Nie było chyba w ostatnich tygodniach filmu na który zwierz czekałby bardziej niż na Zwierzęta Nocy Toma Forda. Zwierz od lat ma małą obsesję na punkcie projektanta co sprawia, że czekanie aż siedem lat na jego drugi film (tak to już siedem lat minęło od doskonałego Samotnego Mężczyzny) ciągnęło się jak pół życia. I choć trudno znaleźć podobieństwa pomiędzy debiutem reżysera a jego drugim filmem to zdecydowanie opłacało się czekać.
W przypadku filmu wyreżyserowanego przez projektanta mody, znanego ze swojego zamiłowania do estetyki widz spodziewa się, że będzie miał do czynienia z kinematograficznym pięknem. I trochę tak jest – zwłaszcza w tworzącej ramę filmu opowieści o mieszkającej w Los Angeles kuratorce galerii sztuki. Grana przez Amy Adams Susan żyje w perfekcyjnym świecie nowoczesnego minimalizmu – za którym stoją olbrzymie pieniądze. Wszystko w tym życiu wydaje się idealnie dopracowane, od fryzury – włosy zawsze zagarnięte na jeden bok, przez makijaż i ubranie (minimalistyczne zestawienia czerni i bieli, proste kroje) po dom w którym mieszka pełen prostych kształtów, monochromatycznych przestrzeni i olbrzymich okien. Reżyser nie czeka długo by pokazać pustkę tego świata i życia naszej bohaterki. Susan nie jest szczęśliwa w swoim małżeństwie – z przystojnym acz zajętym ratowaniem swoich finansów Huttonem, coraz częściej widzi też pustkę i brak sensu stojącą za jej pracą. Film otwiera zresztą sekwencja z wernisażu w jej galerii gdzie przez kilka minut oglądamy instalację – tańczące przed naszymi oczyma niesamowicie grube kobiety. Kiedy Susan skarży się na poczucie pustki w swoim życiu znajomym dostanie odpowiedź – życie poza tą uprzywilejowaną egzystencją jest brzydkie i trudne, więc lepiej się za bardzo do niego nie wyrywać.
Film rozgrywa się w dwóch światach które Tom Ford zna doskonale. W świecie minimalizmu wyższych sfer z Los Angeles i na bezdrożach zachodniego Teksasu
I właśnie wtedy do Susan przychodzi książka. Książka to nieopublikowana jeszcze powieść jej byłego męża Edwarda — którego porzuciła kilkanaście lat wcześniej. Ponieważ Susan – Zwierzę Nocy – właściwie nie sypia, to spędzimy z nią kilka nocy na lekturze książki. Książki niepokojącej, i poruszającej. Opowiada ona bowiem o Tonym – także uprzywilejowanym mężczyźnie, którego wraz z rodziną na autostradzie stanowej w Teksasie zatrzymuje grupa dość paskudnych facetów. Zanim Tony zdecyduje się zareagować najpierw zabiorą jego córkę i żonę, by potem je zabić i zgwałcić. Tony nie będzie mógł ani umiał nic zrobić. Dopiero rok później zdarzy się możliwość dokonania zemsty. Wszystko zaś – w kontraście do scen w Los Angeles – rozgrywa się w palącym słońcu Teksasu gdzie obowiązują inne zasady niż w bezpiecznym świecie Susan. Te dwa światy – świat bohaterki czytającej książkę i świat powieści przenikają się w wielu scenach – niektóre elementy występują na obu planach, niekiedy wszystko jest zasługą odpowiedniego kadru który naturalnie łączy obie przestrzenie.
Film rozgrywa się na trzech planach. Trzeba wyrazić uznanie dla reżysera któremu się te trzy plany nigdy nie plączą choć pięknie łączą
Do tych dwóch skontrastowanych planów dochodzi jeszcze plan trzeci – wspomnienia Susan które powoli odkrywają przed nami historię jej związku z Edwardem. Jednocześnie dodają niezbędnego kontekstu byśmy zrozumieli co właściwie się dzieje. Nie ma bowiem wątpliwości, że sama książka i sam akt jej przesłania jest komentarzem do wydarzeń w życiu bohaterów. Susan przypomina sobie, jak radziła mężowi by przestał pisać wyłącznie o sobie, ale wyraźnie widzimy, że nie tylko nie posłuchał jej rady ale też – że pisanie o sobie i swoich uczuciach stało się dla niego największą motywacją by coś stworzyć. Jednocześnie film pozostawia widzowi przestrzeń by sam odpowiedział sobie na pytanie co właściwie powinien z tego filmu wyciągnąć. Nie ma najmniejszej wątpliwości że podstawowym tematem filmu jest męskość a właściwie jej kulturowa percepcja. Największą obelgą dla mężczyzny jest powiedzenie o nim, że jest słaby. Słaby znaczy – nie spełniający pewnych założeń odnośnie tego jaki mężczyzna ma być – w przypadku Edwarda — jego romantyczna potrzeba bycia pisarzem, która nie jest w stanie zapewnić Susan poziomu życia do którego przywykła. Choć Susan teoretycznie odrzuca takie spojrzenie na swojego męża ostatecznie ta słabość prowadzi do rozpadu ich związku. Z kolei powieść pokazuje po pierwsze męskość w jej najbardziej prymitywnym ale też agresywnym wymiarze – tu najbardziej do tego przedstawienia pasuje Ray – jeden z morderców i gwałcicieli, pewny siebie prowodyr, ale też sprawiedliwy (do pewnego stopnia) policjant – Bobby Andes, który sprawi, że książkowy bohater będzie mógł w końcu dokonać zemsty. Zemsty za śmierć żony i córki- czyli najbardziej klasyczny męski wątek w opowieściach o przemocy i wyrównywaniu rachunków.
Wielu uzna, że skoro to film projektanta mody to sama moda odrywa tu kluczową rolę. Ford jednak podkreśla, że jego przywiązanie do detalu wynika raczej z jego osobowości jako reżysera a nie z pracy w świecie mody
Film można tu interpretować na dwa sposoby. Albo uznać, że jest to wnikliwe spojrzenie w pewne kulturowe wymaganie wobec męskości, które schemat odrzuca i pokazuje – dosłownie i w przenośni – jego okrucieństwo. Można też uznać, że jest to wręcz przeciwnie – pewne potwierdzenie innego kultowego schematu w którym za nieszczęścia mężczyzn odpowiedzialne są kobiety. Niewątpliwie jest to opowieść o zemście – zarówno tej fikcyjnej jak i tej w prawdziwym życiu. Bohaterka czytając książkę zaczyna sobie zdawać sprawę z błędu który popełniła, jak można podejrzewać, zgodnie z intencją byłego męża. Jednak od widza będzie zależało czy znajdzie tu dość trafny komentarz na temat wymagań stawianych męskości czy też dostrzeże przede wszystkim niechęć do kobiety z klasy wyższej która jest naturalną ofiarą męskich zmagań z własną tożsamością. Fakt, że film pozwala na tak szeroki zakres interpretacji zdaniem zwierza świadczy o jego sile. Zwykle filmy są dużo bardziej jednoznaczne i przejrzyste. Zresztą co ciekawe — bardzo niewiele recenzji w ogóle porwa się na szukanie jakichkolwiek interpretacji. Zwierz szukając pewnego potwierdzenia dla swoich przeczuć przeczytał kilknaście tekstów które w ogóle nie poruszały sprawy.
Zwierz spotkał się z interpretacjami, że jest to film jednoznacznie przeciw kobietom i takimi które sugerowały, że wręcz przeciwnie
Jeden film to zbyt mało by powiedzieć cokolwiek o Fordzie jako reżyserze. Dwa pozwalają już raczej bez wahania stwierdzić, że mamy do czynienia z twórcą, który ma własną osobowość, styl i umiejętności które czynią go naprawdę doskonałym reżyserem kina współczesnego. Przede wszystkim – Ford doskonale buduje napięcie – zwłaszcza w sekwencjach książkowych – napięcie w spotkaniu bohatera z napastnikami na szosie jest tak duże że chce się wyjść z kina czy zamknąć oczy. I nawet zdając sobie sprawę, że oglądamy fikcję w fikcji czujemy się bardzo niekomfortowo. Co ciekawe – przemoc filmu jest bardziej domyślna, naprawdę okrutnych scen jest w nim stosunkowo mało – więcej rozgrywa się w emocjach bohaterów, podkreślanych jeszcze przez niesamowitą (jak zwykle) muzykę Abla Korzeniowskiego. Do tego nie ulega wątpliwości, że mamy do czynienia z reżyserem który nie tylko dobrze wie czego chce od swoich aktorów ale potrafi ich doskonale dobrać do roli. Amy Adams – której gra opiera się na takiej chłodnej ekspresji idealnie pasuje do wycofanej Susan, i zwierz wieszczy że na pewno dostanie nominację do Oscara a może w końcu statuetkę (Amy Adams wyrasta powoli na taką żeńską odmianę Leonardo DiCaprio).
Aktorsko film jest doskonały co potwierdza że Tom Ford ma dobrą rękę do obsady swoich filmów
Z kolei Jake Gyllenhaal (czy możemy poświęcić sekundkę na refleksję – jest to jedno z niewielu hollywoodzkich nazwisk, które zwierz potrafi poprawnie zapisać z pamięci) sprawia wrażenie jakby było go w tym filmie dwóch albo trzech. Kiedy gra Tony’ego – bohatera powieści – jest zdecydowanie zmęczony, złamany i walczący ze swoją niemęską słabością. Pojawia się nam najpierw w brodzie, potem ogolony z zapadniętymi policzkami człowieka po przejściach. Kiedy jednak spojrzymy na bohatera ze wspomnień Susan pojawi się w nich młody, piękny i uroczy mężczyzna, z uśmiechem który porwie serce każdej kobiety. Zwierz nie wie jak Gyllenhaal potrafił w jednym filmie zagrać mężczyznę o tyle młodszego o siebie ale serio wygląda jakby ktoś miał na podorędziu aktora w wieku dwudziestu paru lat i takiego dwie dekady starszego. Doskonałe są też role drugoplanowe – zwłaszcza Laura Linney jako matka Susan – która właściwie wygłasza nam główną myśl filmu i Aaron Taylor-Johnson jako pewny siebie przestępca, uosobienie wszystkiego czym klasa wyższa gardzi. Na koniec ukłon w stronę Forda za obsadzenie w roli książkowej Susan — Isly Fisher – aktorki często mylonej z Amy Adams. Jednocześnie patrząc na kobiecą obsadę filmu możemy jasno stwierdzić że Ford ma niesamowitą słabość do rudych kobiet (jak jeszcze dodamy Juliann Moore z Samotnego Mężczyzny to możemy jasno stwierdzić, że gra trochę w „zbierz je wszystkie”).
Zwierz jest pod wrażeniem jak doskonale — w części “książkowej” filmu budowane jest napięcie.
Jednocześnie – trochę podobnie jak filmowy bohater – Ford nie potrafi kręcić nie kręcąc trochę o sobie. Jeśli – tak jak zwierz – ma się lekką (nieuzasadnioną) obsesję na punkcie projektanta to znajdzie się w filmie mnóstwo elementów które można powiązać z życiem twórcy. O chociażby zestawienie ze sobą dwóch planów – tego pełnego przepychu życia w Los Angeles i krajobrazów Teksasu. To dokładnie dwie przestrzenie życia Forda który choć dziś cieszy się dostatnim życiem w świecie wysoko uprzywilejowanej klasy wyższej to przecież urodził się i wychował w Teksasie (gdzie nadal ma posiadłość). Widać zresztą, że doskonale zna oba światy. Druga sprawa to kwestia nagości w filmie – nagość jest tu rzadko seksualna – częściej – stanowi prosty element życia bohaterów i ich przestrzeni. Nagość zawsze pojawia się w wywiadach z Fordem jako naturalny – pozbawiony seksualnego wydźwięku stan. Nawet niesamowicie grube kobiety których nagi taniec oglądamy w pierwszych minutach filmu przywodzą namyśl wypowiedź reżysera który swego czasu stwierdził, że grube kobiety powinny przede wszystkim chodzić nago. Chyba najbardziej personalnym dodatkiem jest zaś pojawiająca się w tle aplikacja telefoniczna która pozwala rodzicowi cały czas monitorować pokój i sen swojego dziecka. Ford sam się przyznał, że jest od niej uzależniony, i spędza niemal cały czas przyglądając się w ten sposób życiu swojego małego synka. To jednak są takie elementy które zapewne trudno wyłapać widzowi który nie spędził kiedyś miesiąca na studiowaniu wszystkiego co o Fordzie napisano (zwierz patrzy niewinne w okno).
Każdy pisze o sobie, jak pokazuje film — każdy też trochę o soie kręci
Zwierz nie ma wątpliwości, że Zwierzęta Nocy to film udany i ważny – nawet jeśli nie dla kinematografii jako takiej to na pewno dla utwierdzenia nas w przekonaniu, że przygoda Toma Forda z kinem zdecydowanie ma sens. Jednocześnie nie jest to film, który zwierz chciałby oglądać w kółko, czy nawet do niego wracać. Nie chodzi tylko o ciężar gatunkowy ale też o swoistą jednorazowość produkcji. Prowadzi nas ona do puenty i kiedy ta się pojawia – cała historia właściwie kończy swój bieg zostawiając nam tylko miejsce na wybraną interpretację. Dobra gra aktorska, doskonałe kardy i przejmując muzyka sprawiają że seans jest naprawdę poruszający ale w ostatecznym rozrachunku – film w niewielu punktach dotyka naszej egzystencji, jest raczej pewną rozgrywką z kulturowymi tropami niż narracją która ma poruszać nasze głębsze struny. I choć film działa, i pozostawia człowieka z uczuciem niepokoju, to jednak działa on dużo mniej niż np. Samotny Mężczyzna, którego melancholia i smutek przemawiały dużo bardziej do osobistych odczuć (przynajmniej zwierza) niż wystudiowane Zwierzęta Nocy. Nie jest to jak twierdzą niektórzy pusta wydmuszka ale zdecydowanie intelektualna zabawa na raz. Co nie zmienia faktu, że przynajmniej z perspektywy zwierza film potwierdził, że Ford doskonałym reżyserem jest. Co w sumie było dokładnie tym czego zwierz od filmu chciał. A teraz czas poczekać na nominacje do nagród bo to chyba pierwszy film w tym sezonie, który zdaniem zwierza, kilka z nich mógłby zagarnąć.
Ps: We wczorajszym PS pojawiły się informacje dotyczące zwycięzców konkursu na bilety na Złodzieja do Multikina. Jeśli chcecie sprawdzić czy wygraliście koniecznie rzućcie okiem