia poglądów w pakiecie. Uczuć w paczce. Kiedy widzę coś, czego nie rozu­miem, nie chcę uciekać w nien­aw­iść, chcę zrozu­mieć – bo tylko wtedy może da się coś zro­bić. Ale przede wszys­tkim – wiem, że muszę przez każdą sytu­ację „prze­nieść” to, co najważniejsze. Human­izm, który nakazu­je mi uznawać, że wszyscy zasługu­je­my (wyjś­ciowo) na sza­cunek.  Empatię, która każe mi zapy­tać, co właś­ci­wie siedzi w głowie tych „innych”. Sza­cunek, który spraw­ia, że nie chcę ofic­jal­nie prze­j­mować języ­ka drugiej strony. Ostate­cznie chci­ałabym po wszys­t­kich per­tur­bac­jach pozostać sobą, a nie stać się gorszą wer­sją siebie. To chy­ba był­by za duży koszt. Jed­nocześnie moje doświad­czenia życia w świecie spraw trud­nych jest niewielkie. Może się nie da. Ale nie porzucę moich zasad tylko dlat­ego, że ktoś mi się kazał przyp­isać do jakiegoś plemienia.  Nie dlat­ego, że są równoważne. Ale dlat­ego, że poli­ty­ka nie pole­ga na zapisy­wa­niu się do sek­ty, plemienia czy fan­do­mu. Poli­ty­ka pole­ga na posi­ada­niu poglądów i pode­jś­ciu do insty­tucji państ­wa. Poglądów, które moż­na mody­fikować, zmieni­ać i moż­na o nich dysku­tować. Kiedy nie moż­na o nich dysku­tować, to już nie poglądy, tylko wyz­nanie wiary. Moż­na je mieć, ale nie powin­niśmy budować koś­ciołów w miejsce parlamentu.

Patrzę na prz­er­ażone posty moich zna­jomych w Internecie. Robię sobie notatkę w kalen­darzu, by iść na demon­strację. Roz­maw­iam z przy­jaciół­mi. Żyję poli­tyką na poziomie, który wcale mi się nie podo­ba. Zwłaszcza że trze­ba się jeszcze martwić o sprawy między­nar­o­dowe i o wielkie góry lodowe. Wiem, że ludzie nie chcą się zaj­mować poli­tyką. Nie widzą w niej samych siebie. Chcą spoko­ju, rozwi­ja­nia swoich pasji. Dyskusji o tym co czu­ją, że jest blisko ich. Poczu­cie, że poli­ty­ka należy do innego świa­ta to nie jest wina PiS. To wina wszys­t­kich rządzą­cych par­tii od początku nowego sys­te­mu. Wina też poprzed­niego sys­te­mu. Chci­ałabym, żeby poli­ty­ka była dla ludzi waż­na. Ale to nie jest takie proste. Nie da się kogoś zaw­sty­dz­ić do innego życia. Do innej postawy. Da się wye­dukować, poprowadz­ić, zachę­cić. Wyżs­zość tych, którzy się angażu­ją niewiele zmieni. Poza utwierdzaniem postaw. Tylko, że aby się z tym pogodz­ić, trze­ba wyjść poza siebie, stanąć obok. Kto ma na to czas.

Poli­ty­ka nie jest nieważ­na. Jest piekiel­nie waż­na. Jest tym, co deter­min­u­je niemal wszys­tko, co nas otacza. Nawet fakt, że biorę ślub w urzędzie, jest wynikiem czy­je­jś poli­ty­cznej decyzji. Decyzji, która uznała taki związek za legal­ny. Poli­ty­cz­na jest moja pra­ca i to nie dlat­ego, że pracu­ję w tygod­niku, ale dlat­ego, że należy mi się urlop. Ktoś ułożył i przegłosował pra­wo pra­cy. Poli­ty­czny jest mój dojazd do pra­cy. Dlat­ego, że poli­ty­czne decyz­je gwaran­tu­ją ist­nie­nie wol­nej prasy. Bez dotacji na metro nie było­by czym dojechać do redakcji. Poli­ty­czne jest moje łącze inter­ne­towe – państ­wo mogło­by mi ograniczyć Face­booka czy zamknąć mi Inter­net za wielkim murem. Poli­ty­cz­na jest kul­tura, o której kocham pisać. Kino, bez którego nie mogę żyć. A dziś ten blog. I to dobrze.

PS: Pod wpisem nie ma sekcji komen­tarzy. Dlaczego? Bo mam jeszcze jed­ną reflek­sję. W prawdzi­wym życiu zdarza­ło mi się wielokrot­nie roz­maw­iać z ludź­mi o skra­jnie różnych poglą­dach, kry­tykować ich, zgadzać się, itd. W Internecie jed­nak roz­mowa poli­ty­cz­na zamienia się w pyskówkę, a reflek­s­ja nad wydarzeni­a­mi, zami­ast się rozwi­jać, skra­ca do jakiegoś bon motu. A ja chcę dziś skończyć mówić. Bez przerywania.

PS2: Wpis napisałam po tym, jak przeczy­tałam gdzieś w sieci, że ktoś nie napisał­by wpisu poli­ty­cznego, bo się boi utraty czytel­ników. Ja myślę, że mam poglądy, które tak naprawdę są dla wszys­t­kich. I niczego się nie boję. Ale też nie mam wraże­nia, bym cokol­wiek naprawdę ryzykowała. A jed­nocześnie, w imię blo­ga rozu­miejącego, doskonale rozu­miem tych, którzy o poli­tyce nie piszą.