To nie praca hańbi czyli jak się nie reklamować

Powiedze­nie, że żad­na pra­ca nie hańbi jest dowo­dem na to, że ludzkość wcale nie jest tak wred­na jak może się wydawać. Jest w nim bowiem zak­lę­ta pros­ta empa­tia i świado­mość, że pra­ca nie zawsze jest spełnie­niem marzeń ale środ­kiem pozwala­ją­cym przeżyć. Wydawać by się mogło, że z upły­wem cza­su  i coraz lep­szym zrozu­mie­niem mech­a­nizmów społecznych to powiedze­nie powin­no robić co raz więk­szą kari­erę i spo­tykać się z coraz więk­szym zrozu­mie­niem.  Nieste­ty – kosz­mar­na kam­pa­nia reklam­owa Warsza­wskiej szkoły reklamy pokazu­je, że to jed­nak nie jest takie proste.

“Ciężka praca zawsze popłaca?”

Dla osób niezori­en­towanych  (choć jest to coraz trud­niejsze) –pry­wat­na wyższa szkoła postanow­iła reklam­ować się bil­bor­da­mi na których widz­imy przed­staw­icieli różnych zawodów – budowlań­ca, kas­jerkę, strażni­ka miejskiego, roz­dawacza ulotek, osobę pracu­jącą na zmy­waku w Wielkiej Bry­tanii czy prosty­tutkę (zwierz nie wkle­ja zdjęć plakatów do wpisu bo nie chce ich rozpowszech­ni­ać). Przy każdym z zawodów dowiadu­je­my się, że bzdurnym są prz­eróżne twierdzenia doty­czące pra­cy (zna­jdziecie je u zwierza w śród­ty­tułach) i że trze­ba iść do Warsza­wskiej szkoły reklamy by stać się spec­jal­istą i przed taką pracą się uchronić. Kam­pa­nia nie pozostaw­ia złudzeń – wyk­sz­tałce­nie – zwłaszcza zdobyte w tej szkole uchroni absol­wen­tów przed stras­zli­wym losem – ciężkiej fizy­cznej pra­cy, która prze­cież budzi lęk i prz­er­aże­nie. Do tego nie ma prze­cież wielkiej różni­cy pomiędzy budowlańcem a prosty­tutką ponieważ przed­staw­iciele obu tych zawodów popełnili stras­zli­wy błąd nie inwes­t­u­jąc w siebie. Gdy­by inwest­owali jas­nym jest że nie byli­by tak god­ni pożałowa­nia tylko wykony­wal­i­by ważny zawód – jak na przykład pra­cown­i­ka agencji reklam­owej. Nie trud­no dostrzec że to kam­pa­nia mają­ca co najm­niej kil­ka prob­lemów – od bijącej z niej pog­a­rdy dla przed­staw­icieli zawodów uznawanych za proste po kosz­marny sek­sizm. Ale to tylko wierz­chołek góry lodowej.

“Jak się nie ma, co się lubi, to się lubi co się ma”

Twór­cy kam­panii postanow­ili jej bronić. Obrona najpierw rozpoczęła się na stron­ie szkoły gdzie same zdję­cia nie wywołały radoś­ci i entuz­jaz­mu przyszłych stu­den­tów. Jeden z nich – pod plakatem z osobą roz­da­jącą ulot­ki (jak wiado­mo pra­ca której nigdy żaden stu­dent nie wykony­wał – stąd moż­na nią straszyć, czy też wyśmiewać się z osób które taki zawód wykonu­ją) zwró­cił uwagę, że osobą roz­da­jącą ulot­ki w głupim stro­ju był swego cza­su Brad Pitt i jakoś nie przeszkodz­iło mu to po pewnym cza­sie zostać jed­nym z najważniejszych aktorów i pro­du­cen­tów w Hol­ly­wood, osobą powszech­nie szanowną nie tylko za tal­ent aktors­ki ale też za zaan­gażowanie społeczne. Niech się wam nie wyda­je, że ten racjon­al­ny argu­ment – wskazu­ją­cy że wyśmiewane prace dla wielu osób są etapem w życiu, nie deter­min­u­ją­cym sukce­su, dotarł do pra­cown­ików szkoły. Postanow­ili oni oso­bie komen­tu­jącej odpowiedzieć korzys­ta­jąc z najpiękniejszego języ­ka reklamy „Brad Pitt kiedyś pra­cow­ał w takim charak­terze, być może. Ale osiągnął coś w życiu, tylko dlat­ego, że się z tego wyr­wał, że nie poz­wolił sobie na zatrzy­manie się na tym etapie. Dlat­ego wygrał. Do tego przeła­ma­nia namaw­ia ta kam­pa­nia”. Ileż tu pięknych słów – mowa o nie zatrzymy­wa­niu się, zwycięst­wie, wyry­wa­niu się. Co praw­da czter­dzieś­ci sekund w Wikipedii pod­powie nam, że Brad Pitt najpierw stu­diował dzi­en­nikarst­wo i reklamę a potem zaj­mował się chodze­niem w stro­ju kur­cza­ka (po tym jak trafił do Los Ange­les gdzie nikt go jako akto­ra nie chci­ał) ale to mało znaczące. Bardziej niepoko­jące jest – obec­ne nie tylko w argu­men­tacji jed­nej szkoły i jej pra­cown­ików, postrze­ga­nia kari­ery zawodowej jako przestrzeni wielkiej gry gdzie wygranym jest wyłącznie ten kto osiągnął uznany społecznie zawód i sukces. To, że człowiek jest ogól­nie zad­owolony, star­cza mu na życie i ma czas dla rodziny czy na rozwi­janie pasji – to już nie ma znaczenia. Zresztą praw­da jest taka, że dla więk­szoś­ci ludzi pra­ca to nie jest kwes­t­ia osią­ga­nia czegoś w życiu tylko nie popada­nia w biedę. A osiąg­nię­cia życiowe naprawdę nie ogranicza­ją się tylko do pra­cy. Inna sprawa – przy całym sza­cunku dla Bra­da Pit­ta – niewiele jest młodych osób którym stu­dia zag­waran­tu­ją takie rysy twarzy, dużo bardziej odpowiedzialne za sukces niż dąże­nie do samorealizacji.

“Pieniądze szczęścia nie dają?”

Jed­nak tym co naprawdę mnie poruszyło była ofic­jal­na odpowiedź uczel­ni. Wys­tosowana najpewniej po dłuższych kon­sul­tac­jach lub awaryjnie by ratować imię szkoły. Czy­tamy w niej „Głównym zamierze­niem tej kam­panii jest to, aby w sposób dosad­ny wskazać na prob­le­my eduka­cyjne w naszym kra­ju. Jed­nocześnie kam­pa­nia ma na celu włączyć myśle­nie młodych ludzi, którzy poszuku­ją swo­jego miejs­ca w życiu. Drapieżnie pokazać, że częs­to uspraw­iedli­wia­ją się, nie pode­j­mu­jąc żad­nych dzi­ałań, prowadzą­cych do zmi­any ich położe­nia (czyli pra­cy, w której się nie odna­j­du­ją i którą wykonu­ją z koniecznoś­ci i bez zaan­gażowa­nia) lub przyj­mu­ją negaty­wne postawy, dając sobie na to poz­wole­nie i uważa­jąc, że mają na to przyz­wole­nie społeczne.” Tu zwierz musi­ał dwa razy wracać do tek­stu by sprawdz­ić czy istot­nie jakakol­wiek szkoła wyższa chce się bronić takim oświad­cze­niem. Zaczni­jmy od prob­lemów eduka­cyjnych. Jaki prob­lem eduka­cyjny właś­ci­wie tu mamy? Ludzie nie pode­j­mu­ją edukacji na poziomie wyższym? Wręcz prze­ci­wnie – co raz częś­ciej się mówi, że prob­le­mem jest pow­ięk­sza­ją­ca się gru­pa młodych ludzi z wyższym wyk­sz­tałce­niem która najpewniej nigdy w życiu nie będzie wykony­wała zawodów umysłowych i zostanie – już z dyplomem – kas­jerką, budowlańcem czy strażnikiem miejskim. Jed­nocześnie naszym prob­le­mem jest to, że młodzi ludzie czu­ją frus­trację bo prze­cież przekonu­je się ich – między inny­mi taką kam­panią – że z dyplomem będą na taką pracę za dobrzy. No ale idźmy dalej – dochodz­imy do tego drapieżnego pokazy­wa­nia, że młodzi ludzie nie pode­j­mu­ją żad­nych dzi­ałań prowadzą­cych do zmi­any  ich położe­nia. Zwierza to rozbaw­iło – po pier­wsze – pod­ję­cie edukacji na poziomie wyższym nie gwaran­tu­je zmi­any położe­nia. Nie te cza­sy. Po drugie – wiz­ja jest pros­ta – ludzie pracu­ją­cy w takich zawodach znaleźli się tam bo pod­jęli złe wybo­ry i są uwięzieni chy­ba że postanow­ią zostać zwycięzcą. Szkoła nie wspom­i­na zapewne że tym co ewen­tu­al­nie więzi ludzi w takich zawodach jest między inny­mi brak fun­duszy – pieniądze może szczęś­cia nie dają ale nie w każdej miejs­cowoś­ci w Polsce jest agenc­ja reklam­owa. A czyn­sz zapłacić trze­ba. Pra­ca fizy­cz­na czy taka która nie rozwi­ja (choć czym właś­ci­wie jest rozwój w pra­cy?) daje pieniądze. I tym pog­a­rdzać moż­na tylko jeśli się zupełnie zapom­ni­ało jak to jest ich nie mieć. Co więcej – ci szuka­ją­cy wymówek młodzi ludzie mają jed­ną niesły­chanie dobrą – nie stać ich na pry­wat­ną edukację. A w Polsce na państ­wowe stu­dia i tak częś­ciej dosta­ją się oso­by z rodzin zamożnych które miały w szkole korepety­c­je i czas na zaję­cie się tylko nauką.

“Żadna praca nie hańbi”

Prze­jdźmy jed­nak dalej. Twór­cy kam­panii mówią o negaty­wnych postawach społecznych na które młodzi ludzie dają sobie poz­wole­nie uzna­jąc że mają przyz­wole­nie społeczne. Tu jest taki moment stu­poru. Co jest właś­ci­wie negaty­wną postawą społeczną? Wykony­wanie prostego zawodu? Wyda­je się to bard­zo dobra postawa społecz­na – w przy­pad­ku młodych ludzi zwyk­le oznacza­ją­ca że chcą oni rozpocząć włas­ną kari­erę zawodową – a nie np. żyć na koszt rodz­iców. Prawdę powiedzi­awszy należy takich młodych ludzi podzi­wiać – że w sytu­acji w której zawody fizy­czne nie cieszą się społeczną estymą decy­du­ją się na ich wykony­wanie. To rzeczy­wiś­cie świad­czy o samoza­parciu. Jeśli zaś wykonu­ją takie zawody po ukończe­niu studiów to należy zdjąć z nich styg­mat prze­granych bo zwyk­le i tak czu­ją się styg­maty­zowani czy zaw­iedzeni choć prze­cież nie robią nic złego. Oczy­wiś­cie ist­nieje tu jeszcze ten plakat z prosty­tutką. To plakat który jest zupełnie z cza­py — trud­no powiedzieć co z niego wyni­ka. Jeśli ktokol­wiek myśli, ze kobi­ety zaj­mu­jące się prosty­tucją robią to z lenist­wa bo nie chci­ało im się iść na stu­dia, to należało­by z nim poważnie poroz­maw­iać czy wie cokol­wiek o współczes­nym świecie. Inna sprawa – owo przyz­wole­nie społeczne na prosty­tucję wyda­je się dość daleko idą­cym naduży­ciem. Praw­da jest taka, że społeczeńst­wo – a przy­na­jm­niej jego część – zaczęła lep­iej rozu­mieć skąd bierze się to zjawisko, jak moc­no jest związane z sytu­acją życiową, pochodze­niem społecznym, doświad­czeni­a­mi życiowy­mi. W takiej  nar­racji prosty­tuc­ja nie jest zawo­dem ani łatwym, ani też wybier­anym „bo tak”. No i na koniec. Nawet jeśli jest. Czy pod­stawą nie powin­no być pod­chodze­nie z sza­cunkiem do drugiego człowieka, pró­ba zrozu­mienia i ewen­tu­al­nej pomo­cy. Żad­na wyższa szkoła nie powin­na zamykać młode­mu człowiekowi per­spek­tyw i wymierzać sro­gi palec hań­by. Dla preze­sa szkoły jak moż­na się dowiedzieć prosty­tuc­ja to w ogóle nie jest zawód tylko nieak­cep­towana rola społecz­na. Cóż – ciekawe słowa pod adresem najs­tarszego zawodu na świecie. Ale tak serio – już abstrahu­jąc od zwyk­lej przyz­woitoś­ci która nakazu­je pod­chodz­ić do drugiego człowieka z sza­cunkiem nieza­leżnie od dro­gi zawodowej, pomysł by ostrze­gać kobi­ety że albo stu­dia albo hań­ba pra­cy przy drodze to jest coś co się w głowie nie mieści.

“Podróże kształcą”

W oświad­cze­niu czy­tamy „Kam­pa­nia została stwor­zona przez młodych ludzi dla młodych ludzi, którzy naszym zdaniem najlepiej wiedzą jak dotrzeć z przekazem do swoich rówieśników.” To jed­no z najs­mut­niejszych zdań jakie moż­na przeczy­tać o współczes­nej Polsce. Jesteśmy kra­jem ludzi którzy siebie wza­jem­nie nie szanu­ją. A jed­nocześnie  — bezmyśl­nie zap­a­tr­zonych w kari­erę zawodową. Serio kiedy patrzy się na sposób wychowa­nia młodych ludzi moż­na odnieść wraże­nie, że nauczy­cielom, rodz­i­com czy wychowaw­com zależy wyłącznie na przy­go­towa­niu młodzieży do pra­cy zawodowej. Wszys­tko co się z nią nie wiąże jest mało znaczące, dru­go­planowe i nie decy­du­je o życiowej satys­fakcji. Twór­cy kam­panii być może są zbyt młodzi by zdawać sobie sprawę, że naśmiewa­jąc się z kas­jer­ki w sklepie mogą się naśmiewać z mat­ki, ciot­ki czy siostry swo­jego potenc­jal­nego kole­gi z roku. Bo dawno już minęły cza­sy kiedy na stu­dia trafi­ali ludzie którzy nawet nie słyszeli o pra­cy fizy­cznej. W sum­ie nigdy takiej sytu­acji nie było. Dawno też minęły cza­sy kiedy ludzie z wyższym wyk­sz­tałce­niem mogli mieć pewność że takiej pra­cy nie będą wykony­wać.  Ale nie tylko o to chodzi – w naszym społeczeńst­wie ludzie tak strasznie chcą być od kogoś lep­si. Ta kam­pa­nia dobrze pokazu­je jak bard­zo nas to napędza – wystar­czy wybrać kil­ka zawodów i zapewnić młodych ludzi, że to ich nie czeka – zdaniem twór­ców sukces gwaran­towany. Będą lep­si od fac­eta na budowie a to jest ważne. Przy czym w oświad­cze­niu pięknie widz­imy jak oce­na wykony­wanego zawodu zbie­ga się z oceną człowieka. Wartość, sukces, dobrze pode­j­mowane decyz­je, pozy­ty­wne postawy – wszys­tko to związane jest z awansem zawodowym. I to nie w każdej pra­cy ale w pra­cy umysłowej. Wszys­tkie inne życiowe okolicznoś­ci i osiąg­nię­cia nie mają znaczenia. Ważne by pra­cow­ać głową i zdoby­wać kole­jne szczeble kari­ery zawodowej. Wtedy jest się dobrym człowiekiem. Nie zaprzepaś­ciło się życia.

„BZDURA”

Przedzi­wne to uczu­cie kiedy w 2016 roku trze­ba ponown­ie wracać do pod­staw. Ale kam­pa­nia reklam­owa wskazu­je, że to konieczne. Powiedzmy więc jeszcze raz to co bzdurą nie jest. Żad­na pra­ca nie hańbi – chy­ba że opar­ta jest o prze­moc i cud­ze nieszczęś­cie. Wszys­tkie pozostałe – dają w mniejszym lub więk­szym stop­niu satys­fakcję ale przede wszys­tkim pieniądze. Oso­ba z wyk­sz­tałce­niem wykonu­ją­ca prosty zawód nie prze­grała życia. Zwyk­le wal­czy o nie najlepiej jak umie – a bez pieniędzy się nie da. Oso­ba bez wyk­sz­tałce­nia wykonu­ją­ca prosty zawód nie  prze­grała życia – po pros­tu zara­bia pieniądze i stara się przeżyć jak najlepiej umie. Bycie roz­dawaczem ulotek nie jest prze­jawem życiowego lenist­wa i chodzenia na łatwiz­nę. Ogól­nie pra­ca fizy­cz­na nigdy nie jest chodze­niem na łatwiz­nę. Oce­na człowieka nie powin­na dokony­wać się przez pryz­mat zawodu. Powin­na się odby­wać poprzez jego postawy, zachowa­nia i czyny. Sukces jest czymś zde­cy­dowanie bardziej skom­p­likowanym niż coraz więk­sze zarob­ki. Sukces zawodowy nie jest jedynym celem w życiu. Pra­ca służy zara­bi­a­n­iu pieniędzy i choć moż­na i fajnie się w niej rozwi­jać – jeszcze fajniej jest mieć co do gar­nka włożyć. Więk­szość „wymówek” ludzi którzy mają mało rozwi­ja­jącą pracę to po pros­tu trudne warun­ki na rynku pra­cy, prob­le­my rodzinne, brak per­spek­tyw, takie a nie inne szanse z jaki­mi spotkali się w życiu.

„Wybierz najlepszą szkołę branżową w Polsce!”

Kam­pa­nia nie tylko obraża ale i kłamie. Nie ma wyk­sz­tałce­nia które „ochronią” człowieka przed zakrę­ta­mi życia. Nie wszyscy będziemy mieli pracę marzeń. Nie wszyscy zre­al­izu­je­my swój potenc­jał. To smutne i niespraw­iedli­wie ale tak jest.  Tym­cza­sem bard­zo lubimy uciekać w podzi­ały, pod­nosić własne poczu­cie wartoś­ci pog­a­rdą wobec innych. I nie chodzi jedynie o prosty fakt, że nie damy rady bez kas­jerek, ludzi którzy budu­ją domy, ludzi którzy pil­nu­ją porząd­ku. Nawet ta nieszczęs­na szkoła reklamy może się potknąć jeśli nikt nie będzie roz­dawał ulotek zapro­jek­towanych przez ich absol­wen­tów. Chodzi też o to, że po pros­tu to jest głupie. Szkodz­imy nie tylko społeczeńst­wu ale też sobie, żyjąc w ciągłym stra­chu przed utratą znaczenia i god­noś­ci – tak moc­no związanych z kari­erą zawodową. Czy naprawdę chce­my to sobie robić? Przekony­wać się wza­jem­nie że jeśli tylko trafimy na kasę w super­marke­cie będziemy mniej wartoś­ciowi? Naprawdę chce­my czynić świat w którym żyje­my o tyle  bardziej nieprzy­jaznym, opresyjnym, strasznym? To świat w którym stra­ch  nie tylko być kas­jerką ale też profesorem.

W każdym razie cała kam­pa­nia reklam­owa i obrona właś­ci­cieli szkoły ład­nie udowad­nia, że choć może ist­nieją stu­dia które choć trochę bronią przed bezrobo­ciem i odd­ala­ją wiz­ję wykony­wa­nia prostych zawodów to jed­nak nie ma studiów które bronią przed chamst­wem, bucerką i brakiem pomyślunku. Choć aku­rat w tym przy­pad­ku moż­na powiedzieć że każdy kandy­dat jest z góry ostrzeżony czego szkoła nie ofer­u­je. Umiejęt­noś­ci robi­enia dobrych reklam, chy­ba w sylabus­ie nie ma.