Inspektor danych osobowych Montsalvat ostrzega! czyli zwierz o Lohengrinie

Hej

Zwierz ostat­nio się strasznie sno­bisty­czny robi. Co sia­da do pisa­nia wpisu to bardziej. Nie mniej zwierz doskonale zda­je sobie sprawę, że jego spotka­nia z kul­turą wysoką lubi­cie niemal tak bard­zo jak jego spotka­nia z kul­turą pop­u­larną. Albo tylko zwierz sobie tak wmaw­ia, żeby nie łkać potem, że nikt nie czy­ta jego wpisów. Dziś zwierz ma dla was prawdzi­wą gratkę, bo będzie pisał o wys­taw­ie­niu Lohen­g­ri­na które miał okazję zobaczyć w Teatrze Wielkim Operze Nar­o­dowej. Jak może przy­puszcza­cie, zwierz nie będzie tu sil­ił się na recen­zowanie muzy­ki Wag­n­era (bo cóż zwierz ma w tej materii do napisa­nia) ale już pochyli się nad wyko­naniem i wys­taw­ie­niem a także nad wid­own­ią. I te trzy W będą naszy­mi prze­wod­nika­mi po świecie z marzeń Inspek­to­ra do spraw danych osobowych.

  Dziś będzie zwierz zdawał relację z wyprawy na Wag­n­era.  Która pozostaw­iła zwierza z mieszany­mi uczu­ci­a­mi i przeko­naniem, że ist­nieje łączność między Wag­nerem a fil­ma­mi Dis­neya. Zdję­cia spek­tak­lu : Krzysztof Bieliński

Wid­ow­n­ia – widzi­cie zwierz naprawdę ma pewien prob­lem. O ile w kinie toleru­je jedze­nie, wyskaki­wanie do toale­ty czy nawet  — nieco z koniecznoś­ci – spóź­ni­an­ie się z powodu pró­by ominię­cia reklam. Ale kiedy zwierz jest  Operze czy Fil­har­monii kom­plet­nie mu ta tol­er­anc­ja wysi­a­da. Powodów jest mnóst­wo – pomi­ja­jąc fakt, że bilet kosz­tu­je 125 zł a nie 17 (co teo­re­ty­cznie powin­no oznaczać, że niezain­tere­sowani na sali się nie pojaw­ią), to jed­nak nie cier­pi zwierz jak coś mu przeszkadza w odbiorze dzieła opartego o muzykę. Tym razem miał zwierz pecha bo wid­ow­n­ia postanow­iła zaprezen­tować „the best of jak nie zachowywać się w Operze”. Mieliśmy więc panią która spóźniła się na dwa akty z trzech i prze­ciskała się do swo­jego miejs­ca w trzec­im rzędzie kiedy aktorzy śpiewali. Nato­mi­ast  trze­ci akt przyszła o cza­sie by po kilku­nas­tu min­u­tach wstać i wyjść na chwilkę, po powro­cie zami­ast usiąść na wol­nym miejs­cu z brzegu – jak to jest ład­nie w zwycza­ju ponown­ie zaczęła się prze­ciskać roz­maw­ia­jąc jeszcze z osoba­mi w rzędzie. Z kolei siedzą­ca obok mnie pani kiedy usłysza­ła pier­wsze nuty marsza wesel­nego zaczęła radośnie podśpiewywać. Zwierz rozu­mie, że miło na czterech godz­i­nach Wag­n­era naresz­cie usłyszeć melodię jaką się zna, ale moż­na się pow­strzy­mać przed wtórowaniem.

  Zwierz naprawdę nie ma wiel­kich wyma­gań. Jak nikt nie śpiewa razem z chórem to zwierz już uważa że jest dobrze

Z kolei dwie panie siedzące za zwierzem nie miały najm­niejszego prob­le­mu by spek­takl komen­tować. Jak­by tego było mało zal­iczyliśmy, niewyłąc­zony tele­fon (ponown­ie w pier­wszych rzę­dach), ludzi robią­cych zdję­cia przy uży­ciu flesza i takich którzy ewident­nie przys­zli do teatru z gruźlicą (chy­ba w uzna­niu dla Puc­ciniego). Całość iry­towała zwierza kosz­marnie, bo wydawać by się mogło, że nie jest pon­ad ludzkim wysiłkiem wysiedzieć cztery godziny w ciszy (były dwie prz­er­wy! moż­na było zwiać) sko­ro już się wybrało wyprawę do  Opery. Wszędzie się czy­ta o kosz­marnym zachowa­niu wid­owni w kinie, ale serio, świecące komór­ki to pikuś w porów­na­niu z koniecznoś­cią ucisza­nia praw­ie wszys­t­kich w około, w Operze! Zwierz wie, że może­cie go wziąć za sno­ba (ostat­nio w Fil­har­monii zwier­zowi przeszkadza­ło, że ktoś głośno odd­y­chał) ale zwierz jest jak najbardziej tol­er­an­cyjni. Zdaniem zwierza wszyscy na wid­owni mogli­by siedzieć w dresach i tramp­kach i nawet żuć gumę, byle­by tylko byli cicho. Niczego więcej zwierz nie wyma­ga (no może poza punktualnością).

  Pomysł na takiego dosłownego łabędzia jest nieco nieprze­myślany bo cała sztu­ka zamienia się trochę w opowieść o kobiecie która nie poz­nała swo­jego bra­ta bo ten założył pióra

Wys­taw­ie­nie – zwier­zowi rzad­ko zdarza się zadawać sobie pytanie, po co sztukę prze­nie­siono w cza­sie. Widzi­cie przenosze­nie w cza­sie real­iów wys­taw­ianej sztu­ki zwierz najczęś­ciej przyj­mu­je, jako pop­u­larny i częs­to błyskotli­wy zabieg reży­ser­s­ki. Zresztą w niek­tórych przy­pad­kach sprawdza się to doskonale doda­jąc nową warst­wę znaczeniową do sztu­ki czy Opery. Tym razem jed­nak zwierz nie znalazł, żad­nego powodu, tropu czy pomysłu na to by uza­sad­nić, dlaczego prze­nie­siono akcję Lohen­g­ri­na do XIX wieku. Libret­to dość wybit­nie do tego XIX wieku nie pasu­je, a jak­iś nowych tropów reżyser nie podrzu­ca (w ogóle spraw­ia trochę wraże­nie jak­by ten XIX wiek mu nie leżał – może, dlat­ego, że pier­wot­nie chci­ał wys­taw­ić sztukę w reali­ach XX wieku). A wyjęte z pewnej bajkowo/średniowiecznej oprawy wydarzenia sta­ją się miejs­ca­mi nieza­mierze­nie zabawne. Głów­na bohater­ka w pewnym momen­cie zaczęła zwier­zowi przy­pom­i­nać jed­ną z tych nieszczęs­nych księżniczek Dis­neya, które biorą ślub po pięt­nas­tu min­u­tach zna­jo­moś­ci (dosłown­ie, bo Lohen­grin wjeżdża na scenę i kil­ka min­ut później już są po słowie, co nieste­ty włączyło w zwierzu bard­zo pop kul­tur­alne sko­jarzenia) bez nawet jed­nej roz­mowy z ukochanym. Kiedy w końcu do roz­mowy dochodzi to z nocy poślub­nej nici a przy okazji okazu­je się, że wiel­ka miłość na zawsze miała być na rok. To nau­ka dla dziew­cząt – warto się z ukochanym, choć w dwóch zda­ni­ach przed ślubem rozmówić. Zwierz naprawdę nie wie, dlaczego w rolach czarnych charak­terów wys­tępu­ją ci, którzy namaw­ia­ją dziew­czynę żeby się przy­na­jm­niej o imię małżonek dowiedzi­ała. Przysię­gi, przysięga­mi, ale jakoś się do męża trze­ba się zwracać a „Opieku­nie Bra­bancji” brz­mi nieco za bard­zo formalnie.

Scenografia miała jeszcze tą wadę że była lekko skierowana na pra­wo. Zwierz siedzi­ał po lewej stron­ie wid­owni i raz na jak­iś czas śpiewa­cy znikali mu zupełnie z pola widzenia

 Zwierz się oczy­wiś­cie naśmiewa, ale nieste­ty – właśnie ta zmi­ana real­iów spraw­ia, ze trud­niej przyjąć bajkową kon­wencję. Zresztą nie tylko o samo libret­to chodzi – ot na przykład moc Graala objaw­ia się tu w postaci możli­woś­ci zada­nia cio­su mocy – wystar­czy wyciągnąć ku komuś rękę a ten pada. O ile jeszcze ma to sens w pier­wszej walce Lohen­g­ri­na (choć w drugiej coś nie wyszło bo delik­went padł gdy bohater jeszcze siedzi­ał na krześle i nie dobył miecza) to kiedy naresz­cie odczarowany z postaci łabędzia Got­tfried jed­nym sprawnym mach­nię­ciem dłoni zabi­ja Ortrud (na odległość bo on macha dłonią z parteru a ona stoi na pod­wyższe­niu) to człowiek ma wraże­nie jak­by znalazł się na Operze o Jedi. Poza tym z niez­nanych zwier­zowi przy­czyn autor kostiumów nien­aw­idzi aktorów i aktorek. Dość potężnej aktorce wys­tępu­jącej w roli Elsy każe bie­gać w kosz­marnej sukni ślub­nej, przy­pom­i­na­jącej bezy z naj­gorszych salonów mody ślub­nej. Ale to jeszcze nic Lohen­grin pojaw­ia się przed ślubem w chy­ba najkosz­marniejszym płaszczu, jaki zwierz widzi­ał – krój może i dobry, ale dodano do niego jakieś wielkie sre­brne guzi­ki, które spraw­ia­ją wraże­nie kosz­marnego kiczu. Zresztą Lohen­grin ma tak nie twar­zowe kostiumy, jak­by reżyser się na nim za coś mścił. Zresztą w zapro­ponowanych kostiu­mach wszyscy wyglą­da­ją śred­nio i zwierz uśmiech­nął się jedynie na widok kobi­et w wiankach.

Jak widać na zdję­ciu — od ciem­nego pod­wór­ka do drzwi kat­edry zaled­wie dwa kroki.

W ogóle pod wzglę­dem wiz­ual­nym jest to wys­taw­ie­nie dość śred­nie, jeśli nie powiedzieć mało prze­myślane. Dwa akty dzieją się w miejs­cu, które przy­pom­i­na coś pomiędzy koszara­mi a opuszc­zonym basen­em. Ani to ład­na ani ciekawa deko­rac­ja, dwupoziomowa chy­ba tylko dlat­ego, że trze­ba gdzieś posadz­ić chór.  Jeden z aktów dzieje się na niezbyt ład­nym pod­wórku co ma sens kiedy słyszymy noc­ne knowa­nia szwar­c­cha­rak­terów, ale kiedy okazu­je się, że to samo zabała­gan­ione pod­wórko jest też placem przed kat­e­drą, to pod­niosła sce­na wchodzenia do świą­tyni wyglą­da jak mikro dra­mat pod śmiet­nikiem. Zresztą trochę braku­je tu kon­sek­wencji, co widać w sce­nie w syp­i­al­ni, gdzie mamy piękne wysok­ie drew­ni­ane ściany i łóż­ka, które stać mogły­by gdzieś w koszarach. Ogól­nie zwierz miał wraże­nie, zupełnego braku spójnego pomysłu. Zresztą takie jest to wys­taw­ie­nie od strony reży­ser­skiej. Jak­by reżyser nie wiedzi­ał do koń­ca co chce pokazać, kiedy w końcu w ostat­niej sce­nie, sili się na jakąś inter­pre­tację (odczarowany Got­tfried zami­ast zła­pać siostrę w obję­cia jak to jest w libret­cie zaczy­na groz­ić wszys­tkim otrzy­manym od Lohen­g­ri­na mieczem ) jest już po pier­wsze za późno, po drugie – trochę bez sen­su. Zresztą jest to takie wys­taw­ie­nie, w którym strasznie widać słabość niek­tórych postaci, luki w całej his­torii i ostate­cznie kończy się kibicu­jąc tym „złym”, którzy słusznie doma­ga­ją się poda­nia odpowied­nich danych osobowych (zwierz oglą­da­jąc spek­takl doszedł do wniosku, że cały Graal to buj­da i Lohen­grin ucieka przed urzę­dem podatkowym albo imi­gra­cyjnym).  Ogól­nie im dalej w las tym bardziej człowiek czeka na ban­ner pro­mu­ją­cy Inspek­torat Danych Osobowych w Montsalvat.

Zdaniem zwierza wszyscy aktorzy pod­padli twór­cy kostiumów które układały się i wyglą­dały najczęś­ciej kosz­marnie nie twarzowo

Wyko­nanie – Zacząć trze­ba od tego, że wszys­tkie Warsza­wskie wys­taw­ienia Wag­n­era liczyć należy od Lata­jącego Holen­dra wzwyż. Tu jest zde­cy­dowanie lep­iej, bo nikt nie chlupie i nie sprysku­je aktorów wodą. Do tego orkies­tra nie gra jak­by miała nieco inną par­ty­turę niż śpiewa­cy, co zawsze jest pociesza­jące. Oczy­wiś­cie mogło­by być lep­iej, ale jak się wys­taw­ia Wag­n­era od świę­ta to ma się też wyko­nanie orkiestry, która ma od świę­ta okazję grać Wag­n­era. Gorzej jest już ze śpiewaniem. Zaczni­jmy od tego, że Anna Lubańs­ka jako Ortrud, czyli główny szwar­c­cha­rak­ter (z prawdzi­wego zdarzenia!) opery była doskon­ała. Do tego stop­nia, że naprawdę czekało się tylko jej doskonale zagranych i zaśpiewanych arii. Wszys­tko w tej roli było – zarówno głos jak i gra god­na prawdzi­wej porząd­nej czarown­i­cy. Idąc tropem „jestem zły dobrze śpiewam” dobrze sprawdz­ił się Thomas Hall jako Tel­ra­mund, który zde­cy­dowanie ma głos do roli. Nieste­ty nie moż­na powiedzieć tego o Peterze Wed­dzie gra­ją­cym Lohen­g­ri­na. Oj nie powin­no być tak, że ze wszys­t­kich śpiewa­ją­cych naj­cie­niej i najsła­biej śpiewa Lohen­grin. Zwierz mniema, że Wal­i­jczyk dum­ny jest z posi­ada­nia w reper­tu­arze tak skom­p­likowanej par­tii, ale nieste­ty jego Lohen­grin jest zde­cy­dowanie najm­niej intere­su­jącą postacią spek­tak­lu. Co więcej, zwierz nawet rozu­mie, że nie zawsze trze­ba śpiewać moc­nym głosem ale tu nie nadra­bia nawet inter­pre­tacją, co właś­ci­wie spraw­ia, że kiedy odpły­wa w siną dal nie jest to wiel­ka stra­ta dla słuchacza.  Śpiewa­ją­ca Elsę Mary Mills ani się zwier­zowi nie podobała ani podobała – zwierz ma zawsze prob­lem z taki­mi śpiewaczka­mi, które dobrze sobie radzą, nie tor­tu­ru­ją uszu ale równie dobrze mogło­by ich nie być. Nato­mi­ast zwier­zowi bard­zo przy­padł do gus­tu Bjarnin Thor Kristins­son w roli króla. Nie tyle z powodu śpiewa­nia, (choć szło mu naprawdę dobrze) ale dlat­ego, że w chwili kiedy na sce­nie pojaw­ia się zapłakana Elsa na jego twarzy widać prawdzi­wą troskę o młodą dziew­czynę – zwierz lubi jak śpiewa­cy dobrze gra­ją a to była sce­na bard­zo dobrze zagrana. Zwierz wie, że narzekanie na chór to już prze­jaw jakiegoś daleko posuniętego sno­biz­mu ale nieste­ty chóru z Lohen­g­ri­na zwierz się nasłuchał i słyszał jakieś takie nieco lep­sze wyko­na­nia.  Jest to chy­ba wada współczes­noś­ci – słyszeliśmy już lep­sze wyko­na­nia wszys­tkiego. Ale ogól­nie – jeśli odet­niemy śpiew i muzykę od insc­eniza­cji – wychodzi nam Opera na dość przyz­woitym poziomie – o niebo wyższym niż Holen­der. Co daje nadzieję, że jak kiedyś będą wys­taw­iać Par­si­fala to będzie to poziom świa­towy. Na co zwierz ku swo­je­mu zaskocze­niu czeka bo z Wag­nerem jest tak, że jak jest dobrze zagrany i ciekaw­ie wys­taw­iony, to nikt tych godzin nie zauważa.

Zwierz dłu­go myślał co stało za kon­cepcją stro­ju Lohen­g­ri­na. Potem Lohen­grin zaczął uży­wać mocy a zwierz przes­tał myśleć

Widzi­cie zwierz lubi chodz­ić do opery właśnie dlat­ego, że jeśli wszys­tko dobrze zagra, moż­na zapom­nieć, że kiedykol­wiek był jak­iś świat poza sceną i wid­own­ią. Zwier­zowi zdarzyło się na oper­ach płakać (ostat­nio na Katii Kabanowej co nawet zwierza zdzi­wiło), wściekać i czuć, że bierze udzi­ał w wielkim momen­cie (jak wtedy kiedy oglą­dał Wojnę i Pokój). I nawet jeśli widzi­ał zmi­any deko­racji, lub siedzi­ał tak wysoko, że aktorzy na sce­nie zamieniali się w punkci­ki (to dopiero w Operze zwierz zdał sobie sprawę, że wzrok mu się psu­je) to wszys­tko poza his­torią i śpiewem nie ist­ni­ało. Nieste­ty, jeśli wpis zaczy­na się od narzeka­nia na wid­own­ię to sam zwierz musi przed sobą przyz­nać, że ten Lohen­grin go nie poruszył, nie por­wał i nie wzruszył. Zwierz wysiedzi­ał bez bólu, wró­cił do domu i nie miał w sobie ani odrobiny uczuć jakie lubi przynosić ze sobą z Opery. Nawet ter­az kiedy pisze, nie jest ani zad­owolony ani zły, raczej śpią­cy. Być może to mogło­by wystar­czyć za całą recenzję.

Ps: Zwierz musi przyz­nać, że jest jeszcze jeden powód dla którego uwiel­bia chodz­ić do Opery – ponieważ stały towarzysz zwierza kupu­je nam zawsze miejs­ca niedaleko drzwi moż­na po prz­er­wie bez trudu obser­wować wchodzące oso­by – i tak zwierz dosta­je przegląd tego co ludzie uważa­ją za „ele­ganck­ie” ubranie. Zwierz uwiel­bia jak niesamowicie roz­ciągli­we i niejed­noz­naczne jest to pojęcie.

Ps2: A tych spragnionych czegoś więcej zwierz zaprosi dziś na Seyjnych bo będzie wpis o pre­mierze 7 sezonu Mad Men.