Niepokój czyli zwierz czyta Unicestwienie i Ujarzmienie

Hej

Kiedy wydawnict­wo Otwarte zadz­woniło do zwierza z pytaniem czyn nie przeczy­tał­by dwóch książek zwierz dość automaty­cznie powiedzi­ał tak. Zwłaszcza, że rysowała się przed zwierzem miła wiz­ja napisa­nia o ciekawym zjawisku wydawa­nia książek z nad­datkiem (jakim o tym za chwilę). Zwierz nie wiedzi­ał jeszcze że pisze się na jed­no z najdzi­wniejszych lit­er­ac­kich przeżyć ostat­nich miesię­cy. Przeżyć które nie da mu spać, wygo­ni go z domu i wzbudzi poczu­cie wsze­chog­a­r­ni­a­jącego niepoko­ju. A tak właśnie czu­je się zwierz czy­ta­jąc Unices­t­wie­nie i Ujarzmie­nie Jef­fa Van­der­Meera które właśnie trafiło na księ­gar­ni­ane pół­ki. I tak zwierz znalazł się w rozkosznej dla recen­zen­ta sytu­acji gdy nie tylko zobow­iązał się o czymś napisać ale bard­zo o czymś napisać chce. Bo rzad­ko zdarza się książ­ka, która spraw­ia, że nawet w zupełnie spoko­jniej, jas­nej kaw­iarni w środ­ku dnia zwierz czu­je wzma­ga­ją­cy w nim trud­ny do opisa­nia niepokój.

Wszys­tkie grafi­ki we wpisie są autorstwa grafi­ka Patry­ka Mogilnick­iego (więcej o nim w tekś­cie) i pochodzą z ofic­jal­nego tum­blr książ­ki w Polsce

Zaczni­jmy od pewnego ciekawego zjawiska. Zwierz zaczął czy­tać książ­ki nie po kolei. Widzi­cie zwierz jest nieog­ar, i jakoś wydało mu się, że powinien Ujarzmie­nie przeczy­tać przed Unices­t­wie­niem. Nawet nie wiecie jaki był zach­wycony – wszys­tko było tak niesamowicie wcią­ga­jące i tajem­nicze. Kiedy zwierz zdał sobie sprawę, że zaczął od tomu drugiego był zaskoc­zony – książ­ka jest napisana tak doskonale że niedopowiedzenia (wynika­jące z braku zna­jo­moś­ci wcześniejszych wydarzeń) przyj­mu­je się jako świadomy lit­er­ac­ki zabieg. Po takim dzi­wnym wstępie zwierz z pewnym lękiem sięgnął po Ujarzmie­nie w obaw­ie, że pop­su­je tą aurę niedopowiedzenia która unosi się nad drugim tomem cyk­lu… i nadal jest zach­wycony bo pier­wszy tom jest równie niepoko­ją­cy, sen z oczu spędza­ją­cy i nie dają­cy się odłożyć. A o co chodzi? No właśnie najlep­sze jest w książkach to, że nie do koń­ca wiado­mo o co chodzi.  I im mniej infor­ma­cji mamy tym bardziej fas­cynu­ją­cy jest świat z try­logii o South­ern Reach. Wyobraź­cie sobie, że jest tajem­nicza stre­fa X w której coś się stało. UFO? Skaże­nie? Zem­s­ta Natu­ry? Coś przy­było? Obudz­iło się? Było tam zawsze? Stre­fę od naszego świa­ta dzieli grani­ca – niewidzial­na z jed­nym tylko prze­jś­ciem równie dzi­wnym i niebez­piecznym, co cała Stre­fa. Po naszej stron­ie wszys­tko jest zupełnie nor­mal­nie, życie toczy się jak to zwyk­le bywa, sto­ją mias­ta, telewiz­ja nada­je, papierkowa rob­o­ta piętrzy się na biurkach. Ale co jest w Stre­fie X nie wie nikt.  Nawet ci którzy tam idą nie są do koń­ca pewni co widzą, dlaczego to widzą i co to tak naprawdę jest. Kiedy wychodzą nie są w stanie zdać raportów. O ile wychodzą. Pier­wszy tom to zapis his­torii jed­nej grupy (dwu­nastej), którą ośrodek badaw­czy wysłał do Stre­fy X. W grupie zna­j­du­ją się same kobi­ety  i próbu­ją się czegoś dowiedzieć. Co nie będzie proste. Zwłaszcza, że grani­ca między zwiada­mi, halucy­nacją i hip­nozą jest niezwyk­le cien­ka. Dru­gi tom to his­to­ria Kon­trol­era, który przy­by­wa do ośrod­ka badaw­czego South­ern Reach, by zaprowadz­ić w nim, jaki taki porządek. Wydawać by się mogło, że w porów­na­niu z his­torią opowiada­jącą bezpośred­nio o wypraw­ie do dzi­wnej, niepoko­jącej stre­fy, tom dru­gi powinien być nud­ny. Ale nic podob­ne­go samo South­ern Reach to insty­tuc­ja zasied­lona przez pra­cown­ików tak nor­mal­nych, że niepoko­ją­cych, rozkłada­ją­ca się nied­o­fi­nan­sowana i wciąż zada­ją­ca pyta­nia na które nie sposób znaleźć odpowiedzi. Coś, czego w powieś­ci­ach grozy trochę niekiedy braku­je, czyli taka praw­ie nor­mal­ność. No właśnie – praw­ie bo w obu powieś­ci­ach sporą rolę odgry­wa hip­noza, złudzenia, omamy, coś w kąciku oka co nie daje nam spoko­ju. Do tego tyle niedopowiedzeń (także odnośnie świa­ta przed­staw­ionego) że cią­gle czu­je­my jak­by his­to­ria miała się nam wymknąć.

Jeśli boicie się że grafi­ki są spoilerowe to nie są — trze­ba dobrze znać treść książ­ki by wiedzieć do czego nawiązują

Van­der­Meer doskonale budu­je atmos­ferę – korzys­ta nie z tego co nas straszy ale z tego co nas niepokoi. Dzi­wne zapachy których nie da się zmyć, pust­ka tam gdzie spodziewamy się obec­noś­ci, cisza gdzie powinien być hałas, przenikli­wy dźwięk. Niby wszys­tko moż­na jakoś wytłu­maczyć a nic się wyjaśnić nie da. Zresztą książ­ki doskonale pode­j­mu­ją tem­at nie tylko chę­ci poz­na­nia ale i jego granic. Obser­wowanie zma­gań ludzi z niewy­jaśnionym i niedopowiedzianym jest zawsze ciekawsze niż ich kon­frontac­ja z czymś z góry ustalonym. Niek­tórym te nieod­powiedzenia przeszkadza­ły ale zwierz dawno nie czuł się przez nie tak wytrą­cony z równowa­gi. Z jed­nej strony chci­ał znać wszys­tkie odpowiedzi, z drugiej się ich bał, z trze­ciej nie był pewien czy odpowiedzi w ogóle ist­nieją. Zresztą autor zde­cy­dował się na jeszcze jeden doskon­ały zabieg – nie mamy tu katas­tro­fy obe­j­mu­jącej cały świat, czegoś co budzi powszech­ną uwagę. Mamy drob­ną anom­al­ię, narośl, wynaturze­nie. Coś od czego świat odwró­cił dawno oczy a co budzi niepokój. Czy się rozrośnie, wybuch­nie, zde­cy­du­je, czy to ma świado­mość i czy nami rządzi. A może będzie rządz­ić. Co to w ogóle jest. Podob­nie ja bohaterowie czytel­nik czu­je niepokój i frus­trację ale to kosz­marne i wcią­ga­jące uczu­cia jed­nocześnie. Zwierz nie chci­ał więcej czy­tać (bo się bał jak dia­bli) ale musi­ał. Co dla zwierza jest wyz­nacznikiem doskon­ałej książ­ki. Przy czym warto jeszcze jed­no stwierdz­ić. Zdaniem zwierza tom dru­gi jest od pier­wszego lep­szy co rzad­ko się autorom zdarza. Przy czym co ważne – jeśli zna­cie auto­ra to zapewne nie czu­je­cie takiej pokusy, ale jeśli nie zna­cie – nie daj­cie się zwieść tym wszys­tkim recen­zjom porównu­ją­cym auto­ra do innych pis­arzy sf. Takie porów­na­nia nie mają sen­su – albo są zupełnie od cza­py, albo co gorsza każą ze sobą porówny­wać dwie książ­ki które nigdy nie chci­ały ze sobą rywal­i­zować. Do tego autor ujął zwierza jeszcze jed­nym. Pier­wszy tom Unices­t­wie­nie to his­to­ria grupy składa­jącej się wyłącznie z kobi­et. Nar­rację prowadzi kobi­eta. Choć książ­ka tłu­maczy dlaczego wybra­no tylko kobi­ety to jed­nak sam pomysł auto­ra by mieć tylko kobiece posta­cie zwier­zowi strasznie się spodobał. Między inny­mi dlat­ego, że wielu autorów z góry przyj­mu­je, że bohat­era­mi będą tylko face­ci. Co więcej — w drugim tomie — gdzie bohaterem jest już Kon­trol­er (zwierz jest skrzy­wiony bo od razu zwró­cił uwagę na jego pochodze­nie — też nie typowe dla kul­tu­ry pop­u­larnej) pojaw­ia się kil­ka kobiecych postaci napisanych zupełnie wbrew sztampie — w tym mat­ka bohat­era. Zwierz wie, że takie wyliczanie postaci danej płci może się wydać nic nie znaczące czy iry­tu­jące ale zwierz zawsze z dużą przy­jem­noś­cią czy­ta książ­ki w których bohaterka­mi tak po pros­tu są kobi­ety. I nie jest to nic dzi­wnego ani wielokrot­nie podkreślanego.

  Zwierz musi powiedzieć, że nawet patrząc na te ilus­trac­je czu­je pewien dyskom­fort. Co zdaniem zwierza nie jest wadą w przy­pad­ku powieś­ci grozy

Jed­nak Wydawnict­wo Otwarte postanow­iło dołożyć swo­je trzy grosze do i tak budzącej niepokój czy grozę książ­ki. Przede wszys­tkim poprosili Patry­ka Mogilnick­iego (zwierz kojarzy go z ilus­tracji we Wprost czy Przekro­ju) o zilus­trowanie książ­ki. Poza okład­ka­mi (które bard­zo różnią się od tych zachod­nich i zdaniem zwierza doskonale pasu­ją do treś­ci książ­ki bo są właśnie takie trochę psy­chodeliczne, hip­no­ty­czne i retro) grafi­ki zna­jdziemy także w środ­ku na otwar­cie każdego rozdzi­ału. Ok zwierz nie będzie ukry­wał. Trochę się ich boi. Jest w nich to co właśnie najbardziej ruszyło zwierza w książce – niby wszys­tko takie nor­malne, i niby nie porusza­jące a im dłużej zwierz na te grafi­ki patrzył tym bardziej było mu nieswo­jo. Ale bra­wo dla wydawnict­wa, że wpadli na to by tą ory­gi­nal­ną ser­ię książek tak wydać. Ter­az kiedy wszyscy szuka­ją wydań na ebooka (który też jest w tym przy­pad­ku ład­nie zro­biony ale nie aż tak ład­nie) tym co pozwala najlepiej wal­czyć o czytel­ni­ka waha­jącego się pomiędzy wydaniem na papierze a elek­tron­icznym jest jakość pub­likacji. Nie ma nic złego w wybra­niu ebooka (zwierz sam jest wiel­bi­cielem) ale fajnie jest jeśli wal­ka o czytel­ni­ka wpły­wa na jakość wydawa­nia powieś­ci. Zwierz postaw­ił­by sobie książ­ki na półce nie tylko dlat­ego, że powieść mu się podo­ba, ale wspiera pomysł by książ­ki w Polsce wydawać ład­nie i ory­gi­nal­nie. Nie zawsze trze­ba robić okład­kę w pho­to­shopie i szukać papieru o szarym kolorze. I chy­ba wydawnict­wa powoli się tego uczą bo co raz częś­ciej pojaw­ia­ją się książ­ki wydawane z pomysłem. Choć wciąż przo­du­je tu lit­er­atu­ra dziecię­ca to powoli zaczy­na się też pojaw­iać trend do wydawa­nia książek w sposób prze­myślanych – jak spójny mul­ti­me­di­al­ny projekt.

Zwierz jest pod wraże­niem — książ­ka znanego auto­ra z dobry­mi recen­z­ja­mi mogła spoko­jnie trafić na pół­ki wydana jak wiele innych.

Ale na tym nie koniec – Otwarte postanow­iło iść za ciosem i przy­go­tować do książ­ki sound­track. Sound­track z jed­nej strony jest powieś­cią inspirowany z drugiej – może towarzyszyć lek­turze. Może się to wydawać dzi­wne (niek­tórzy nie łączą czy­ta­nia i słucha­nia) ale taki sposób wydawa­nia książek sta­je się coraz pop­u­larniejszy. W Stanach ist­nieje cała fir­ma Book­Track, która zaj­mu­je się kom­ponowaniem muzy­ki do książek – to kilku­godzinne playlisty cza­sem zaw­ier­a­jące nawet efek­ty dźwiękowe, cza­sem muzykę ułożoną zgod­nie z życzeni­a­mi auto­ra powieś­ci. Takie ścież­ki dźwiękowe fir­ma przy­go­towu­je zarówno dla nowych powieś­ci jak i do klasy­ki np. moż­na czy­tać Sher­loc­ka Holme­sa ze ścieżką dźwiękową gdzie poza łagod­ną muzyką w tel dostaniecie jeszcze wszys­tkie dzwon­ki do drzwi czy skrzyp­i­e­nie podło­gi. Co więcej jeśli uda się zgrać tem­po czy­ta­nia z sound­track­iem to efek­ty spec­jalne pojaw­ią się na dodatek w dobrych momen­tach. Z resztą warto wspom­nieć, że właśnie Van­der­Meer jest jed­nym z autorów których wymienia się wśród tych, którzy najchęt­niej naw­iązu­ją współpracę z zespoła­mi. Przy swoich poprzed­nich książkach zdarza­ło się że Van­der­Meer sam zgłaszał się do zespołów z prośbą czy nie nagral­i­by ścież­ki dźwiękowej do jego powieś­ci . Jego powieść Finch wyszła nawet w lim­i­towanej edy­cji z CD zaw­ier­a­ją­cym sound­track. Zresztą zdaniem zwierza – czy­ta­jąc powieś­ci auto­ra bard­zo się słyszy że jest tam miejsce na muzykę. Przy czym zwierz szcz­erze wam przyz­na, przeczy­tał parę stron książ­ki z muzyką po czym obe­jrzał trzy odcin­ki sit­co­mu by przes­tać się co chwilę oglą­dać przez ramię. Zwierz jest dość stra­ch­li­wy pod tym wzglę­dem. Z drugiej strony zna oso­by którym książ­ki czy­ta się doskonale z muzyką do ich ekraniza­cji — co jest trochę podob­nym zabiegiem. Zwierz nie jest do koń­ca przeko­nany co do pomysłu — on sam woli jak jest cicho kiedy czy­ta, ale sporo osób nie ma prob­le­mu z czy­taniem do muzy­ki. Tak więc tu jest nawet ciekaw waszej opinii.

Jeśli grafi­ki wam się spodobały i nie niepoko­ją was tak strasznie jak zwierza to na stron­ie Unices­t­wienia Wydawnict­wa Otwartego zna­jdziecie też tapety kom­put­erowe z grafiką z okładki.

Zwierz ma nadzieję, że was zachę­cił. Sam nie jest wiel­bi­cielem powieś­ci grozy czy takiego rodza­ju sf i Unices­t­wie­nie  musi­ał czy­tać poza domem, w jas­nych miejs­cach, wśród ludzi.  Ilekroć zaczy­nał czy­tać w domu brał potem kąpiel z radiem włąc­zonym na cały reg­u­la­tor. Bo bal się czegoś ale nie wiedzi­ał czego.  No i właśnie o tym będzie KONKURS w którym trzy oso­by mogą wygrać zestaw książek Unices­t­wie­nie + Ujarzmie­nie. Wystar­czy tyko, że napisze­cie zwier­zowi w komen­tarzu czego z zupełnie nor­mal­nych rzeczy, czyn­noś­ci, miejsc budzi was najwięk­szy niepokój. Zwierz np. zawsze źle się czu­je kiedy widzi odbi­cie otwartych drzwi w lus­trze. Nie wie dlaczego. A jeśli zupełnie nie jesteś­cie stra­ch­li­wi, to zwierz ma dla was jeszcze jed­ną niespodziankę – tu macie link do pro­mocji w księ­gar­ni Inter­ne­towej gdzie może­cie kupić Ujarzmie­nie w pro­mo­cyjnej cenie i przy okazji dorzu­cić inne pozy­c­je wydawnict­wa ze zniżką. I nic nie musi­cie robić poza kliknię­ciem w link. Konkurs potrawa do piątku (w sobot­nim wpisie zna­jdziecie wyni­ki) więc jeśli nie wygra­cie może­cie zdążyć jeszcze kupić książkę w promocji.

Ps: Jeśli się nie zori­en­towal­iś­cie wpis jest wynikiem współpra­cy z wydawnictwem Otwartym. Nieste­ty wydawnict­wo stwierdz­iło, że nie ponosi odpowiedzial­noś­ci za lęki zwierza wywołane lekturą.

Ps2: A zwierz zapom­ni­ał powiedzieć, że jeszcze ukaże się tom Trze­ci. Choć dopiero we wrześniu (i to za granicą) – tak więc jeśli dwa tomy spodoba­ją się wam tak samo jak zwier­zowi to będziemy mieli na co wspól­nie czekać.

Ps3: Zwierz strasznie strasznie dzięku­je wam za wszys­tkie komen­tarze pod wczo­ra­jszym wpisie.