?
Hej
Obcy, kosmita, Alien — nie ważne jak byśmy nazywali przybyszy z obcej planety dość mocno zakorzenili się w naszej popkulturze. Nic dziwnego skoro popkultura ( ale i kultura jako taka) uwielbia przekonywać nas, że nie jesteśmy sami we wszechświecie. I to nie dlatego, że twórcy filmów, seriali czy książek sf. dzielą filozoficzne przekonanie, o małym prawdopodobieństwie by ludzkość była jedynie zbiegiem okoliczności w niezmierzonym kosmosie. Prędzej są podobnie jak zwierz przekonani, że pokazanie kosmitów to idealny sposób na to by przyjrzeć się ludzkości. Nie mniej jednak o ile aspekt psychologiczny zwierza interesuje, co naprawdę zwierza fascynuje to kwestie — techniczne. Tzn. zwierz nie chce pisać kolejnego wpisu w którym analizuje jak wyobrażamy sobie psychikę i zamiary obcych, ale zastanowić się dlaczego wyobrażamy sobie obcych tak jak sobie wyobrażamy. Jeśli poprzednie zdanie wydaje ci się czytelniku bezsensowne nie pozostaje ci chyba nic innego niż czytać dalej.
1. ) Obcy taki jak my — gdyby zwierz był złośliwy stwierdziłby, że jest to też obcy na którego scenarzyści mieli najmniej pieniędzy ( stąd też tyle obcych ras w Star Treku wyglądało dokładnie jak ludzie) — nie mniej jednak prawda jest taka, że pomysł by kosmity nie dało się rozpoznać na pierwszy rzut oka wcale nie jest taki głupi. Nic bowiem chyba nie budzi większego niepokoju niż przekonanie nas, że obcy już tu są. Niekiedy jednak owo fizyczne podobieństwo jest jedynie pozorne — obcy wyglądający jak ludzie najczęściej jednak są bardzo.inni. Nie maja uczuć takich jak my, można dostrzec ich obcość składając specjalne okulary, są bardziej wytrzymali albo. mają dwa serca lub świecące ręce. Nie mniej jednak jeśli się nad tym dłużej zastanowić to jeśli za obcego przyjmiemy każdego mieszkańca innej planety niż Ziemia ( wychodząc z założenia że to my jesteśmy właściwą rasą ludzką) takimi niesłychanie przypominającymi ludzi kosmitami są wszyscy bohaterowie gwiezdnych wojen — nikt bowiem nie pochodzi tam z Ziemi co więcej jeśli się nad tym zastanowić wykorzystywanie Mocy jest bardzo nieziemskie. Co ciekawe tacy “tani kosmici” ponoć są naukowo uzasadnieni. Naukowcy zajmujący się myśleniem o tych którzy ewentualnie zawitają na ziemię twierdzą, że ewolucja nawet na innej planecie powinna przebiegać mniej więcej podobnie co oznacza, że obcy powinni wyglądać plus minus tak jak my.
2.)Prawie tak samo ale. - to także przykład obcych nisko budżetowych. Przy całym szacunku dla Vulkan aby ucharakteryzować człowieka na takiego obcego wystarczy garnek ( wzór fryzury), plastikowe spiczaste uszy oraz aktora który zgodzi się wyskubać sobie brwi tak by pozostawać w stanie bezustannego zdumienia. Z kolei aby wyprodukować Klingona można albo bardzo długo marszczyć czoło, albo tylko nieco ucharakteryzować twarz aktora. Obok takich zabiegów niezwykle popularne jest farbowanie ludzi na róże kolory ( człowiek ale niebieski czy czerwony od razu budzi podejrzenia, że nie koniecznie pochodzi z ziemi) i ewentualnie dodać jakieś rogi — zwierz założy się , że Darth Maul z Gwiezdnych wojen został zaprojektowany kiedy Lucas przejrzał swój budżet, lub skrzydła jak jedno z kosmicznych plemion w zapominanym już nieco Flashu Gordonie. Nie mniej zwierz nie na darmo odwołuje się tu do przykładów przede wszystkim serialowych. W serialu w którym bohaterowie muszą napotykać w każdym odcinku nową rasę kreowanie dziwnych i kosztownych stworów było by skomplikowane. Jednak nie tylko o to chodzi. W serialach takich jak np. Star Trek gdzie kosmici nie są jedynie przeciwnikami bohaterów ale samymi bohaterami podobieństwo do ludzi jest ważne by budzili nasze pozytywne uczucia. Tacy już jesteśmy, że pokochamy wiecznie logicznego Spocka ze spiczastymi uszami ale gdyby był zielonym blobem mielibyśmy nieco więcej problemów. Tak samo w Avatarze — film w którym głównym bohaterem jest kosmita jest możliwy tylko wtedy kiedy ów kosmita choć trochę przypomina człowieka ( w sumie kosmici z Avatara są po prostu wysocy niebiescy i mają to usb w warkoczu ale poza tym nie bardzo się od ludzi różnią). Mówcie co chcecie ale jest w nas pewien humanoidalny rasizm. Dodatkowo jak wskazywali twórcy spotykającego się nadzwyczaj często z obcymi Doktora Who — kiedy twórcy decydują się na obcego zupełnie nie podobnego do człowieka kończy się to zazwyczaj tym, że aktor grający kosmitę praktycznie nie może grać schowany pod cała masą makijażu i kostiumów.
3.) Ja skądś znam tego Obcego! - jak twierdzą scenarzyści filmu Paul — o spotkaniu dwóch angielskich geeków z pewnym kosmitą w USA, to nie przypadek, że istnieje dość mocno zakorzeniony w naszej świadomości kosmita — niski, wielkooki i wielkogłowy, bardziej szarawy niż zielony — dokładnie taki jak ów domniemany rozbitek z Roswell. Ich zdaniem tak właśnie wyglądają kosmici których wizerunek stopniowo sączono w nasze głowy. Cóż brzmi jak coś w co można uwierzyć jeśli weźmiemy pod uwagę, ilu leniwych scenarzystów decydowało się na wybór właśnie takiego kosmity, który zyskuje sobie co raz większą popularność od lat 60 . Pewną wariacją na jego temat z całą pewnością byli obcy z dnia niepodległości Oczywiście ów tradycyjny zielony ludzik bywa nieco reinterpretowany — jak w Mars Atacks! Tima Burtona nie mniej jednak wydaje się, że ci którzy decydują się takie przedstawienie kosmitów kierują się dwiema zasadniczo różnymi motywacjami. Jedni to ci którzy wydają się być autentycznie przekonani, że tak właśnie wyglądać będą obcy, drudzy ( i chyba stanowiący większość) wykorzystują ten znany wizerunek by od razu poinformować nas że nie są do końca poważni. Zwierz do wizji dobrze znanej dodałby jeszcze wszystkich obcych wyglądających jak słynny Blob z filmu z lat 60 — innymi słowy wszystkich tych kosmitów którzy są jakąś niezbyt sympatycznie wyglądającą amebą. Co ciekawe bardzo oswoiliśmy się z ta wizją więc jeśli widzimy małego szarego ludzika czy jakąś bliżej niezidentyfikowaną amebę od razu umiemy powiedzieć, że mamy do czynienia z kosmitą a co bardziej zaangażowani mogą wam nawet powiedzieć skąd przybył.
4.) Duże robale i małe misie - czyli obcy którzy jakoś dziwie przypominają zwierzęta które dobrze znamy — najczęściej jedną różnią jest zmiana ich rozmiaru i dodanie im twarzy. Np. Jabba to po prostu duży robal, Ewoki to małe misie, z kolei Doktora Who gnębiły humanoidalne koty — takich przykładów jest z resztą zdecydowanie więcej bo wygląd obcego ograniczają przede wszystkim granice naszej wyobraźni a nasza wyobraźnia bazuje najczęściej na tym co znamy. Z resztą nie tylko o to chodzi, wykorzystując to co zna sam widzi nie jest trudno wywołać bardzo konkretne emocje. Nikt kto widział na ekranie Ewoka nie poczuł się zagrożony, z kolei trudno się spodziewać by Jabba wywołał w nas sporo pozytywnych emocji. Kiedy widzimy kosmitę wyglądającego jak wielki owad raczej nie spodziewamy się, że będzie to najlepszy przyjaciel bohatera ( choć humanoidalne muchy z Doktora Who troszkę tej tezie zaprzeczają). Z reszta jeśli spojrzymy na Diunę, czy serię o Żołnierzach Kosmosu czy niektórych obcych z Facetów w Czerni to nachodzi nas dziwne przekonanie, że wszystkie pozostałe planety zamieszkują przerośnięte robale, które chcą nam zrobić krzywdę. Między innymi dlatego Chewbacca przypomina połączenie niedźwiedzia z psem — to ten rodzaj obcego który bardzo szybko przypomina nam coś co znamy i od razu wiemy z czym to się je, ale przede wszystkim od razu czujemy, że nie jest to zły robal. Nie mniej jednak ten rodzaj obcych ma chyba przede wszystkim swoje korzenie w dawnych serialach telewizyjnych które raczej nie starały się poszerzać horyzontów wyobraźni ale dość szybko i prosto przestraszyć widza.
5.)Paskudny, obrzydliwy, inny — to ciekawe, że kiedy scenarzyści decydują się już wysilić wyobraźnię i zaproponować nam coś naprawdę innego, to jednocześnie decydują się obdarzyć naszego kosmitę paskudnym charakterem i jeszcze paskudniejszą aparycją. Najlepszym przykładem będzie tu Obcy z filmu Ridleya Scotta, który nie dość że jest ogólnie mało sympatyczny ( no dobra jest to maszyna do zabijania której jednym celem jest wykończenie wszystkiego co się rusza z wyjątkiem pewnego rudego kota). Niektórzy twierdzą, że ów Obcy Soctta to raczej personifikacja zła niż jakiekolwiek wyobrażenie kosmity. Trzeba z reszta przyznać, że twórcy filmu przyłożyli więcej niż zazwyczaj uwagi tworzeniu wyglądu zabójczego potwora z kosmosu. Autorem projektu wyglądu Obcego jest szwajcarski surrealista H.R. Giger, którego całą twórczość można uznać za mocno niepokojącą. Więcej — to surrealistyczny obraz Giegra który wywołał u scenarzysty filmu o Obcym koszmary stał się podstawą do stworzenia tej postaci kosmity jaką widzimy w filmie. Można więc spokojnie powiedzieć, że przerażająca postać pojawiająca się w filmie Scotta i jego kontynuacjach to dziecko czystych koszmarów. Co ciekawe największy przeciwnik Alienów poza Ripley — sparowany z nimi nieco na zasadzie przypadku — Predator także jest przykładem dość twórczego podejścia do kwestii wyglądu obcych — choć przez większość czasu Predator gania w filmach w masce która nadaje mu możliwie “ludzki” wygląd to jednak po jej zdjęciu zdecydowanie człowieka nie przypomina. Swoistymi “kreatywnymi” obcymi są ci z Dystryktu 9 — wydaje się bowiem, że zostali oni od razu zaprojektowani tak by budzić w widzu pewną odrazę ( troszkę przypominają krewetki) ale przede wszystkim by sam pomysł łączenia się tkanki ludzkiej z obcą wydał nam się obrzydliwy. Nie mniej jednak w tym przypadku ta niechęć jaką mamy czuć wobec wyglądu obcego jest niesłychanie ważną częścią opowieści a nie tylko próbą przestraszenia widza. Aby film się sprawdził kosmita nie może nam się podobać ani budzić automatycznie pozytywnych skojarzeń.
6. O ten obcy jest taki milusi — to przypadek dużo rzadszy ale nie mniej ciekawy. Sympatycznie wyglądający kosmici zdarzają się rzadko. Taki Gremlin ( zwierz nie jest w stanie ustalić na 100% że to kosmita ale tak zakłada) może i jest śliczniutki ale tylko jeśli nie karmisz go po północy, Crittersy też nie wyglądają szczególnie przerażająco póki nie starają się ciebie zjeść ( a to jest ich główny cel). Całkiem sympatycznie wygląda też E.T i nawet nie chce nikogo zjeść ani nikomu zrobić krzywdy — z resztą został specjalnie tak zaprojektowany by budzić zaufanie i ponoć do jego tworzenia wykorzystano rysy Alberta Eisteina ( czyżby przekonanie że słynny fizyk był naprawdę nie z tej ziemi). Do sympatycznie wyglądających obcych z całą pewnością należało by też zaliczyć niebieskiego niegrzecznego kosmitę z filmu Lilo i Stich Disneya, czy Mops Frank z Facetów w Czerni. Co prawda Mops powinien znaleźć się w kategorii kosmitów którzy przypominają znane nam stworzenia ale o dziwo nie wszyscy widzowie filmu byli świadomi że mopsy istnieją naprawdę czego dowodem był pewien naprawdę zaskoczony człowiek który spotkał kiedyś matkę zwierza z mopsem na spacerze i był autentycznie przekonany, że zobaczył kosmitę.
7. Ci których nie widzimy — zwierz ponownie zażartowałby, że to najtańsze ze wszystkich przedstawionych rozwiązań nie mniej jednak wydaje się, że to także najlepszy pomysł by nas naprawdę przestraszyć czy zmusić do myślenia. To troche jak w horrorach gdzie ujawnienie potwora psuje całą przyjemność tak w filmach o kosmitach zdecydowanie lepiej sprawdza się polityka wielkiej bezosobowej maszyny — tak jak przez większość Dnia Niepodległości, Skyline czy Inwazji na Los Angeles. Takie chowanie obcego ma jeszcze jedną zaletę — kiedy kosmita w końcu pojawia się na ekranie nie tyko przestaje być przerażający ale także budzi w nas choć na chwilę ( o ile nie wygląda jak stwór z Obcego) uczucie, że oto spotykamy się z inną istotą, którą zamiast od razu pokonać można by chcieć poznać. To zaskakujące jak szybko w filmach kosmita staje się wrogiem i najeźdźcą, a jak rzadko występuje jako jednostka. Zwierz nie chce się tu zagłębiać w nasze lęki związane zabawą przed nieznanym ale niewątpliwie skrytego w statku czy pancerzu kosmity bać się zdecydowanie łatwiej niż jakiejkolwiek pojedynczej istoty. Z resztą co ciekawe nie dostrzegamy też tych dobrych mądrych kosmitów — jak z Odysei Kosmicznej ( zwierz zakłada może mylnie że jacyś tam byli), czy z Kontaktu — to akurat wydaje się jasne — przybysze z obcej planety awansują w tym przypadku do roli niezmierzonej niemal boskiej inteligencji którą trudno było by zamknąć w jakiejkolwiek formie
Zwierz nie opisał wszystkich typów kosmicznych obcych i nawet nie sugeruje, że wszyscy się w tym jego skromnym zestawieniu zmieścili. Wręcz przeciwnie — wybrana przez zwierza klasyfikacja nigdzie nie potrafi pomieścić takich mechanicznych do szpiku kości Transformersów którzy wymykają się zwykłemu rozumieniu kosmity. Nie mniej jednak zwierza fascynuje jak wiele nasze wyobrażenie obcego mówi o nas samych. Ewidentnie bowiem najbardziej jednak boimy się tego co ziemskie i nie jesteśmy w stanie wyjść poza pewien krąg wyobrażeń. Zwierza pasjonuje też fakt, ze jeśli przyjrzeć się obrazkom jak wyobrażano sobie ludzi z nie odkrytych jeszcze lądów naszej dobrej starej ziemi można dostrzec, że owe granice wyobraźni nie przesunęły się tak daleko. I w sumie obcym zawsze pozostaje to co niepokoi nas najbardziej — coś pozornie znanego tylko trochę innego.
Ps: zwierz pragnie zaznaczyć, ze zdaje sobie sprawę, że na temat wizerunku kosmitów w popkulturze i kulturze mnóstwo napisano rzeczy mądrych i naukowych ale mimo wszystko zwierz podjął się własnych amatorskich wynurzeń. Zwierz dodaje to zastrzeżenie bo ma dziwne podejrzenie, że jest wśród jego czytelników kilku którzy zarzucili by zwierza całym stosem literatury.