Test porywów serca czyli skąd wiedzieć, że film porusza właściwą strunę

Po czym poz­nać że człowiek jest zakochany? Ponoć najprost­szym testem jest słuchanie piosenek o miłoś­ci. Jeśli wszys­tkie nagle są o was to znaczy, że się zakochal­iś­cie. Podob­nie bywa w przy­pad­ku oce­ni­a­nia pop­u­larnoś­ci czy znaczenia fil­mu dla widza. Ist­nieją pewne zupełnie nieo­biek­ty­wne mierni­ki które pozwala­ją powiedzieć czy wy (a wraz z wami caly świat) przy­pad­kiem się w dziele kul­tu­ry nie zakochał.

Zan­im prze­jdźmy do kole­jnych “testów” (zwierz korzys­ta ze słowa bard­zo luźno i niepre­cyzyjnie) jakie prze­chodzą dzieła kul­tu­ry jed­na waż­na uwa­ga na początek. To nie koniecznie jest zestaw który pozwala odróżnić dobry film od złego, czy wybit­ną książkę od powieś­cidła. Nic z tych rzeczy. Zwierz podob­nie jak więk­szość osób nie ma poję­cia czym dobre książ­ki różnią się od złych ale potrafi wskazać jedne i drugie. Jed­nak w przy­pad­ku tych przed­staw­ionych poniżej testów jakość jest dru­gorzęd­na w sto­sunku do uczuć — poje­dynczych czy zbiorowych. Chodzi o znacze­nie wyt­woru kul­tu­ry dla jed­nos­tek a nie jego kry­ty­czną ocenę.

Test odległoś­ci — wyda­je się najprost­szy i jed­nocześnie najważniejszy test. Odpowiedzieć sobie trze­ba w nim na pytanie czy pod­czas oglą­da­nia fil­mu czy czy­ta­nia książ­ki było się gdzie indziej. Czy po wyjś­ciu z kina zaskaku­je nas że jesteśmy wiec­zorem w Warsza­w­ie a nie wciągu dnia w Nowym Jorku, czy czy­ta­jąc książkę w auto­bus­ie może­my przysiąc że jesteśmy w Paryżu, gdy oglą­damy ser­i­al jesteśmy pewni że poprzed­niego dnia padało, do cza­su kiedy przy­pom­n­imy sobie, że to nie u nas. Test na wyniknię­cie w książkę nie jest (co już wspom­ni­ano) wyz­nacznikiem dobrej lit­er­atu­ry. Ale pozwala znaleźć te pozy­c­je które przenoszą nasz umysł gdzie indziej, dając częs­to ucieczkę od rzeczy­wis­toś­ci. Jeśli twór­ca to potrafi to dał nam dzieło które przy­na­jm­niej częś­ciowo musi nas satysfakcjonować

Test braku - to test który doty­czy głównie seri­ali i książek ale może się też pojaw­ić w przy­pad­ku naprawdę dobrych (i długich filmów). Chodzi o to czy po zakończe­niu czy­ta­nia czy oglą­da­nia czu­je­my taką specy­ficzną pustkę pod sercem. Pustkę wynika­jącą z fak­tu, że coś było roz­gry­wało się w okół nas a ter­az dobiegło koń­ca. Kiedy czu­je­my taką pustkę to jest nam zupełnie real­nie żal świa­ta którego byliśmy częś­cią a który nam się skończył. Wypełnie­nie takiej pust­ki jest trudne i część psy­chologów porównu­je to uczu­cie do tego jakie opanowu­je ludzi w depresji. Nieza­leżnie od tego co mówią psy­chol­o­gowie — jest to rodzaj smutku który jed­nocześnie jest swego rodza­ju kom­ple­mentem. Jeśli twór­ca był w nas w stanie wzbudz­ić takie uczu­cie to znaczy, że stworzył coś co przez chwilę było tak ważnego, że ter­az życie wyda­je się nieco pozbaw­ione sensu.

Test fan artów — nie chodzi jedynie o rysowane fan arty ale o wszelką dzi­ałal­ność fanowską zgro­mad­zoną na licznych stronach.Test fan artu jest prosty — im więcej złej dzi­ałal­noś­ci fanowskiej tym pop­u­larniejszy jest pro­dukt kul­tu­ry. To aku­rat proste i zrozu­mi­ałe rów­nanie. Po pros­tu jeśli coś jest pop­u­larne więcej osób to czyta/ oglą­da. Więcej osób bierze się za twór­c­zość. A sko­ro sporo osób bierze się za twór­c­zość to tam pod koniec tego pro­ce­su czeka­ją rzeczy zarówno fan­tasty­czne (rzadziej) jak i kosz­marne (częś­ciej). Im częś­ciej widz­imy źle narysowane posta­cie z fil­mu czy seri­alu tym bardziej znaczy to o tym, że film/książka/serial odniosły sukces. Smutne jest tylko to, że to właśnie te gorsze niekiedy mało kreaty­wne fan arty trafi­a­ją do pro­gramów infor­ma­cyjnych czy talk show. Jak­by pokazanie piękniej doskonale wyko­nanej grafi­ki fanowskiej prz­eras­tało prowadzących

Test tum­blr - to chy­ba najbardziej rozbu­dowany test zwierza — i jed­nocześnie pier­wszy test którego zasady wymyślił sam na własne potrze­by. Test jest prosty — to kwes­t­ia sto­sunku zain­tere­sowa­nia filmem przed pre­mierą i pokazaniem trail­era (oraz po pre­mierze trail­era przed pre­mierą fil­mu) do zain­tere­sowa­nia filmem po pre­mierze. Jak mierzymy zain­tere­sowanie? Iloś­cią gifów. I to jest ważne co się gifu­je. Jeśli gify i posty pow­sta­ją w dużej licz­bie po pre­mierze trail­era to zwyk­le znaczy — co log­iczne, że mamy bard­zo wyczeki­wany film. Potem jest dru­gi rzut — po pre­mierze. I ter­az to ważne, jeśli trail­er czy zwias­tun pos­towało i gifowało mało osób a po pre­mierze pos­tu­ją i gifu­ją wszyscy to mamy prosty sukces. Naprawdę jed­nak sukces jesteśmy w stanie ocenić dopiero po pewnym cza­sie. Po pier­wsze czy się nie rozpły­wa (więk­szość sztucznie wykre­owanego zain­tere­sowa­nia się rozpły­wa), po drugie czy np. pojaw­ia się raz jeszcze gdy film wychodzi na DVD. Choć ten miernik wyda­je się bard­zo prosty i log­iczny to warto zwró­cić uwagę, że cza­sem daje zupełnie niespodziewane wyni­ki. Np. nie przeszedł y tego tes­tu Igrzys­ka Śmier­ci — ludzie obe­jrzeli (licznie) ale jak­by fan­dom się nie wyt­worzył (wokół fil­mu bo jest wokół książ­ki), z kolei niedawno Dare­dev­il był ład­nym przykła­dem czegoś mało oczeki­wanego co okaza­ło się takim hitem. Przy czym to nie jest miernik zysków czy jakoś­ci fil­mu tylko tego czy pro­dukc­ja odpowied­nio poruszyła pewne fanowskie uczu­cia. To nie jest bard­zo pre­cyzyjny miernik ale jeśli w ogóle zna się tum­blr to moż­na przy jego uży­ciu bard­zo dokład­nie powiedzieć czy pro­dukc­ja się udała czy nie. Nieza­leżnie od tego co mówi box office. Przy czym ten test ostat­nio nieco zakłó­ciły stac­je telewiz­yjne które same zaczęły wrzu­cać gify do sieci (bo czas od zakończenia odcin­ka do pow­sta­nia gifu też się tu liczy).

Test fan artów — to jest bard­zo pros­ta kwes­t­ia. Oce­ni­amy czy film wyt­worzył fan­dom lub zwięk­szone zain­tere­sowanie po iloś­ci fan artów. Ale nie jest to taka pros­ta matem­aty­ka. Otóż liczymy nie tyle obiek­ty­wną ilość rysunków czy fanowskiej twór­c­zoś­ci ale obser­wu­je­my czy pojaw­ia­ją się dzieła o niskiej wartoś­ci — inny­mi słowy brzy­d­kie, niepo­radne czy nie ładne. Nie po to by się śmi­ać. Jeśli po kred­ki czy pro­gram do rysowa­nia się­ga­ją ci którzy rysować nie potrafią czy zazwyczaj tego nie robią to znaczy, że pro­dukc­ja czy książ­ka ma w sobie coś takiego co spraw­ia, że jed­nak chce się sięgnąć po ołówek. Inny­mi słowy — jeśli widzi­cie naprawdę złe fan arty znaczy, że pro­dukc­ja osiągnęła sukces. Zwierz wie, że to brz­mi abstrak­cyjnie ale naprawdę działa.

Test pół­ki — u częś­ci z was raczej nie wys­tąpi bo część ludzi w ogóle nie kupu­je filmów czy książek (choć w sum­ie to pewnie nie wy w końcu czyta­cie zwierza) ale to test bard­zo prosty. Czy chce­cie mieć film na DVD (albo innym trwałym nośniku), ser­i­al czy książkę na półce. Przy czym ta postawa jed­noz­nacznie wiąże się z odpowiedz­ią na kole­jne pytanie — czy jesteś­cie gotowi powró­cić do fil­mu czy książ­ki. Co ponown­ie nie oznacza, że mamy do czynienia z czymś dobrym. Np. zwierz wcale nie musi mieć fil­mu Wstyd — bo mimo, że uważa go za świet­ny to raczej nie chci­ał­by go w ciągu najbliższej dekady obe­jrzeć jeszcze raz. Z książka­mi jest trochę inaczej bo bard­zo częs­to w przy­pad­ku książek — naprawdę dobrych książek, nie chodzi o samo posi­adanie ale o to, że człowiek chci­ał­by zacząć czy­tać w chwili w której skończył. Nie mniej jeśli nie jesteś­cie zwierzem (który kupu­je sobie mnóst­wo DVD nawet z fil­ma­mi których nie jest pewien) to jed­nak jest to całkiem dobry test tego czy dany wytwór kul­tu­ry naprawdę do was trafił.

Test zam­roczenia - zwierz nazy­wa ów stan zam­rocze­niem z braku lep­szego słowa. To test który prze­chodzi naprawdę niewiele książek, filmów czy seri­ali. Dany wytwór kul­tu­ry prze­chodzi test jeśli po zakończe­niu sean­su (albo w stanie lek­tu­ry czy seri­alu) jesteśmy trochę nieprzy­tom­ni. Dlaczego? Bo spędza­my więk­szość cza­su odgry­wa­jąc w głowie frag­men­ty fil­mu czy dopisu­jąc sobie cią­gi dal­sze. To uczu­cie jed­nocześnie miłe ale z drugiej strony frus­tru­jące bo częs­to zdarza się, że przez kil­ka dni jesteśmy jed­ną nogą w świecie fikcji czu­jąc że wszyscy przeszkadza­ją nam na rozmyśla­niu o bohat­er­ach. Zwierz niedawno przeżył ten stan w przy­pad­ku Dare­dev­ila. Spędz­ił trochę cza­su gra­jąc sobie w głowie kole­jne sce­ny czy dialo­gi albo po pros­tu myśląc o seri­alu. Przy czym to uczu­cie jest zupełnie nieza­leżne od wszelkiego rozsąd­ku czy kry­ty­ki. Zwierz pamię­ta jak kil­ka lat temu w kinie ponown­ie był Titan­ic (którego zwierz prze­cież doskonale wów­czas znał) i ze dwa dni po sean­sie zwierz tak o nim rozmyślał. Przy czym np. zwierz dopisu­je sobie w głowie mnóst­wo nowych scen i zas­tanaw­ia się czy u częś­ci osób właśnie to uczu­cie nie jest punk­tem wyjś­cia do stworzenia fan fiction.

Test streszczenia — och to jest coś co dopadł nas wszys­t­kich a blogerów kul­tur­al­nych bard­zo częs­to. Wytwór kul­tu­ry prze­chodzi test jeśli czu­je­my potrze­bę komuś streś­cić fabułę czy najlep­sze sce­ny. Pod tym wzglę­dem jesteśmy niekiedy nieznośni i jesteśmy w stanie dopaść każdego kto nas posłucha by dość nieu­dol­nie spróbować mu wyjaśnić dlaczego to co właśnie czy­tal­iśmy, oglą­dal­iśmy było takie genialne. Streszcze­nie oczy­wiś­cie zawsze jest źródłem frus­tracji bo mimo, że opowiadamy wszys­tko ład­nie i dokład­nie to nie jesteśmy w stanie odd­ać tego co nas tak bard­zo uwiodło w filmie czy książce. Co więcej rodz­i­na zaczy­na nas unikać a zna­jo­mi są zawsze niedostęp­ni na face­booku. Ogól­nie streszczanie jest moc­no pow­iązane z natręt­nym pole­caniem fil­mu czy książ­ki wszys­tkim zna­jomym., Przy czym niekiedy dochodzi do sytu­acji w której chce­my wejść na każde forum i pod każdym pytaniem co oglą­dać dodać nową ukochaną książkę czy film.

Test ner­wów — to test zupełnie irracjon­al­ny ale doskonale pod­powia­da jak moc­no dotknęło nas dane dzieło. Dzi­ała pros­to — czy den­er­wu­je­cie się kiedy ktoś kry­tyku­je dane dzieło. Przy czym nie chodzi o sytu­ację kiedy ktoś nie zrozu­mi­ał, czy np. czepia się w sposób zupełnie nie uza­sad­niony. Chodzi o sytu­ację w której ktoś po pros­tu nie lubi danego fil­mu czy książ­ki a my nie jesteśmy tego w stanie znieść. Oczy­wiś­cie wszyscy zda­je­my sobie sprawę, że to jest uczu­cie irracjon­alne ale trud­no zmienić przy­wiązanie do fil­mu czy książ­ki. Zwłaszcza, że w przy­pad­ku kry­ty­ki naszych ukochanych filmów czy książek czu­je­my się też jak­by ktoś kry­tykował nas samych, nasz gust i emoc­je. Przy czym cza­sem takie emoc­je mogą nas zaskoczyć, pokazu­jąc że jed­nak coś podobało nam się dużo bardziej.

Test twór­ców — ten test nie koniecznie odnosi się do wszys­t­kich ale np. dzi­ała w przy­pad­ku zwierza. Jeśli spodo­ba mu się książ­ka, film czy ser­i­al to o tym, że naprawdę ruszyło odpowied­nią strunę jest uczu­cie, że muszę poz­nać lep­iej twór­ców. Ale nie chodzi o wywiady czy stronę na Wikipedii (zwierz sprawdza takie rzeczy nieza­leżnie od tego czy film się podo­ba czy nie) ale o się­ganie po inne książ­ki, filmy czy seri­ale. Przy czym nie chodzi jedynie o to by poz­nać samego twór­cy ale po to by w jak­iś sposób przedłużyć moment w którym coś jeszcze nas łączy z tym wyjś­ciowym dziełem które nas poruszyło. Dzię­ki temu jakoś łatwiej przetr­wać wcześniej opisy­wany test pust­ki. Przy czym to jest niekiedy trudne do odróżnienia między świeżo zrod­zoną sym­pa­tią do reży­sera czy akto­ra. Choć w sum­ie zwierz nie zawsze jest pewien czy trze­ba to tak bard­zo rozdzielać.

No dobra to wszys­tkie “testy” dla filmów, seri­ali i książek. Jak zwierz pow­tarzał (i nigdy dość) nie jest to zestaw tes­tu na dobrą lit­er­aturę czy wybit­ny film. To sposób by sprawdz­ić czy film i ser­i­al trafił do ser­ca naszego, lub więk­szej społecznoś­ci. Dzię­ki temu moż­na odpowiedzieć — niekiedy bard­zo szcz­erze — czy dane dzieło podobało się NAM — nieza­leżnie od tego co mówią kry­ty­cy, czy nawet nasz wewnętrzny kry­tyk (bo w sum­ie sami umiemy powiedzieć co jest dobre, złe a co wybitne). Zwierz niekiedy jest zaskoc­zony tym które filmy prze­chodzą ten test a które nie. Co ciekawe — za najważniejszy uważa ten test odgry­wa­nia sobie fil­mu w głowie wewnętrzny dnia. Jeśli pro­dukc­ja jest w stanie go prze­jść to zwierz jest abso­lut­nie pewien, że znalazł coś dla siebie. Nawet jeśli miał­by napisać kry­ty­czną recen­zję. Nato­mi­ast pro­dukc­ja która nawet na chwilę po sean­sie nie zosta­je w myślach, nawet jeśli tech­nicznie spraw­na i sce­nar­ius­zowo dobra, trafia na listę filmów nieo­biek­ty­wnie gorszych.

Ps: Zwierz jest w Krakowie :) Jutro wpisu nie będzie ale w poniedzi­ałek Zwierz wam wszys­tko opowie.

Ps2: Dla zain­tere­sowanych - zwierz skrob­nął wpis o his­torii i cen­zurze na Onet.