Jeśli nie Loki to kto czyli kogo boi się Ameryka

Hej

Zwierz myślał nad tym wpisem od dłuższego cza­su, więc jest nieco przy­pad­kiem, że zgry­wa się on ze znacznym ochłodze­niem sto­sunków Amerykańsko Rosyjs­kich spowodowanych sprawą Kry­mu. Zwierz nie prowadzi blo­ga poli­ty­cznego, więc nie anal­izu­je wydarzeń poli­ty­cznych i tylko cza­sem się z nimi zbie­ga.  Widzi­cie już w cza­sie pisa­nia recen­zji z ostat­niego Jac­ka Ryana zwierz zwró­cił uwagę, że po zakończe­niu Zim­nej wojny Stany Zjed­noc­zone znalazły się w trud­nej sytu­acji z punk­tu widzenia poszuki­wa­nia sobie wro­ga. Oczy­wiś­cie zwierz nie ma namyśli wro­ga poli­ty­cznego czy real­nego (tego aku­rat stany znalazły sobie dość szy­bko i na włas­ną rękę), ale o wro­ga pop­kul­tur­al­nego. Zim­na woj­na dostar­czyła dość prostego rozwiąza­nia – nasi ludzie zachodu wal­czyli z tymi związany­mi z ZSRR. Podzi­ał świa­ta był na tyle prosty, że twór­cy sce­nar­iuszy thrillerów czy filmów szpiegows­kich nie musieli się za bard­zo głow­ić. Zmi­ana mapy świa­ta, a co za tym idzie koniec prostego jas­nego podzi­ału na tych dobrych i złych pozostaw­iła Hol­ly­wood w poszuki­wa­niu nowego wro­ga. Zwierz nie jest w stanie prześledz­ić wszys­t­kich wątków, jakie się pojaw­iły, ale biorąc pod uwagę kil­ka serii fil­mowych i obserwacji spoza nich zwierz zde­cy­dował się stworzyć pewne kat­e­gorie potenc­jal­nych fil­mowych wrogów Stanów Zjed­noc­zonych czy szerzej — świa­ta zachodniego.

Ostat­nio za inwaz­je na Stany Zjed­noc­zone co raz częś­ciej odpowiedzial­ni są kos­mi­ci czy sfrus­trowani Bogowie. Ale zwierz zupełnie poważnie zdał sobie pytanie — kto tak naprawdę w fil­mach zagraża Stanom Zjednoczonym.

Ter­ro­ryzm islam­s­ki – zaczni­jmy od tego, że ist­nieją dość twarde dane (zebrane przez naukow­ców zaj­mu­ją­cych się przed­staw­ian­iem ter­ro­ryz­mu w fil­mach) mówiące, że po 2001 roku pojaw­iło się zde­cy­dowanie więcej reprezen­tan­tów ter­ro­ryz­mu islam­skiego w amerykańs­kich fil­mach*. Jest to praw­da, ale należy odliczyć od tego wszys­tkie filmy opowiada­jące o wydarzeni­ach związanych z wojną w Iraku czy Afgan­istanie czy pro­dukc­je takie jak Zero Dark Thir­ty czy Unit­ed, 93 które opier­a­ją się na prawdzi­wych wydarzeni­ach. Dziś ist­nieje dość ciekawe pode­jś­cie do przed­staw­ia­nia islam­skiego ter­ro­ryz­mu w fil­mach – z jed­nej strony – pojaw­ia się on dość częs­to, ( choć w sposób raczej zasug­erowany bo np. ter­ro­ryś­ci przetrzy­mu­ją­cy Tonego Star­ka w Iron Manie są oczy­wiś­cie śni­adzi ale trud­no ich przyp­isać do ter­ro­ryz­mu w jakikol­wiek sposób związanego z religią) z drugiej ist­nieje pewne poczu­cie, że tem­at śred­nio nada­je się na film.  Dobra zabawa przy filmie opowiada­ją­cym o ter­ro­ryzmie islam­skim jest pewnym nietak­tem, bo za blisko wydarzeniom do prawdy – stąd wspani­ały film Cztery Lwy o ter­ro­rys­tach nieu­dacznikach wywołał sporo kon­trow­er­sji. Jed­nocześnie mniejs­zoś­ci arab­skie czy islam­skie w wielu kra­jach bun­tu­ją się (dość słusznie zresztą ) prze­ci­wko wyko­rzysty­wa­niu stereo­ty­pu – arab = ter­ro­rys­ta, wskazu­jąc na szkodli­wość takich kono­tacji. I tak wyda­je się, że np. film Stan Oblęże­nia, w którym ter­ro­ryś­ci islam­scy atakowali Nowy Jork raczej nie miał­by szans pow­stać współcześnie (jest z 1998 roku)

Zwierz nie ma zami­aru iść komik­sowym kluczem ale zwróć­cie uwagę jak połąc­zono kwest­ie ter­ro­ryz­mu islam­skiego (w warst­wie wiz­ual­nej) z właś­ci­wie nie odwoły­waniem się do real­nych orga­ni­za­cji czy wierzeń.

Amery­ka Połud­niowa – jak wiado­mo Amery­ka Połud­niowa stanowi dla Stanów Zjed­noc­zonych połącze­nie stre­fy wpły­wów i najwięk­szego kosz­maru. Jed­nak wśród fil­mow­ców amerykańs­kich ist­nieje przeko­nanie, że raczej atak z tej strony jest mało praw­dopodob­ny – co praw­da w lat­ach 90 co najm­niej dwa razy zde­cy­dowano się obsadz­ić w roli tych złych Kolumbi­jczyków (Dru­ga Szk­lana pułap­ka roz­gry­wa się prze­cież o kolumbi­jskiego gen­er­ała, podob­nie jak Stan Zagroże­nia z Jack­iem Ryanem), to jed­nak wraz z przy­ci­cha­ją­cy­mi wiado­moś­ci­a­mi o woj­nach z karte­la­mi narko­tykowy­mi jakiekol­wiek dzi­ała­nia ter­ro­rysty­czne z tej strony zosta­ją nawet przez fil­mow­ców uznane za mało praw­dopodob­ne. Co praw­da Wszys­tko na połud­nie od grani­cy Amerykańsko/ Meksykańskiej jest potenc­jal­nym źródłem zagroże­nia to jed­nak raczej dla tych, którzy decy­du­ją się wejść w szem­rane interesy z karte­la­mi narko­tykowy­mi. Ist­nieje, więc przeko­nanie, że ogól­nie Amery­ka Połud­niowa jest peł­na złych ludzi, ale jed­nocześnie jest też sug­es­tia, że trze­ba się tam oso­biś­cie wybrać by się o tym przekonać.

W Stanie Zagroże­nia mamy połącze­nie dwóch tropów czyli zagroże­nia zewnętrznego i wewnętrznego. zwierz wrzu­ca trail­er dla tych którzy twierdzą, że dziś się za dużo w trail­er­ach pokazuje.

Irland­czy­cy – w krótkim okre­sie całkowitej posuchy na ter­ro­rys­tów w kinie pojaw­ili się źli Irland­czy­cy – co ciekawe prześlad­owali głównie Har­risona For­da (Czas Patri­otów, Zdra­da) ale zwierz ma wraże­nie, że moż­na by tu wymienić jeszcze kil­ka tytułów (choć ponown­ie zwierz odkła­da na bok te które nie są nastaw­ione prze­ci­wko Ameryce lub wszys­tkie biograficzno/historyczne). IRA jest o tyle ciekawym przykła­dem ter­ro­rys­tów, że przy­na­jm­niej z amerykańskiej per­spek­ty­wy jest to ter­ro­rys­ta niety­powy mówią­cy, co praw­da z obow­iązkowym Irlandzkim akcen­tem, ale pozbaw­iony pewnej egzo­ty­ki. Przy czym wyraźnie widać, że jed­nak w przy­pad­ku wyko­rzys­ta­nia IRA w filmie, mamy do czynienia z diame­tral­ną różnicą pomiędzy Stana­mi a Wielką Bry­tanią, – pod­czas gdy w przy­pad­ku jed­nych to jest jed­nak pewien skrót w przy­pad­ku drugich właś­ci­wie takie w pełni rozry­wkowe wyko­rzys­tanie jest rzad­kie, jeśli nie praw­ie nieobec­ne. Być może dzi­ała tu podob­ny charak­ter jak w przy­pad­ku ter­ro­rys­tów islam­s­kich w fil­mach amerykańs­kich. Co by dobrze pokazy­wało, że im bliższa państ­wu groź­ba, tym nieco mniej chęt­nie korzys­ta się z danego klucza wyboru fik­cyjnych terrorystów.

Tym razem Har­risona For­da nien­aw­idzi IRA. Ogól­nie jed­nak wpis nie jest z cyk­lu “wszys­tkie nac­je które nien­aw­idzę Har­risona Forda”

Korea Północ­na – abso­lut­ny prze­bój wśród wszys­t­kich ter­ro­rys­tów fil­mowych XXI wieku. Dlaczego? Odpowiedź jest pros­ta – po pier­wsze wybier­a­jąc Kore­ańczyków twór­cy fil­mu niczego nie ryzyku­ją – żad­nego obraże­nia się państ­wa, czy braku dys­try­bucji fil­mu na jego tere­nie. Po drugie tak mało wiado­mo o życiu w Kor­ei Północ­nej że wiz­ja ostat­niego total­i­tarnego państ­wa na zie­mi, posi­ada­jącego do tego bom­bę ato­m­ową pobudza wyobraźnię. Do tego z punk­tu widzenia dbałoś­ci o niepowielanie stereo­typów wybór Kore­ańczyków wyda­je się prosty – nie ma oskarżeń (na amerykańskim rynku!) o powielanie stereo­typów czarnoskórego czy śni­adego przestęp­cy, nie ma naw­iązań do kwestii ter­ro­ryz­mu religi­jnego. Do tego wyda­je się, że Amerykanie wciąż lubią oglą­dać star­cie demokracji z sys­tema­mi uznawany­mi przez część widzów za ów komu­nisty­czny kosz­mar, przed którym ich tyle lat ostrzegano. W  filmie Red Dawn zamieniono obec­nych w ory­gi­nale kubańczyków, którzy z pomocą sowi­etów najechali na Stany Zjed­noc­zone właśnie Kore­ańczyka­mi, podob­nie w Olym­pus Has Fall­en (jeden z dwóch filmów o ataku na biały Dom ) mamy do czynienia z Kore­ańczyka­mi. Pojaw­ia­ją się oni nawet w Bondzie –  główny zły w Die Anoth­er Day to tez Kore­ańczyk choć nie wyglą­da, nawet w filmie o GI Joe  zde­cy­dowano się wybrać Kore­ańczyków jako tych złych Przy czym wyda­je się dość jasne, że kari­era Kore­ańczyków wskazu­je, że to jest dokład­nie ten kraj, który mimo pewnych niepoko­ją­cych infor­ma­cji docier­a­ją­cych raz na jak­iś czas z nad grani­cy z Koreą Połud­niową nie jest uważany tak naprawdę za zagroże­nie. Inaczej chy­ba nie baw­iono by się nim tak łat­wo i powszechnie.

Mimo, że filmy pod­kreśla­ją że nien­aw­idzą­cy Stanów Kore­ańczy­cy pochodzą z Półno­cy wiele osób skarży się, że do uszu wid­owni dochodzi jedynie infor­ma­c­ja że są to Kore­ańczy­cy co przy­czy­nia się do rozpowszech­ni­a­nia negaty­wnego stereotypu

Ros­janie – co ciekawe po upad­ku ZSRR Ros­janie nie zginęli jako wro­gowie Amery­ki i dziel­nych Amerykańs­kich bohaterów. Pojaw­ia­ją się nadal, choć w drasty­cznie różnych odsłonach. Mamy więc część filmów w których ter­ro­ryzm rosyjs­ki wyni­ka z rozczarowa­nia jakie przyniosła zmi­ana sys­te­mu (Air Force One, częś­ciowo ostat­ni  Jack Ryan),  z drugiej strony mamy wciąż dzi­ała­nia podyk­towane chę­cią zysku (Najnowsza szk­lana pułap­ka) czy pry­wat­nych zaszłoś­ci (ostat­nie Mis­sion Impos­si­ble). Z drugiej jed­nak strony w fil­mach sen­sacyjnych i szpiegows­kich Ros­ja nadal ogry­wa niezwyk­le ważny punkt na mapie, – przy czym widać pewną zmi­anę, ponieważ ostat­nio Hol­ly­wood lubu­je w pokazy­wa­niu się tej zamożnej, ambit­nej i sil­nej pieniądzem (niekoniecznie idą­cym w parze z poli­tyką) Rosji. Co praw­da Moskwę gra praw­ie zawsze Pra­ga lub Budapeszt ale jed­nak warto zwró­cić uwagę, że zmieniono nieco sposób nar­racji o głównym prze­ci­wniku Stanów Zjed­noc­zonych (choć co warto zauważyć do starych dobrych cza­sów częs­to się wraca jak np. w Indi­ana Jones i królest­wo krysz­tałowej cza­sz­ki). Nie mniej ponown­ie zwierz jest raczej zda­nia, że roz­gry­wanie kole­jnego Mis­sion Impos­si­ble czy RED 2 na uli­cach Moskwy wskazu­je raczej, że Ros­janie nie są uważani przez Amerykę za kraj naprawdę stanow­ią­cy jakieś zagroże­nie. Oczy­wiś­cie mowa o Ameryce popkulturalnej.

Choć wróg rosyjs­ki nie zginął zupełnie z kine­matografii to jed­nak trze­ba pamię­tać, że to wróg nowo Rosyjs­ki kierowany nie zawsze mocarst­wowy­mi ambic­ja­mi, częś­ciej — chę­cią zysku i prywatą

Sami stworzyliś­cie Ter­ro­rys­tę – to jeden z naj­ciekawszych tor­pów jaki pojaw­ia się we współczes­nym Thrillerze czy filmie szpiegowskim – sug­es­tia że tak naprawdę to Stany (ewen­tu­al­nie świat zachod­ni) sam tworzy ter­ro­rys­tów, czy to zanied­bu­jąc szpiegów czy to wysyła­jąc ich na akc­je gdzie styka­ją się z ciekawszą ide­ologią czy to w końcu tak kon­cen­tru­jąc się na walce z wro­giem zewnętrznym że ten wewnętrzny ucieka uwadze – Mis­sion Impos­si­ble, White House Down, Gold­en­Eye Sky­fall – to tylko kil­ka z mnóst­wa tytułów gdzie w ostate­cznym rozra­chunku okazu­je się, że wróg stał we włas­nych szere­gach.  To tym ciekawsze, że filmy tego typu częs­to korzys­ta­ją z sug­estii, że chodzi o ter­ro­ryzm między­nar­o­dowy, pod­czas gdy w isto­cie, pokazu­ją, że za ataka­mi ter­ro­rysty­czny­mi sto­ją przed­staw­iciele włas­nych sił. Ter­az pytanie ile osób wierzy, że część ataków ter­ro­rysty­cznych czy potenc­jal­nych ataków ter­ro­rysty­cznych w isto­cie prze­b­ie­ga właśnie w taki sposób.

Bohater grany przez Barde­ma to typowy przykład wro­ga którego świat szpiegów stworzył sobie sam  (zwierz wie, że to film Bry­tyjs­ki ale schemat pasuje)

Kos­mi­ci – jak by się to dzi­wne nie wydało, najlep­szą ucieczką przed między­nar­o­dowy­mi kon­sek­wenc­ja­mi kręce­nia filmów o ataku konkret­nych państw na USA stały się filmy gdzie za inwazję odpowiedzial­ni są obcy. To z punk­tu widzenia fil­mow­ców najlep­sze wyjś­cie, bo moż­na odłożyć na bok dyskus­je odnośnie praw­dopodobieńst­wa takiego ataku. I tak Dzień Niepodległoś­ci daje doskon­ałą okazję do płomi­en­nej prze­mowy Prezy­den­ta Stanów Zjed­noc­zonych zaś Bit­wa LA jest właś­ci­wie zapisem lądowej inwazji na Stany Zjed­noc­zone (pokazu­je się tu dość real­isty­cznie wal­ki uliczne) z tą różnicą, że nie trze­ba się zas­tanaw­iać nad nar­o­dowoś­cią ataku­ją­cych kos­mitów. Co ciekawe decyz­ja, że atak jest pozaziem­s­ki pozwala na dość ciekawy – niemożli­wy w innym przy­pad­ku zabieg. Oto Avenger­si biją się ze sprowad­zony­mi przez Lok­iego kos­mi­ta­mi w Nowym Jorku pozostaw­ia­jąc po sobie olbrzymie zniszczenia. Jed­nak widz fil­mu nie będzie miał najm­niejszych sko­jarzeń z jede­nastym wrześ­nia – właśnie przez to, że mamy do czynienia z atakiem zupełnie spoza sfery ziem­s­kich sko­jarzeń. Zwierz mógł­by w ogóle przy­wołać tu więcej filmów super bohater­s­kich gdzie uda­je się wyłączyć ata­ki ter­ro­rysty­czne nawet na cen­tra miast ze schematu ataków prowad­zonych przez jed­no ist­niejące państ­wo prze­ciw drugiemu (nawet, jeśli Metrop­o­lis nie ist­nieje to jed­nak moż­na stwierdz­ić, że blisko mu do Nowego Jorku czy Chica­go a Super­man bije się z Zodem nie tyle o całą ziemię, co o Amerykańs­ki styl życia).

Bit­wa o Los Ange­les to nic innego jak możli­wość nakręce­nia fil­mu o inwazji na US bez koniecznoś­ci wskazy­wa­nia pal­cem kto by taką inwazję przeprowadził.

Wyda­je się jed­nak, że najwięcej zamiesza­nia w świecie kul­tu­ry pop­u­larnej zaczęły robić jed­nos­t­ki nieza­leżne – najczęś­ciej w jak­iś sposób pow­iązane z hand­larza­mi bronią (chy­ba najbardziej znien­aw­id­zony zawód w amerykańskiej pop­kul­turze), ale nie zawsze – częs­to są to rząd­ni zysku cybert­er­ro­ryś­ci, rzadziej biz­nes­meni czy magnaci pra­sowi, (co charak­terysty­czne najpodle­jszy mag­nat pra­sowy pojaw­ia się w filmie o Bondzie co dokła­da kole­jną cegiełkę do dość powszech­nej w ang­iel­skiej pop­kul­turze niechę­ci do mediów zwłaszcza do prasy) czy zwykłe bandzio­ry. Oczy­wiś­cie zawsze gdzieś tam na końcu jest wred­ny zły mówią­cy obow­iązkowo z obcym akcen­tem, ale w isto­cie dzi­ała on na rzecz włas­nego zysku a nie jakiegoś państ­wa. Ter­az tylko pytanie, o czym to świad­czy – czy wraz z rozsz­erza­ją­cy­mi się rynka­mi dys­try­bucji fil­mowej twór­com pozosta­je tak naprawdę tylko Korea jako kraj który jako potenc­jal­ny zły nie niesie za sobą żad­nych kon­sek­wencji w sprzedaży.  Czy może praw­da jest taka, że opowia­da się baj­ki o kra­jach, których człowiek się nie boi. Bo np. jak zwierz wskazał – islam­s­ki ter­ro­ryzm trak­tu­je się bardziej serio a np. Chińczy­cy, – których Stany chy­ba jed­nak się trochę boją (może nie mil­i­tarnie, ale eko­nom­icznie na pewno) są na mar­gin­e­sie. Nieza­leżnie jed­nak od tego, jakie sce­nar­iusze piszą Hol­ly­woodz­cy sce­narzyś­ci jed­no jak na razie się potwierdza – bard­zo rzad­ko uda­je im się stworzyć sce­nar­iusz podob­ny do prawdzi­wych wydarzeń. Te nieste­ty zawsze ucieka­ją naszej wyobraźni, co w tym przy­pad­ku jest powo­dem raczej do smutku niż do radości.

* Dane mówią, że przed 2001 rok­iem aż 64 % pokazy­wanych na ekranie ter­ro­rys­tów było białych pod­czas kiedy 36 nie białych (włącza­jąc w to kos­mitów), po 2001 roku pro­por­c­je się odwró­ciły aż 77,8 % pokazy­wanych ter­ro­rys­tów było nie białych (do 22, 2 białych) z czego 33,4 pro­cent stanow­ili ter­ro­ryś­ci arab­scy czy z bliskiego wschodu.

Ps:  Zwierz naprawdę miał ten wpis w głowie od daw­na i to nie jest tak, że reakcją zwierza na napię­cia między­nar­o­dowe jest anal­iza filmów – zwierz ma jed­nak trochę wrażli­woś­ci na sprawy świata.

Ps2: Zwierz idzie dziś i na pokaz nowego seri­alu i na Kori­olana więc przez najbliższe dni będzie recen­zyjnie. A potem dostaniecie doniesienia z fron­tu robót konwentowych.