Zwierz dowiedział się o Artystach jakiś czas temu, od znajomej śledzącej życie artystyczne stolicy. Informacja o tym, że dwójka uznanych teatralnych twórców dostało zielone światło by stworzyć w Polsce serial wydawała się nieco surrealistyczna. Od dłuższego czasu bowiem seriale w Polsce bywały albo tworzone na licencji albo miały scenarzystów o nieco mniej rozpoznawalnych nazwiskach niż Strzępka i Demirski. Zapowiadało się więc coś zupełnie nowego.
I rzeczywiście do pewnego stopnia Artyści są na naszym rynku serialem nowym, albo przynajmniej przypominającym nieco jak to drzewiej w produkcjach telewizyjnych bywało. Fabuła przedstawia się po pierwszym odcinku następująco. Dyrektor popularnego warszawskiego teatru (który nazywa się Popularny ale siedzibę ma tam gdzie w Pałacu Kultury mieści się Teatr Dramatyczny) popełnia samobójstwo. Szybko zostaje rozpisany konkurs i jego posadę dostaje młody ambitny reżyser z prowincji. Przyjeżdża pełen planów do Warszawy tylko po to by zastać dziurę w budżecie, skonfliktowany zespół i całe grono urzędników którzy mają własny pomysł na teatralny sezon . A jakby tego było mało, wszystko wskazuje na to, że po teatrze kręcą się duchy z których zdaniem ludzie teatru jak najbardziej się liczą.
Wykorzystanie w serialu przestrzeni prawdziwego istniejącego teatru bardzo dobrze wpływa na poziom produkcji tzn. nareszcie czujemy, że to prawdziwa przestrzeń a nie reklama mebli
Tu właściwie należy urwać streszczenie i przejść do tego co Artystów jak na razie wyróżnia na tle serialowej konkurencji. Otóż chwilowo serial jest „jakiś”. Zwierz nie powie wam że genialny i wspaniały ale przynajmniej nie ma poczucia, że oglądamy odgrywane sceny napisane gdzieś z dla od Warszawy, Polski i teatralnego środowiska. Nie jest to zresztą aż tak trudne bo przecież wszyscy wiemy, że konflikty w zespole są rzeczą codzienną, aktorzy – podobnie jak wszyscy – z trudem wiążą koniec z końcem latając z teatru na plany seriali a urzędnicy bardzo lubią kulturę tylko nie lubią na nią dawać. Wystarczy do tej mieszanki dorzucić kilka wyraźnie zarysowanych postaci – jak pilnujący wejścia do teatru cieć, sprzątaczka rozmawiająca z duchami czy niesłychanie usłużny i lubiący robić kawę asystent dyrektora i dostajemy zestaw bohaterów których nie powstydziłby się żaden zachodni serial. Co prawda zwierz wykreśliłby jedną czy dwie niecodzienne postacie ale ogólnie jesteśmy w domu to znaczy – jest kogo polubić, znielubić i czyj wątek śledzić. Do tego obecny w serialu humor – choć nie zawsze porywa, nie budzi też uczucia zażenowania, co całkiem często się zdarza. Zresztą to raczej humor na uśmiech niż na rechot – rzecz ostatnio rzadko w telewizji spotykana.
Warto wspomnieć o samym kręceniu i kadrowaniu serialu – zdecydowanie bliżej tu do poziomu filmowego niż serialowego (Fot Maria Wytrykus)
Zwierz był przekonany, że teatr w serialu grał Teatr Dramatyczny – więcej zwierz nawet rozpoznawał niektóre przestrzenie. Dowiedział się jednak że większość scen kręcono w nowohuckim centrum administracyjnym Kombinatu i w teatrze Ludowym. Nie mniej przestrzenie te doskonale odgrywają przestrzenie prawdziwego Teatru (zwłaszcza Teatru mieszczącego się w mrocznym Pałacu Kultury). Do tego wybrano przestrzenie istniejące – co sprawdza się lepiej niż budowanie dekoracji (zwłaszcza w Polskich serialach kończy się to reklamą mebli). Przy czym wybrano przestrzenie które same w sobie wydają się dziwne, dalekie i odrealnione – jak to bywa w przypadku przestrzeni budowanych w czasach stalinowskich – które wciąż istnieją i trochę starszą. W każdym razie dobrze dobrane wnętrza bardzo dobrze wpływają na jakość serialu i na tworzenie takie mrocznej, dziwnej atmosfery – świata równoległego.
Aktorsko serial chwilowo jeszcze nie porywa ale jest na pewno zagrany bardzo dobrze – bliżej teatralnej niż serialowej maniery
Udał się też serial obsadowo – głównie dlatego, że twórcy nie sięgnęli po sprawdzony zestaw serialowych gwiazd. Co prawda w produkcji pojawia się Tomasz Karolak ale w bardzo drugo czy nawet trzecioplanowej roli – jako Tomek co to dużo do telewizji biega i może pomóc. Widzów może to trochę zdziwić ale przecież prawdą jest że Karolak zawsze grał w teatrze tworząc tam bez porównania lepsze role niż w licznych serialach. Na pierwszym planie w roli dyrektora jest zaś Marcin Czernik – znany z licznych filmów (ostatnio grał w Zjednoczonych Stanach Miłości) ale przede wszystkim z pracy w teatrze. Wydaje się zresztą że to doskonały klucz doboru aktorów, bo jednak pomiędzy aktorami z doświadczeniem teatralnym a jego pozbawionymi jest różnica. Poza tym – serial jest na tyle blisko realiów teatru że dobrze współpracować z ludźmi którzy je znają. No i wreszcie ma się poczucie, że widzimy bohaterów a nie wciąż tych samych aktorów obsadzanych w dziesiątkach podobnych ról.
Jeden odcinek to nieco zbyt mało by jednoznacznie ocenić całą produkcję ale początek jest całkiem obiecujący
Czy serial ma jakieś wady? Dla zwierza chyba największą jest wada niezawiniona (taką ma zwierz nadzieję) czyli dość niepokojące podobieństwo do kanadyjskiego serialu Slings and Arrows. Tam w pierwszym odcinku ginie znany reżyser a jego miejsce zajmuje nowy – młody na skraju załamania który musi sobie radzić z finansami, skłóconym zespołem i problemami stojącymi przed nowym repertuarem. Tam też jest duch kręcący się po teatrze i pan od sprzątania który widzi nieco więcej. Być może taka jest natura teatru że niezależnie od szerokości geograficznej wzbudza on w autorach produkcji podobne uczucia. Choć zwierz nikogo o plagiat nie oskarża – bo jednak Slings and Arrows miało nieco inny ton – bardziej komediowy (choć miało jak najbardziej poważne elementy), Artyści są zaś zabawni ale raczej tak gorzko. Choć zwierz przyzna szczerze – informacja że pierwsza sztuka którą chce wystawiać nowy dyrektor będzie Szekspira sprawiła że zwierz zastrzygł uszami. Ponownie zwierz nikogo o plagiat nie oskarża ale sprawdza się taka stara zasada, że największym problemem krytyków i kinomanów jest to, że za wiele widzieli i wszystko już im się z czymś innym kojarzy.
W serialu sporo jest tęsknoty za znaczeniem teatru w życiu publicznym przy jednoczesnej świadomości że nawet najbardziej szlachetne ambicje ogranicza budżet
Artyści pojawiają się na antenie telewizyjnej Dwójki w bardzo ciekawym momencie. Czołówka serialu przypomina wydarzenia 1968 roku – ostatni chyba moment kiedy teatr – czy właściwie przedstawienie teatralne odgrywało tak kluczową rolę w historii Polski. Po pierwszym odcinku trudno jednoznacznie określić czy jest w przywołaniu tych wydarzeń pewna tęsknota za rolą teatru w życiu społeczeństwa czy raczej świadomość, że co było to będzie a dziś czasy są inne i o wadze teatru zdecydowanie bardziej decyduje jego budżet. Jednocześnie ostatnio coraz częściej Teatr pojawia się na pierwszych stronach prasowych doniesień i to nie ze względu na poruszające premiery ale właśnie na zderzenie świata polityki i świata teatru. Mieliśmy więc zaniepokojone listy ministrów w sprawie sztuki „Śmierć i Dziewczyna” mamy w końcu protesty po wybraniu nowego dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu. Zresztą właśnie te protesty zespołu – i niechęć do nowego narzuconego dyrektora (który istotnie nie posiada potrzebnych kompetencji) idealnie współgrają z serialem który pokazuje jak kruchym mikrokosmosem jest świat teatru i jak łatwo zaprowadzić w tym świecie chaos. Fakt, że Artystów nadaje nam państwowa telewizja czyni to wszystko jeszcze ciekawszym.
Pałac to dobry towarzysz serialowych zmagań bohaterów – jak wiadomo to miejsce dziwne, ciemne i doskonale nadające się do egzystencjalnych rozważań (fot. Maria Wytrykus)
Trzeba też koniecznie zaznaczyć, że Artyści są w naszym serialowym świecie są wyjątkowi z jeszcze jednego powodu. Związki telewizji z teatrem są w Polsce od dawna dość problematyczne. Z jednej strony wszyscy wiedzą że aktor musi dziś pracować w telewizji i w teatrze by się utrzymać z drugiej – poziom produkcji telewizyjnych był w ostatnich latach taki, że trudno było znaleźć jakiś pomost pomiędzy tymi dwoma światami. Dodatkowo aktorzy i dyrektorzy teatrów popadali w spory bo aktor chciał być w telewizji a dyrektor widział go na próbach. Fakt, że za nowym serialem stoi duet kojarzony z teatrem i to nie tyle tym spokojnym teatrem mieszczańskim ale takim, który chce komentować rzeczywistość i od widza wymagać jest pewnym przełamaniem dotychczasowego status quo. Monika Strzępka i Paweł Demirski to twórcy którzy zwykle mogli oczekiwać że na ich sztukach pojawi się widownia wyrobiona albo może raczej otwarta. Teraz dostali serial w ogólnodostępnej telewizji. Co prawda twierdzą że inspiracją dla nich było „Mad Men” ale przy całym szacunku dla pierwszego odcinka serialu – na razie Artyści obok Mad Men nie przechodzili. Ale rzeczywiście jeśli to jest inspiracja to należy patrzeć na kolejne odcinki z nadzieją. W każdym razie z pewnością przełomowe jest nie tyle przyjście teatru do telewizji ale raczej to jaki teatr nam tą telewizję postanowił zrobić.
Zwierzowi trochę ten serial przypomina Slings and Arrows ale może jesteśmy już na poziomie kiedy zwierzowi wszystko coś przypomina
Zwierz przyzna wam szczerze, że jeden odcinek to wciąż jeszcze odrobinę za mało by oceniać serial. Zdarzało się już że coś co zapowiadało się fantastycznie gdzieś po drodze traciło ducha. Jedno jest jednak w przypadku Artystów pewne – udało się stworzyć coś co dotychczas w Polsce zdarzało się bardzo rzadko – serial dobrze komentujący rzeczywistość. Zarówno jej stan zastany (sytuacja finansowa teatrów w Polsce) jak i ten wciąż się rozwijający i poddawany pod dyskusję (rola teatru w życiu publicznym). Do tego rzeczywiście zwierz może się zgodzić że pod względem jakości realizacji – serial nie odstaje od Polskich produkcji tworzonych przez płatne kanały telewizyjne takie jak Canal Plus czy HBO. Od zachodnich jeszcze trochę odstajemy ale te porządnie zrealizowane krajowe nie przynoszą wstydu. Ostatecznie jednak jak na razie największą zaletą Artystów jest to, że chce raczej widza do nowej historii przekonać niż sprzedać mu odgrzewane kotlety o tym samym. I zwierz dał się – przynajmniej na razie kupić.
Ps: Zwierz obejrzał już odcinek Poldarka ale zgodnie z obietnicą streszczenia odcinka (całego na K) poszukujcie dziś na FB – na pewno o drugim sezonie zwierz napisze ale raczej nie od razu po pierwszym odcinku.