Zwierz musi powiedzieć, że przyglądając się temu jak Anglicy świętują 400 rocznicę śmierci Szekspira, trochę zwija się z zazdrości. Niezależnie czy mówimy o oficjalnych obchodach czy o towarzyszących rocznicy projektach telewizyjnych, widać nie tylko olbrzymi szacunek do dzieł barda ale też – budzący największą zazdrość, dystans. Podczas uroczystych obchodów w Stratford, nie zabrakło miejsca na skecz. Obok ekranizacji poważnych kronik, pojawiła się nowa odsłona Snu Nocy Letniej (będzie o tym osobny wpis). Ale to za mało więc Anglicy dorobili się też sitcomu o Szekspirze. Upstart Crow, to tytuł którego można pozazdrościć.
Upstart Crow bierze swój tytuł od pierwszej wzmianki o Szekspirze jako aktorze/dramatopisarzu, którą w swoim pamflecie zamieścił w 1952 roku Robert Greene, mający za złe Szekspirowi, że ten porywa się na pisanie dramatów choć nie posiada odpowiedniego wykształcenia i pozycji społecznej. Tytuł sitcomu wyznacz czas w którym rozgrywa się serial (w roku publikacji pamfletu) – nie jest to informacja bez znaczenia, bo Szekspir nad swoimi największymi dziełami jeszcze pracuje, podczas kiedy widownia przysypia nieco na jego kronikach. Jednocześnie, to nie jest artysta pewny swojej pozycji, wręcz przeciwnie – wciąż marzący o awansie, który pozwoliłby mu się zrównać z elitą, do której aspiruje. Do tego sami możemy poznać Roberta Greene – pokazanego jako postać mało sympatyczna.
Szekspira poznajemy w chwili kiedy jeszcze nie jest uznanym dramatopisarzem, ale raczej aspirującym który pracuje nad swoją sztuką o zakochanych nastolatkach
Ben Elton twórca słynnej Czarnej Żmii – być może najlepszego historycznego sitcomu jaki kiedykolwiek powstał, zdecydował się wrzucić do swojego projektu trzy bardzo różne rodzaje humoru. Po pierwsze mamy tu postać samego Szekspira, człowieka łaknącego sławy i awansu ale jednocześnie nieco niepewnego – przeżywającego każdą złą recenzję i radującego się z każdego uznania które na niego spłynie. Marlowe nie występuje tu jako jego przeciwnik ale jego fajniejszy i bardziej byty towarzysko przyjaciel, któremu Szekspir oddał kiedyś kilka swoich sztuk gdy bał się debiutować pod własnym nazwiskiem. Tak pokazany Szekspir jest trudny do wytrzymania, wykorzystuje dziesięć słów tam gdzie wystarczyłyby dwa i jest głęboko niezrozumiany przez swoją plebejską rodzinę i znajomych, którzy pytają go co chwila czy naprawdę potrzebne są kwieciste metafory tam gdzie wystarczy jedno słowo. Jednocześnie nasz Szekspir wydaje się totalnie zagubiony jeśli chodzi o ludzie zachowania i motywacje, mimo, że co pewien czas powtarza, że przecież jak nikt ma wgląd do ludzkiej duszy. Tymczasem serial sugeruje że na ludzkiej duszy wszyscy znają się od niego lepiej, zwłaszcza jego służący Bottom.
Akcja serialu toczy się pomiędzy Londynem a Stratford gdzie na naszego barda czeka żona, rodzice i cudownie zażenowana jego poezją i zachowaniem córka nastolatka
No właśnie drugi rodzaj komizmu, ten który najbardziej trafia do zwierza, nawiązuje do samej twórczości Szekspira i jej recepcji. Wiele tu nawiązań, do różnych teorii dotyczących barda (jak np. w odcinku o jego sonetach), złośliwych uwag na temat jego twórczości (zwłaszcza kiedy Szekspir prawie wpada na swoje najważniejsze frazy) czy jej późniejszej recepcji (cudny jest moment w którym Szekspir kąśliwie stwierdza, że ma pewne podejrzenia jak jego frazy będą przekręcane). Oczywiście jak to w takich serialach często bywa na najlepsze pomysły i frazy wcale nie wpada sam Will, ale jego rodzina, służący nazwiskiem Bottom czy Kate – córka gospodyni która strasznie chciałaby zostać aktorką, ale przecież wiadomo, że kobiety są absolutnie niezdolne do robinie czegokolwiek ciekawego. Pod względem poziomu nawiązań serial jest bardzo niejednorodny. Niektóre rzeczy niesłychanie łatwo wyłapać, inne wymagają znajomości sztuk. Jednak w samym serialu mnóstwo jest nawiązań które wymagają naprawdę dobrej znajomości nie tylko życia samego Szekspira ale także jego czasów. Inaczej np. nie zrozumiemy dlaczego jeden z aktorów jest tak strasznie się wywyższa podkreślając cały czas że jest lepszy od innych.
Zwierzowi strasznie podoba się postać Bottoma, służącego, który być może ma nieco lepszy wgląd w duszę ludzką niż nasz bard.
Ostatni rodzaj humoru to proste przełożenie problemów współczesności na czasy Szekspirowskie. Ilekroć Szekspir jedzie z Londynu do swojego domu ze Stratford kończy wygłaszając długie monologi o wszystkich strasznych rzeczach, które spotkał go po drodze i jak straszny jest transport publiczny. Nie trzeba być jakoś specjalnie bystrym by dostrzec że to nawiązania do stanu dróg i transportu publicznego we współczesnym Londynie. Ten rodzaj humoru, przynajmniej zdaniem zwierza wypada w całości najsłabiej i chyba jest najbardziej nastawiony na prosty śmiech widowni. Nie mniej w żadnym momencie nie jest żenujący, więc nie ma poczucia że psuje to cały serial. Natomiast doskonałe są uwagi o społeczeństwie czasów elżbietańskich. Zwierzowi najbardziej się podobają uwagi dotyczące pozycji kobiet i ich możliwości. Zwierz lubi kiedy seriale, czy produkcje historyczne nie lukrują przeszłości, zwłaszcza stosunków społecznych jakie kiedyś panował wśród ludzi.
Biedna Kate jest doskonale wykształcona, ma nawet talent, ale jak wiadomo w czasach elżbietańskich kobiety nic ciekawego nie mogą robić.
Serial opiera się na bardzo dobrej obsadzie David Mitchell obsadzony w roli Szekspira trochę wbrew (albo z pominięciem) warunkom fizycznym. Nie zmienia to jednak faktu, że Mitchell – jeśli zna się jego produkcje czy książki, bardzo dobrze pasuje do takiej interpretacji Szekspira. Można wręcz powiedzieć, że trudno stwierdzić gdzie kończy się napisany Szekspir a zaczyna Mitchell. To doskonała rola zwłaszcza że tego Szekspira się lubi, głównie dlatego, że Mitchell dobrze oddaje nie tylko złośliwość twórcy ale też jego niepewność czy pewne osamotnienie w świecie ludzi, którzy nie rozumieją że naprawdę czasem potrzeba dziesięciu słów na określenie nosa. Bardzo dobra jest Gemma Whelan jako Kate, dziewczyna wykształcona, inteligenta która jednak co chwila odbija się od realiów społecznych. Zwierzowi podoba się też Liza Tarbuck w roli żony Szekspira. Kończące odcinek sceny w których rozmawia z mężem często są najlepszymi czy najzabawniejszymi fragmentami odcinka. Ogólnie jak to w przypadku brytyjskich serialach bywa, obsada jest naprawdę dobra i w sumie zwykle okazuje się, że to co w serialu zgrzyta, to pewna powtarzalność niektórych dowcipów a nie sposób ich podania przez aktorów.
Zwierzowi strasznie podobają się rozmowy pomiędzy Szekspirem a jego żoną, zwłaszcza ta która dotyczy „Kupca Weneckiego”
Jeśli spodziewacie się nowej Czarnej Żmii to niestety możecie się srogo zawieść. Upstart Crow jest rozrywką naprawdę przyjemną i miło łechtającą nasze intelektualne poczucie wyższości (zwłaszcza jeśli udaje się nam wyłapać jakiś żart który wymaga głębszej wiedzy na temat Szekspira i jego czasów) ale serial choć zabawny nie ma jeszcze tego elementu błyskotliwości, który sprawi, że będziemy go cytować nawet po zakończeniu emisji serialu. No może poza stwierdzeniem, że zła recenzja jest gorsza od dżumy bo w przypadku dżumy przynajmniej osoba która cię zaraziła umiera. Nie mniej poza tym, Upstart Crow jest raczej miłym serialem do prasowania, niż kultowym dziełem które przetrwa epoki. Jednocześnie zwierz musi powiedzieć, że pod względem formalnym to bardzo klasyczny rodzaj serialu. Zwierzowi to troszkę przeszkadza bo dekoracje i stroje bardziej przypominają produkcje z lat 80 niż współczesne produkcje serialowe. Szkoda że nie udało się tego zrobić trochę lepiej bo serial sprawia już teraz wrażenie trochę przestarzałego pod względem formalnym. Przy czym, żeby być uczciwym, zwierz spotkał się z bardzo negatywnymi ocenami serialu. Być może „zabawność” serialu jest – podobnie jak niektóre dowcipy Szekspira – zależna od tego ile researchu do tego dodamy. Jeśli naprawdę sporo wiemy o Szekspirze i jego czasach, to w serialu jest zdecydowanie więcej dowcipów.
Zwierzowi jedyne co się naprawdę nie podoba to fakt, że serial ma stylistykę która bardzo przypomina seriale z lat 80
Jak pisałam seriale takie jak Upstart Crow budzą moją olbrzymią zazdrość. Jest w nich sporo dystansu zarówno do samego bohatera serialu jak i do w ogóle atmosfery obchodów wielkich rocznic. Zwierz zastanawia się dlaczego my sami nie potrafimy czegoś takiego zrobić. Czy nie byłby zabawny sitcom o Kochanowskim, który przecież doskonale sprawdzałby się jako nasz poeta otoczony ludźmi którzy mogliby go ewentualnie w tym Czarnolesie nie zrozumieć. A nasi poeci romantyczni? Sitcom o Słowackim albo jeszcze lepiej o Mickiewiczu, mógłby być przezabawny. Zwierzowi marzy się też sitcom o Sienkiewiczu – zwłaszcza w kontekście pisania przez niego powieści w odcinkach. Skoro wiemy, że potrafił on stracić wątek i pytać wydawcy gdzie dokładnie jest Kmicic to mamy świetny punkt wyjścia. Do tego spokojnie w przypadku każdego z naszych wielkich poetów można byłoby żartować i jeszcze dorzucić kilka złośliwości pod adresem naszej historii i społeczeństwa. Niestety wymaga to dystansu do własnej historii i świadomości, że wielkim poetom czy pisarzom nie ubędzie od tego, że się z nich trochę pośmiejemy. Niestety wydaje się to bardzo dalekie od naszego sposobu na historię. I tak Szekspir 400 lat po śmierci żyje, a nasi poeci z przeszłości nie doczekali się nawet statusu interesujących zombie.
Ps: Zwierz uczył się dziś na konferencji blogerskiej „malować” na kawie. Jak na razie to zdecydowanie najciekawszy element konferencji blogerskiej.
Ps2: Zwierz powoli kończy trasę dookoła kraju. Serio w tym tygodniu nigdy nie wyjeżdża!