Nie pamiętam kiedy się poznaliśmy. Zapewne w telewizji, a może jednak w teatrze, a może chodziło o te kilkanaście tomów, w kolorze łososiowym, które stały na regale pod oknem. Ale skoro się poznaliśmy to od tamtego czasu trudno się rozstać. Choć to ja muszę się bardziej starać. Tak to bywa kiedy człowiek zaprzyjaźni się z nieboszczykiem.
To na pewno był Hamlet. Albo nie. Może Wiele Hałasu o Nic? A może Romeo i Julia. Jakim cudem nie pamiętam dokładnie co było pierwsze. Czyżbym naprawdę wychowała się w tak intelektualnym otoczeniu, że nie jestem nawet w stanie przypomnieć sobie chwili kiedy zaczęłam poznawać treść sztuk. A nie… sekundkę, oczywiście! Zaczęło się od Opowieści Szekspirowskich. Pięknego ilustrowanego wydania, które moja matka położyła kiedyś na stole. „Każdy powinien to przeczytać”. Żeby znać Szekspira nawet go nie znając. Może rzeczywiście to był szalenie intelektualny dom. A może jedna z najlepszych rad jak przetrwać w świecie gdzie trzeba kiwać głową i cytować nawet te sztuki których się nie widziało. Jakiś czas potem idę z koleżanką z podstawówki na Króla Leara do Teatru Narodowego. Nie wiem dlaczego ale już wtedy wydaje mi się, że powinnam sztukę dobrze znać. Dopiero kilka lat później dotrze do mnie, że być może szkoła podstawowa to nie jest moment na wybieranie się do teatru na sztukę o cierpieniach rodziców odrzucanych przez dorosłe dzieci.
Ponoć Mel Gibson dostał rolę po Zabójczej Broni – scenie w której bohater zastanawia się czy popełnić samobójstwo, reżyer Hamleta zobaczył w australijczyków swojego księcia duńskiego
Kiedy mam trzynaście lat uczę się na pamięć monolgu Hamleta. Uważam, że to bardzo mądre i intelektualne. Potem jeszcze dorzucam do tego fragment Otella. Nadal uważam że to mądre i intelektualne. Nie zajmuje mi dużo czasu by dostrzec pretensjonalność takich zabiegów. Ale słabość pozostaje. Kiedy w czwartkowy wieczór, mogę zostać dłużej przed telewizorem bo akurat będzie Sen Nocy Letniej to czuję się jakby było święto. Jeszcze większym świętem jest wieczór kiedy pierwszy raz widzę Wiele Hałasu o Nic. Nie wiem wtedy jeszcze że zaczyna się jakiś etap mojego życia, w czasie którego z uporem godnym lepszej sprawy będę maniacko śledzić karierę pewnego Irlandczyka z ręką do szekspirowskich adaptacji. Chwilowo porywa mnie jednak muzyka, gra aktorska i Denzel Washington w mundurze. Są gorsze wprowadzenia do Szekspira. Mój brat mówi mi że koniecznie muszę zobaczyć Romeo i Julię z Leonardo DiCaprio. Unoszę się dumą bo po Titanicu nie wypada oglądać DiCaprio kiedy chce się być bardzo młodym i gniewnym. Dopiero kilka lat później przyznam mu rację.
Doskonale pamiętam co przekonało mnie do Roma i Julii z Leonardo DiCaprio – scena w której pada kwestia o wyjmowaniu mieczy a bohaterowie wymują pisolety z wygrawerowanym na nich słowem „sword”
Nauczycielka z niezadowoleniem spogląda na klasę która właśnie napisała w większości eseje z których wynika, że nie mamy szczególnych pretensji o Makbeta o to co zrobił. Patrzy na nas surowo informując nas zbiorowo że nasze nastoletnie mózgi zupełnie nie pojęły sztuki. Nie wie co ma nam postawić. Kilka dni później oglądam Makbeta w reżyserii Polańskiego. Cały czas zastanawiam się nad tym dlaczego tam jest tyle błota. Przypominam sobie anegdotkę o tym, że reżyser tak bardzo pragnął naturalizmu na planie filmowym, że zrobił awanturę kiedy jeden z kostiumów miał zamek błyskawiczny. Przez cały film staram się dostrzec w kostiumach aktorów choć jeden zamek błyskawiczny. Nadaremno. W tym samym roku oglądam Henryka V. Moją największą życiową porażką jest fakt, że jeszcze nie ma powszechnego dostępu do sieci. Więc przez kilka lat będę sobie odtwarzać muzykę Patricka Doyle’a w głowie. Kiedy już pojawi się możliwość słuchania jej na Yotubie przez jeden leni miesiąc będą ją zapętlać w nieskończoność. Do dziś kiedy słyszę Non Nobis Domine jest lato.
Wiele się zmieniło pomiędzy Hnerykiem V Oliviera i Branagha ale król anglii musi chodzić w tym samym wdzianku. Wyłamał się Hneryk V Hiddlestona, który miał za to śliczną kurtkę
Nie wiem kiedy orientuje się, że zaczynam „kolekcjonować” kolejnych Hamletów. Wieczorem każe wszystkim zostawić mnie przed telewizorem bo chcę oglądać adaptację rozgrywającą się w Wieliczce. Kiedy monolog pojawia się na początku jestem zaskoczona. Od tamtego czasu mam wrażenie, że to najlepsze wyjście. Na Hamleta Branagha czekam długo. W pamięci mam plakat wiszący na kinie Muranów. Ale pierwszy raz zobaczę te cztery godziny w całości dopiero kiedy uda mi się kupić dwupłytowe wydanie DVD. Oglądam po raz pierwszy i drugi raz po razie. Trzeba wysłuchać komentarza. Nawet nie zauważam jak mija cały dzień. Tydzień później oglądam znowu. Potem odkładam na półkę i obiecuję sobie nie tykać przez rok. Żeby trochę zapomnieć. W tym czasie oglądam jak Ethan Hawke mówi monolog do roztrzęsionej kamery i irytuje mnie to jak prosto przełożono Hamleta na współczesność.
Zdaniem zwierza tylko jeden Hamlet tak naprawdę dzieje się w Elsynorze. Ten Rosyjski
Bawią mnie małe odkrycia. Jak wtedy kiedy idę do kina na głupią komedię młodzieżową która cały czas mi coś przypomina. Dopiero wracając do domu orientuje się, że Ona to On to nic innego jak Wieczór Trzech Króli. Oglądając 10 Things I Hate About You jestem już uważniejsza. Choć nadal mam problem z Poskromieniem Złośnicy. Jakby tego nie opowiadano coś mi nie pasuje. Natomiast rozgrywające się w liceum „O” budzi we mnie jedynie pusty śmiech. Otello na zazdrosnych nastolatków zupełnie ale to zupełnie mi nie pasuje. Choć zazdrość ta sama to jakoś blednie kiedy nasz zazdrośnik gra w koszykówkę. A może to dlatego, że już mam swojego jedynego słusznego Otella. To są jeszcze czasy kiedy podobnie jak wielu widzów daję się nabrać, że Otello to też film Branagha. A tymczasem on tyko gra tam Jago. Film wyreżyserował Olivier Parker. Ja zaś raz na zawsze zapamiętuje, że nie ma nic lepszego niż być nie tylko świadkiem ale też współtwórcą podłegi planu. Kiedy wiele lat później przemawia do mnie Fran Underwood dobrze wiem, że znów spiskujemy. I że podobnie jak wtedy nigdy pewnie nie poznam motywacji mojego wspólnika.
Otello to jedna z tych sztuk w której zwierz jest jednocześnie wściekły, że ostateczne motywacje czarnego charakteru nie zostały ujawnione i wdzięczny, bo wszystko co się da wymyślić jest banalne
W czasie wakacji chodzę do kina niemal codziennie. Akurat jestem z bratem w Sopocie. W kinie (którego już nie ma) przy deptaku grają Kupca Weneckiego. Wchodzimy żeby obejrzeć bo i tak nic innego nie ma. Jestem trochę sceptyczna. Szekspir, Szekspirem ale jest lato, ciepło i słońce. Czy naprawdę chcę oglądać jak bohater zamierza wyciąć dłużnikowi kawał mięsa. Zresztą mam też masę innych wątpliwości. Czy się w ogóle da, to dobrze pokazać na ekranie. Kilkadziesiąt minut później, kiedy Shylock wygłasza swój słynny monolog nie mam już żadnych wątpliwości. To z pewnością najlepsza adaptacja Szekspira jaką widziałam od lat. Kto wie czy nie jedna z najlepszych jaka w ogóle powstały. Jednak nie tylko z zachwytów składa się życie. Wiele hałasu o Nic w Teatrze Narodowym teoretycznie ma wszystko to co wiele lat temu miał film Branagha. Są mundury, biel i nawet scena z leżaczkami. Dlaczego więc się nie śmieję. Dlaczego to zupełnie nie jest zabawne. Gdzie się podział Szekspir. Już wiem, że nie pojawia się zawsze na scenie. I wiem już jak łatwo zabić jego humor i lekkość. Kiedy kilka lat później śmieje się szczerze na Śnie Nocy Letniej aż trudno mi uwierzyć, że każdy z tych dowcipów można tak łatwo spalić.
Al Pacino chodził długo wokół sztuk Szekspira nakręcił nawet „Sposób na Ryszarda” – coś pomiędzy dokumentem pracy a filmem. Ale w Kupcu Wneckim znalazł rolę godną swojego talentu i zaskakującą na tle goryszych ról ostatnich lat
DVD Otella kupuję w Portugalii. W Polsce nie sposób dostać. Kiedy oglądam film po powrocie do domu orientuje się, że umiem. Umiem obejrzeć Szekspira z angielskimi napisami. Wchodzę na stronę Amazonu i kupuję wszystko to czego brakowało mi w kolekcji. Jak wam się to podoba, Sen Nocy Letniej i Stracone Zachody Miłości. Niech mówią co chcą o tym ostatnim Szekspirowskim filmie Branagha. Nic nie poradzę, że mnie bawi kiedy stepuje się do pentametru jambicznego. I kiedy z Szekspira zostaje tylko intermezzo pomiędzy kolejnymi piosenkami z lat trzydziestych. Uświadomienie sobie, że język nie stanowi już przeszkody, otwiera liczne nowe możliwości. Nie trudno bowiem odkryć, że Anglicy czują się chorzy jeśli mnie rok a oni nigdzie nie nagrywają Szekspira na nowo. Kiedy jakiś czas później wyciągam brata i ojca na Koriolana do kina, nie jestem w stanie czytać napisów. Zresztą w ogóle to największe wyzwanie. Zmieścić poezję w napisach filmowych.
Stracone Zachody MIłości to bardzo uroczy film i bardzo średnia ekranizacja Szekspira
Do Pragi jedziemy trochę jak wariatki. Znudziło się nam czytanie o pokazach spektakli z National Thetre za granicą. Poza tym Makbet. I Branagh. Chciałam kupić bilety na oryginalny spektakl ale rozeszły się w tempie w którym ładuje się strona z rezerwacjami. Nie całe dwie doby i już po wszystkim. Wracam zachwycona do kraju, bo to przecież autentycznie niemożliwe żebym mogła obejrzeć Londyński Spektakl tak blisko domu. Miesiąc później spektakle National Theatre stają się w Warszawie normą. Biegam oglądać kolejnych Hamletów, Otellów, Króla Leara i Koriolana. Kiedy oglądam nominacje do londyńskich nagród teatralnych ze zdumieniem orientuje się, że nie są to już tytuły i nazwiska które nic mi nie mówią. Kiedy Branagh oświadcza że wraca z teatralną trupą do Londynu, nawet się nie denerwuje. Jakiś czas później siedzę spokojnie w kinie w Warszawie i oglądam Zimową Opowieść.
David Tennant w RSC na scenie grał z czaszką Andrzeja Czajkowskiego – polskiego kompozytora żydowskiego pochodzenia którego marzeniem było by jego czaszka kiedyś zagrała czaszkę Yoricka.
Czterysta lat. Strasznie dawno, a przecież wydaje się, że to wciąż nie taki duży dystans. Nie może być duży skoro jeszcze tyle zostało do wystawienia i odkrycia. Spisuję sobie swoje małe marzenia. Żeby transmitowano Romeo i Julię z Londynu (pojawiły się zdjęcia z prób i nagle zrozumiałam że muszę obejrzeć), żeby w końcu Scorsese nakręcił tego Makbeta którego tak obiecuje. Marzy mi się, że ktoś dojdzie do wniosku, że archiwalne nagrania teatrów londyńskich powinny stać się udziałem nas wszystkich i wypuszczą je nie tylko dla badaczy i szalonych fanów. Och jakby się chciało zobaczyć młodego Bena Whisawa jako Hamleta. Marzy mi się, że zobaczę kiedyś Branagha jako Króla Leara – oczywiście kiedy wszyscy dorośniemy do odpowiedniego wieku. Marzy mi się Hamlet w którym nikt się nie wije po podłodze a Ofelia jest naprawdę ciekawa. Marzy mi się taki Szekspir w Warszawskim teatrze którego byłabym skłonna poznać, docenić i polubić. Marzy mi się że Ryszard III w wykonaniu Cumberbatcha będzie dużo bardziej jego rolą niż tamten nieszczęsny Hamlet. A to tylko marzenia na dziś.
Ale jak to w Ryszardzie III nie było oryginalnie czołgów?
To śmieszne że nawet nie pamiętam od czego się zaczęło. Może od Mela Gibsona który wtedy szaleństwem w oczach zachwycał a nie przeszkadzał. A może od tego momentu kiedy pomyślałam, że Gertrudy nikt tak naprawdę nie rozumie (och ci zapalczywi młodzieńcy, którym wydaje się że szlachetnie być samotną wdową). A może chodziło o to, że Wiele hałasu o Nic w tej słonecznej Toskanii było wszystkimi komediami romantycznymi na raz. Albo po prostu podobało mis się, że jestem w konszachtach z samym diabłem, kiedy Otello mówił prosto do mnie i do nikogo innego. Choć może to był ten moment kiedy Ryszard III wjechał na czołgu. Ewentualnie kiedy zachwycona Zakochanym Szekspirem oglądałam kolejne ekranizacje Romeo i Julii jakby przekonując się, że tym razem wszystko skończy się inaczej. Chyba żeby przyjąć że wtedy kiedy szukałam zamka błyskawicznego w tamtym Makbecie.
No i jak tu sie nie zakochać kiedy Toskania, lato i dobrzy aktorzy…
Niezależnie od tego jak się zaczęło, trwa do dzisiaj. Mój mały intelektualny romans z facetem martwym od 400 lat. Kto twierdzi że nie istniał ten mnie nie zrani bo przecież Szekspir to już nie osoba ale pojęcie. Pojęcie w którym mieści się wszystko co chcemy do niego wrzucić. Od pragnienia klasycznej adaptacji po żądzę znajdowania co raz to nowych sposób na przekazanie dawnych treści. Dla mnie Szekspir okazał się przepustką do jednej z największych pasji mojego życia – aktywnego śledzenia brytyjskiej kinematografii i sceny. To on niczym niewidzialna nić łączy niemal wszystkich podziwianych przeze mnie aktorów. Cóż Brytyjczycy czują się chorzy jeśli nie zagrają choć raz w karierze w jakieś Szekspirowskiej roli. Choć tak naprawdę najlepszym uczuciem jest znaleźć w cudzych słowach własne myśli. Nigdy nas sobie nie przedstawiono. Być może dlatego, że ja byłam dzieckiem a on już nie żył tak dawno, że jego kości stały się tylko wspomnieniem. Aż dziw pomyśleć, teraz 400 lat po jego śmierci, że pewnie mnie Szekspir przeżyje.
Ps: Ponieważ zwierz jedzie dziś do Torunia gdzie przebywać będzie przez dzień cały to jutro wpisu nie będzie
Ps2: Dziś jest dzień w którym BBC ogłosi kto będzie biegł przez wszechświat z Doktorem pod rękę