Zacznijmy od tego, że źle się dzieje z polskim rynkiem księgarskim i wydawniczym. Od dość dawna wszyscy mówią że coś trzeba zrobić. Pomysł który zwierz bardzo pokrótce streścił może przynieść poprawę. Może nie przynieść poprawy. Oczywiście w kilku krajach funkcjonuje ale po pierwsze wprowadzano te rozwiązania dawno, po drugie – nikt nie sprawdzał jak to wygląda w kraju gdzie czytelnictwo kuleje a książki są bardzo drogie. Innymi słowy może się okazać że np. ceny zamrożono ludzie nadal nie czytają a ci którzy czytają porzucają kupowanie kolejnych tomów bo ich nie stać. Może się też stać tak, że książki stanieją a czytelnictwo wzrośnie. Choć też trudno powiedzieć czy odrodzą się małe księgarnie bo jednak nawet dobrze sprzedająca się książka nie jest tak dobrym interesem jak reszta produktów. Do tego jeszcze dochodzi kwestia czy aby na pewno małe księgarnie będą powstawać tam gdzie zdaniem twórców ustawy najbardziej ich brakuje. Czyli w małych miejscowościach. Bo powiedzmy sobie – dziś też nie mają wielkiej konkurencji (empiku w każdej miejscowości nie ma) a jakoś nie kwitną. Więcej – jeśli książki kupowane przez Internet zdrożeją (dziś są trochę tańsze) to uderzy to pewnie głównie w tych którzy nie mają księgarni pod bokiem i są skazani na księgarnie Internetowe gdzie każda książka jest droższa o koszt przesyłki. Z kolei małe księgarnie które będą musiały sprowadzać każdą książkę będą w gorszej sytuacji niż Empik co zapłaci za jedną paczkę a nie za każde zamówienie osobno. Zresztą serio żyjemy w świecie Internetu i księgarnia nie jest jednym miejscem gdzie można książkę zamówić.
Ale zwierz jest gotowy teoretycznie zgodzić się z prawie każdym argumentem (pisze teoretycznie) – spróbujmy przez chwilę nie kłócić się o ustawę opartą o szacunki i gdybanie (bo w sumie nie ma pewności czy ceny rzeczywiście spadną a księgarnie zakwitną). To co zwierza w całej dyskusji najbardziej intryguje to pierwsze założenie nie tylko ustawy ale i wielu dyskutantów. Założenie jest takie – książka nie jest zwykłym towarem więc nie może być sprzedawany na zasadach wolnorynkowych. Więcej jego obecność w hipermarkecie jest w jakiś sposób niewłaściwa. Podobnie jak na poczcie. Ogólnie miejsce książki jest w księgarni zaś ich zasięg powinien być ogólnopolski a dostęp do dowolnej książki powinien być ułatwiony. I tu właśnie zwierz się zadumał. Weźmy za przykład książki jednej ze znajomych zwierza (uczestniczki długiej dyskusji) Anety Jadowskiej. Aneta się miejmy na nadzieję na zwierza nie pogniewa. Aneta pisze książki o Dorze Wilk – policjantce i wiedźmie, akcja rozgrywa się w Toruniu. No nie tylko w Toruniu ale miasto odgrywa sporą i kluczową rolę. Książki Anety dobrze się czyta wielka przyjemność z tego i sześć tomów można przeczytać na raz. Przyjemna rozrywka. A teraz weźmy nagranie Preludiów Chopina w wykonaniu Blechacza i powiedzmy DVD z Idą Pawlikowskiego. Wedle rozumowania twórców ustawy bardzo fajna i sympatyczna książka Anety (która bogu ducha jest winna przyszła zwierzowi do głowy) winna być chroniona bardziej niż płyta DVD czy płyta z muzyką. Przy czym dyskusja jest bezsensowna o tyle, że Aneta nigdy nie starała się konkurować z Chopinem, zaś nikt raczej nie trwa w rozkroku czy kupić jej książkę czy Idę (zwierz kupiłby oba) bo raczej to dwa zakupy w różnych koszyczkach. Co nie zmienia faktu, że gdybyśmy chcieli całym sercem dbać o kulturę wysoką czy narodową to zamrozić należałoby wszelkie zniżkowe naklejki na płytach DVD czy CD. Zwłaszcza że np DVD czy Blu Ray też straszliwie są przeceniane i tylko frajer kupuje je za cenę z którą pojawiają się na rynku (zwierz jest frajerem).
We wszystkich trzech przypadkach mamy do czynienia z nośnikami kultury. Co więcej – czego się nie mówi – w Polsce DVD są absolutnie uzależnione od Empików czy Supermarketów. Nie ma sklepów z DVD. Co oznacza, że jak nie mieszkasz w Warszawie to możesz np. przegapić całkiem sporo filmów wydanych przez Gutek film. Sklepy płytowe też właściwie już nie istnieją może poza takimi w których hipstersko sprzedaje się jeszcze od czasu do czasu płyty czarne. Co ciekawe z dostępnością też nie za dobrze. Prawda jest taka, że najczęściej dowiaduje się że coś wyszło na DVD przeglądając zapasy hipermarketów (które tak mają promocje ale na filmy których w Empikach nie ma) najwięcej jednak zwierz sprowadza zza granicy bo rynek jest nie tylko drogi, płytki ale też zupełnie nieprzewidywalny. Podobnie jak w przypadku książek lansuje się tylko to co będzie bestsellerem. Jeśli wyjdzie coś małego i ambitnego zniknie z półek albo będzie w jednym Empiku w mieście. Z kolei jeśli chodzi o muzykę – cóż wszyscy wiemy, że płyty kupuje co raz mniej osób, wszyscy prawie decydują się na kupowanie (albo częściej nie kupowanie) utworów przez Internet. Nie mniej szansę tam mają bardziej znane utwory. Nie mniej twórcy muzyki i filmów nie są zdaniem twórców ustawy warci objęcia opieką. Fakt że mieszkańcy małych miast nie mają właściwie dostępu do filmów czy płyt z muzyką nie spędza im snu z powiek. Co więcej nie biorąc pod skrzydła swej ustawy eboooków tak właściwie nie bronią też książek. Bronią książek drukowanych.
I tu właśnie zwierz siedzi i się zastanawia. Czy naprawdę jesteśmy w momencie kiedy książka drukowana jest produktem wartym wyróżnienia ponad wszystko? Bo w sumie to zaczyna zwierz mieć wątpliwości. Tak zgadzam się, że nad czytelnictwem trzeba pracować. Ale nie jesteśmy już w takim momencie w którym albo książka drukowana sprzedawana w księgarni albo nic. Zwierz ma do tego jakieś nieprzyjemne wrażenie, że poza zamknięciu się w schemacie książka =kultura, film = rozrywka muzyka = sympatyczny dodatek mamy jeszcze mimo szumnych haseł próbę powrotu do traktowania książki jako przedmiotu elitarnego. Kiedy w czasie rozmowy słyszę oburzone głosy że w hipermarkecie sprzedaje się książki trudno mi wyobrazić sobie lepszą sytuację. Nareszcie do kultury nie można uciec. Idziesz po marchewkę wracasz z książką i marchewką. Książce od obecności marchewki nie ubędzie, sama marchewka jakoś się szczególnie nie oburzy. Tak już sprzedawane są od lat przecież płyty ( tuż obok lodówek) czy DVD (półka w półkę z przecenionymi rowerami). Treść wciąż wszędzie ta sama. Tylko wtedy trzeba przyznać, że jest to produkt dla wszystkich. Naprawdę dla wszystkich nie tylko tych którym przyjdzie do głowy zaplątać się do księgarni. A jak wiadomo, człowiek nieczytający prędzej pójdzie kupić marchewkę niż książkę. Chronić jednak przed obecnością marchewki i obniżką ceny mamy tylko książkę. Zwierzowi przypomina się sytuacja z dwudziestolecia kiedy kina płaciły wyższe podatki bo jak wiadomo kino nie sztuka. Wydawać by się mogło że od tamtego czasu coś się zmieniło. Ale nie. Najwyraźniej dobra polska produkcja filmowa (taka rzadkość) zawsze przegra z książką, nawet rozrywkową.
Autorzy ustawy mówią jasno. Jeśli będą jakieś zmiany to po czasie. Pierwszy rok na pewno niewiele zmieni może późniejszy coś. Czyli w kraju niskiego czytelnictwa, gdzie książki dużo kosztują będą kosztowały więcej bym ja czytający czytelnik mogła zapłacić za to, że powstanie mała księgarnia do której może zaplącze się ktoś nieczytający i kupi książkę. Co na rozwój czytelnictwa pomoże bardziej niż dostępność książek w takich miejscach jak hipermarket czy poczta (bo tam są tylko bestsellery). Nie wie zwierz jak wam ale mu kasy raczej nie starszy na takie pomysły. Po prostu dołączy w pełni do grona ludzi nie kupujących książek – pozostanie przy ebookach kupowanych głównie na Amazonie czyli poza polskim rynkiem. Przy czym zwierz zgadza się całym sercem że coś trzeba zrobić – może obniżyć czynsze dla księgarni, może wyznaczyć limity rabatów, może w końcu zacząć walczyć o czytelnictwo nie spotami reklamowymi czy groźbami abstynencji seksualnej ale zmianą uczenia i obecności książki w systemie nauczania. Co nie zmienia jednak faktu, że co raz częściej okazuje się, że pod hasłem które brzmi szlachetnie „Teatr nie jest produktem” „Książka nie jest zwykłym produktem” ostatecznie stoi wizja która widzi kulturę tam gdzie dawniej – w tradycyjnych miejscach dla tradycyjnie zachowujących się widzów czy czytelników. Cóż z tego że się straci po drodze trochę dusz. Kultura jest na piedestale. Zwierz jak wiecie kocha kulturę całym sercem i naprawdę ma wrażenie że nic nie stawia jej na piedestale bardziej niż najszerszy dostęp. Ale wiecie zwierz młody jest i może się mu w głowie poprzewracało.