Zwierz miał z Downton Abbey chyba jeden z najbardziej burzliwych serialowych związków ostatnich lat, oglądanie serialu zaczął od absolutnego zachwytu, by potem z zaskoczeniem stwierdzić, że jest serialem nie tylko rozczarowany ale i przede wszystkim znudzony. Gdyby nie jeden bardzo długi przejazd do Gdańska iż powrotem zwierz pewnie nigdy nie wyszedłby w swoim oglądaniu serialu poza sezon czwarty. Dotrwał jednak do samego końca czyli do najbardziej finałowego ze wszystkich odcinków. Poniżej spoilery.
Zwierz przyzna szczerze, był przekonany, że Fellowes – scenarzysta i pomysłodawca serialu ma jakiś bardziej skomplikowany czy przemyślany plan na spięcie serialu klamrą fabularną. Jak wszyscy pamiętamy rozpoczyna go tragedia Titanica i przybycie do Downton nowego służącego Johna Batesa. Te dwa wydarzenia miały ruszyć lawinę zdarzeń kolejnych napędzających serial. Jak wszyscy wiemy pierwszy wątek rozwiązał się dość szybko – kiedy Mary poślubiła Matthew dalszy los Downton wydawał się zabezpieczony. Z kolei sam Bates znalazł wierną żonę w postaci Anny i właściwie – dramatyczne koleje jego losu odwróciły się na dobre. Stąd też zwierz zastanawiał się jakim mocnym akcentem scenarzysta zamknie historię by widz nie był pozostawiony w przekonaniu, że właściwie nie ma tu żadnego zakończenia. Okazało się jednak że zwierz nieco przecenił Fellowesa, bo serial żadnej klamry fabularnej ani czasowej nie ma. Kończy się tak, że gdyby jutro ogłoszono, że będzie kolejny sezon to widz nieszczególnie by się zdziwił. Taki był mniej więcej poziom emocji.
Teoretycznie tym co kończy nam serial jest wydanie za mąż ostatniej wolnej córki państwa Grantham czyli Edith. Mamy więc ślub który teoretycznie powinien być niesłychanie wzruszający, ale problem w tym, że jak wszyscy może pamiętamy – Edith nie ma za bardzo charakteru. To jest problem z tą postacią, którą najpierw pisano jako dość nieprzyjemną, a która potem stała się kobietą sukcesu, niemal feministką – tylko że niewiele dla jej charakteru z tego wynikło. Zwierz nawet lubił Edith ale nie czuł do niej żadnego przywiązania jako dla postaci. Z kolei jej mąż jest postacią która w serialu pojawiła się dosłownie przed chwilą więc też trudno uznać, że będą tu jakeś łzy wzruszenia. Zresztą wszyscy w serialu – rozbawiając o ślubie jakby zapominają (wzruszając się tym, że w końcu doszło do sytuacji w której bohaterka ma brać ślub), że przecież Edith już prawie ślub wzięła i została dosłownie w ostatniej chwili zostawiona przed ołtarzem. Wydaje się, że do takiego ślubu bohaterowie podchodziliby więc z nieco większą ostrożnością. Nie mniej okazuje się, że od początku w serialu chodziło o to by wydać trzy córki za mąż. I choć jedna umarła po drodze to w sumie wszystko dobrze się kończy. Gdyby choć jedna męża nie znalazła byłby dramat.
Ślub jako element przewodni odcinka wiąże się też z tym, że trochę jak na Arce Noego Fellowes pragnie wszystkich swoich bohaterów jak najszybciej sparować i zapewnić im szczęście do końca ich dni. Czyni to na tyle pośpiesznie że zdarzają mu się zabiegi fabularne które powinny być oficjalnie zakazane. Jak na przykład – pomysł by pani Crowley w końcu pogodziła się ze swoim Lordem Mertonem tylko dlatego, że ten jest śmiertelnie chory. Nim jednak skończy się odcinek okaże się, że żadnej śmiertelnej choroby nie ma. Zwierz podobnie jak wy doskonale zna ten zabieg fabularny i przyzna szczerze, że spodziewał się po Fellowesie nieco więcej. Czy byłoby takie starsze gdyby bohaterowie się pogodzili, wzięli ślub i nie mieli przed sobą szczęśliwej perspektywy wielu lat razem? Byłaby to ta odrobina smutku która dość dobrze robi nadmiernie szczęśliwym zakończeniom. Tu zaś wszystko musi się skończyć niesłychanie radośnie. Co sprawia, że wbrew pozorom czujemy większy dystans. Bo kiedy wszyscy są szczęśliwi, choroby ustępują, dzieci się rodzą, nowe pozycje spadają z nieba to człowiek raczej widzi scenarzystę który chce jak najszybciej skończyć pisanie scenariusza niż życie które dopada naszych bohaterów. Przy czym w tej powszechności dobrych zakończeń nie ma niczego satysfakcjonującego. Wręcz przeciwnie człowiek ma wrażenie jakby był nieco zbywany – trochę na zasadzie „Tak, tak wszyściutko dobrze się skończyło”
Zwierz miał nadzieję, że być może jakiś cień pojawi się w wątku Mary. Ta poślubiła wszak swojego Henry’ego w sposób niesłychanie ekspresowy chyba nie przemyślawszy do końca faktu jak wiele ich dzieli. Ale nie tu wszystko też idzie ku dobremu, bo Henry nie tylko rzuca ściganie się samochodami (którego Mary rzecz jasna nienawidzi) ale też szybko znajduje sobie nowy cel w życiu, zakładając sklep z samochodami. I wszyscy są szczęśliwi, nikt nie ma problemu z tym mało dystyngowanym zawodem i jeszcze para spodziewa się dziecka. To tak urocze, że zwierz przyglądał się temu z niedowierzaniem. Co więcej w ostatnim odcinku okazuje się, że to Mary – a nie nikt inny – ostatecznie sprawiła że płochliwy narzeczony Edith odezwał się do niej ponownie. Co znaczy, że siostry są teraz zaprzyjaźnione i ostatnie czternaście lat wzajemnego podszczypywania się i rujnowania sobie życia nie mają znaczenia. Bo nie daj Boże ktoś miałby jakieś problemy pod koniec tej wzruszającej opowieści. Jasne ten serial zawsze trochę przypominał bajkę ale z drugiej strony – słuchajacy naprawdę nie są dziećmi których nie chce się zasmucać choć cieniem realizmu w tym niesłychanie dobrym zakończeniu.
Równie uroczo jest pod schodami. Bates i Anna doczekali się dziecka (w ramach pokazywania nam że przychodzą nowe czasy Anna rodzi w pokoju Lady Mary), Mosley dostał pracę jako nauczyciel, Daisy zmieniła fryzurę i zorientowała się, że nowy służący jest dla niej absolutnie idealny a pani Pattmore też ma szansę na romans. Teoretycznie elementem dramatycznym powinien tu być fakt, że Carson – nasz zaufany główny służący nie może dłużej nalewać wina, gdyż – jak się wydaje ma początki Parkinsona (albo po prostu drżą mu ręce). Nim jednak zaczniemy płakać okazuje się, że przecież można zawsze ustalić nowym głównym lokajem odmienionego Barrowa, który oczywiście zgodzi się wykonywać swoje nowe obowiązki nadzorowany przez Carsona. Zmiana więc jest ale bez przesady bo wszyscy będą przecież szczęśliwi. I nawet martwiąca się o swoją przyszłość na służbie Anna dostanie informację, że nie ma problemu gdyż jej dziecko po prostu będzie sobie przebywało pod opieką w pokoju dziecinnym razem z dziećmi państwa, a Anna będzie mogła bez problemu wykonywać swoje obowiązki.
Przy czym Fellowes tak strasznie pragnie nas wszystkich zalać lukrem i szczęściem, że nawet przez chwilę w tym świątecznym odcinku nie powracają duchy tych których już nie ma a którzy w pewnym momencie byli dla całej historii absolutnie kluczowi. Jak na przykład Sybil czy Matthew. Co prawda pamięć o nich została przywołana w ostatnim sezonie ale wydaje się, że w przypadku ostatniego odcinka serialu wypadałoby jakkolwiek o nich wspomnieć czy chociażby pokazać zdjęcie czy portret. Cokolwiek co przypomniałoby te wszystkie lata które minęły czy problemy z jakimi borykali się bohaterowie. Jednak nic z tych rzeczy się nie pojawi, żaden moment zadumy, żadne wspomnienie, nic co by tworzyło atmosferę końca nie tylko sezony czy odcinka ale całego serialu. To przykre bo w sumie widz kończy oglądać produkcję z przekonaniem, że został nieco oszukany. Oglądał niepokojące i często dramatyczne losy rodziny tylko po to by pod koniec dostać zapewnienie że wszystko się wspaniale dla wszystkich skończyło.
Serial kończy się w roku 1925, a więc bezpiecznie. Zwierz co prawda oszacował, że uroczy syn Mary będzie w 1939 roku akurat w wieku poborowym ale doszedł do wniosku, że scenarzysta byłby bardzo niezadowolony z takich rozmyślań zwierza. Podobnie jak z refleksji, że gdy państwo Grantham radośnie konstatują, że po wydaniu ostatniej córki za mąż mogą się cieszyć spokojem to właściwie zostało im tego spokoju nie aż tak wiele jak się spodziewają. No ale właśnie – zwierz od dawna pisał i przekonywał, że tak naprawdę Downton Abbey to historia która ma za wszelką cenę nieść pokrzepienie widzom współczesnym. Zwłaszcza tym których rodzinne majątki zagubiły się w burzliwym dwudziestym wieku, albo tych którym tęskno za starą dobrą Anglią gdzie każdy znał swoje miejsce (choć drzwi awansu były szeroko otwarte). W takim kontekście całkowicie dobre zakończenie nie powinno dziwić, bo to przecież bajka opowiadana ku pokrzepieniu serc. Jakiż to piękny był początek wieku dwudziestego (z lekką przerwą na straszną pierwszą wojnę) kiedy wszystko szło ku lepszemu a pozostały jeszcze te szlachetne pozostałości minionego świata.
W jednej ze scen bohaterka grana przez Maggie Smith mówi że co prawda musimy iść do przodu, ale tylko dlatego, że nie mamy szans wrócić do przeszłości. Ma to być oczywiście jedna z tych dowcipnych uwag, rzucanych przez bohaterkę przez cały serial, ale jest w tym też trochę prawdy o samej narracji produkcji. Teoretycznie oglądamy lata przemian i postępu ale w istocie bardzo widać w tym wszystkim tęsknotę i poczucie, że zmiana jest w pewien sposób wymuszona i wchodzi do świata bohaterów czy tego chcą czy nie. Przy czym zwierz był niemal całkowicie pewny, że scenarzysta zdecyduje się jednak nieco bardziej potrząsnąć światem bohaterów – na przykład zmuszając ich do opuszczenia posiadłości, ale był chyba za bardzo śmiały w swoich planach. Ostatecznie postęp w Downton najbardziej odbił się na służbie której po prostu z sezonu na sezon jest coraz mniej. To jednak nie zmieniło wiele w sposobie życia ludzi nad schodami, którzy co najwyżej okazywali się z sezonu na sezon coraz lepsi dla swoich służących (zgodnie z zasadą serialu, że arystokraci to naprawdę uroczy ludzie).
Jak wszyscy wiemy Downton w pewnym momencie stało się niesamowitym hitem w Stanach Zjednoczonych. Tak wielkim że pojawiało się w innych produkcjach filmowych i serialowych. Zwierz wiele o tym pisał ale przypomina ten fakt, bo nie sposób dostrzec, że scenarzysta w pewnym momencie zaczął pisać bardziej pod ludzi za oceanem niż pod swoich rodaków. Choć DA cieszyło się w Anglii ogromnym powodzeniem to też narażało się na krytykę. W końcu Anglia to kraj gdzie ludzie doskonale znają reperkusje dawnych różnic klasowych i mają nieco mniej sentymentu do dawnych państwa i wiedzą nieco więcej o życiu służby. Jednak za oceanem część widzów traktowała DA niemal jak serial dokumentalny, widząc w nim nie tylko historię dawnej Anglii ale też przede wszystkim odbicie duszy Brytyjczyków. Te wszystkie spory pomiędzy dobrze urodzonymi starszymi paniami i oburzenie kiedy herbata nie została podana o odpowiedniej porze – idealnie wpisują się w wizję mieszkańców wysp którzy nie widzą różnicy czy rozmawiają o polityce czy herbacie. I to dlatego w ostatnim odcinku oczywiście pojawi się dowcipny dialog o tym co czyni anglików anglikami (rzecz jasna pogoda) jakby potwierdzenie, że widzami tak naprawdę nie są krajanie scenarzysty tylko ci którzy przyglądają się opowieści zza oceanu.
Zwierz przyzna szczerze, że jest tym ostatnim odcinkiem bardzo zawiedziony. Zwłaszcza w kontekście całkiem niezłego szóstego sezonu, który miał swoje momenty (oraz w którym grał Matthew Goode co zawsze wpływa pozytywnie na jakość produkcji). Zwierz oczekiwał, że finał przyniesie nie tylko dobre rozwiązania ale też jakaś tragedię, czy informację która chociaż trochę kończyłaby wspominaną epokę. Może należałoby podskoczyć troszkę do przodu i np. zasugerować że zbliża się Wielki Kryzys. Bo jak na historię rodzinną opisaną w świecie wielkiej historii to z sezonu na sezon coraz mniej tej historii było. Nie to że zwierz źle życzy bohaterom ale ma wrodzoną niechęć w opowiadanie sobie takich cukierkowo dobrych zakończeń w świcie gdzie wiemy co było dalej. Gdyby pod sam koniec serialu udało się oddzielić rodzinę od posiadłości czy chociażby pokazać lojalność ludzi w obliczu kryzysu, albo jeszcze bardziej potrząsnąć podziałami klasowymi – och wtedy byłoby to coś naprawdę cudownego. A tak serial skończył jeszcze jeden słodki odcinek, niesłychanie podobny do bardzo wielu wcześniejszych odcinków świątecznych.
\
Jak wiadomo informacja o tym, że Fellowes kończy Downton Abbey (cieszące się nadal olbrzymią popularnością) zaskoczyła widzów. Zwierz jednak po obejrzeniu finału nie jest zaskoczony. Jeśli opowieść nie urwałaby się właśnie teraz, to musiałoby do niej wejść życie i historia. Tego zaś scenarzysta nigdy za bardzo nie lubił. Wątki niczym z opery mydlanej zawsze wydawały się być milsze jego sercu, niż historie które pokazałby jego bohaterów w sposób bardziej niejednoznaczny. Jeśli potraktujemy serial jako próbę przekonania nas, że niesłusznie pozbyliśmy się tych lepiej urodzonych i ich pozycji w społeczeństwie to na pewno twórca osiągnął sukces. Jeśli jednak oceniać serial z nieco bardziej pelebejskiej perspektywy to w sumie jest to produkcja nieco nieznośna.
Ps: Zwierz ma jeszcze mnóstwo uwag odnośnie innych około świątecznych produkcji brytyjskich ale znajdziecie je w jednym zbiorczym wpisie.
Ps2: Zwierz myślał że będzie miał sentyment do DA po jego zakończeniu ale nie… zdecydowanie nic nie poczuł. Poza rozczarowaniem.