Stuletnia pobudka czyli zwierz o Przebudzeniu Wiosny

Hej

Pisząc o musi­calach zawsze trze­ba odd­ziel­nie pisać o trzech rzeczach.  Pier­wsza z nich to samo libret­to – his­to­ria, którą musi­cal opowia­da. Dzi­ała­ją tu podob­ne zasady, co w przy­pad­ku opery – oczy­wiś­cie jest bard­zo miło jak libret­to ma ręce i nogi, ale nie jest to jed­nak najważniejsze w całej imprezie. Przy czym zwierz musi powiedzieć, że zde­cy­dowanie woli te his­to­rie, które wyszła­by zwycięsko ze spotka­nia z kore­ański­mi dys­try­b­u­tora­mi. Tymi samy­mi, którzy kiedyś uzna­jąc, że Dźwię­ki Muzy­ki są za długie wycięli z fil­mu wszys­tkie utwory muzy­czne. Dru­ga kwes­t­ia to muzy­ka i piosen­ki – musi­cal jest dobry, jeśli ma dobre piosen­ki. Tu oczy­wiś­cie mamy kwest­ię muzy­cznego gus­tu oraz tego czy przekła­da się treść nad melodię czy na odwrót. Zwierz szcz­erze przyz­na, że tu ponown­ie woli, jeśli tekst ma sens, – jeśli nie log­iczny to przy­na­jm­niej gra­maty­czny. Na koniec zaś jest jeszcze kwes­t­ia samego przed­staw­ienia, pomysłu reży­sera i  gry aktorów. Zwierz pisze rzeczy najbardziej oczy­wiste z oczy­wistych, ale w przy­pad­ku wiz­y­tu­jącego w Warsza­w­ie Prze­budzenia Wios­ny – musi­calu z teatru w Chor­zowie, uczu­cia zwierza wobec przed­staw­ienia są tak roz­bieżne w odniesie­niu do tych wszys­t­kich ele­men­tów, że zwierz musi­ał to na początku zaz­naczyć. Bo w sum­ie mu się bard­zo nie podobało i podobało jednocześnie.

Najwięk­szy prob­lem zwierz z Prze­budze­niem Wios­ny jest taki, że zwierz wcale nie ma wraże­nia, by sztu­ka na pod­staw­ie której pow­stał musi­cal zal­icza­ła się do jed­nego z tych pon­ad cza­sowych dzieł które nie tracą swo­jej mocy przez lata.

Zaczni­jmy od sztu­ki. Prze­budze­nie Wios­ny to waż­na sztu­ka z koń­ca XIX wieku opowiada­ją­ca o poważnym prob­lemie, jakim wów­czas był brak edukacji sek­su­al­nej wśród młodzieży, samobójst­wa nas­to­latków, brak możli­woś­ci dogada­nia się z rodzi­ca­mi, wyko­rzysty­wanie przez dorosłych, potępi­anie młodzieży za zachowa­nia będące kon­sek­wenc­ja­mi zanied­bań dorosłych. Zwierz nie powie, moż­na było­by z tego wys­nuć wąt­ki uni­w­er­salne (samobójst­wa nas­to­latków wciąż są poważnym prob­le­mem i tu powody odbiera­nia sobie życia przez młodych ludzi nie zmieniły się przez stule­cia), ale nieste­ty  musi­cal roze­grany jest tak, że dostrzeże­nie uni­w­er­sal­noś­ci pewnych treś­ci wyma­ga sporej siły woli ze strony widza. Dlaczego?  Nie chodzi jedynie o to, że dziś kłócimy się, o jakość edukacji sek­su­al­nej a nie o sam fakt uświadami­a­nia młodym ludziom skąd się biorą dzieci.  Nasze społeczeńst­wo oczy­wiś­cie nadal ma z tym prob­lem, ale nie jest to już ten sam prob­lem, co pod koniec XIX wieku w Niem­czech. Nieste­ty nigdzie nie uda­je się prz­erzu­cić jakiegoś mostu nad tymi dwoma rzeczy­wis­toś­ci­a­mi i zwierz nawet przez moment  nie miał wraże­nia, by ten moment sek­su­al­nego prze­budzenia był a.) naprawdę na tyle ciekawy by poświę­cić mu tak napisany musi­cal b.) że ówczesne i współczesne prob­le­my są do siebie wciąż aż tak bliskie.

  Kom­plet­nie nieuświadomione dziew­czę­ta i chłop­cy zma­ga­ją­cy się z prze­budze­niem swo­jej sek­su­al­noś­ci to tem­at teo­re­ty­cznie pon­ad­cza­sowy ale prak­ty­cznie w tym wyko­na­niu wypa­da raczej jak spo­jrze­nie w przeszłość niż sztu­ka mówią­ca cokol­wiek o współczes­noś­ci. I nieste­ty nie jest to spo­jrze­nie fascynujące.

Oglą­da się, więc sztukę inter­wen­cyjną, inter­we­ni­u­jącą w spraw­ie, która już jak­by nie spędza snu z powiek. Co więcej wycię­to z musi­calu obec­ny w sztuce motyw gwał­tu, co dodatkowo spraw­ia, że sztu­ka sta­je się dość mdła (mimo wszys­t­kich możli­wych nieszczęść). Z kolei kon­flikt młodzieży z rodzi­ca­mi wypa­da tu stras­zli­wie wręcz schematy­cznie. Tak schematy­cznie, że oglą­da się całość jak czy­tankę, w której są  sce­ny tak kosz­marne jak ta, w której karykat­u­ral­ni dorośli kłócą się o to, czy w dusznym pomieszcze­niu otworzyć okno czy może lep­iej je zamurować. Niepotrzeb­na dosłowność takiej sce­ny  spraw­ia, że zwierz poczuł się przez chwilę  jak na przed­staw­ieni­ach o strasznych kon­sek­wenc­jach zaży­wa­nia narko­tyków, na które obow­iązkowo prowad­zono go w szkole.  Co więcej sztu­ka ukła­da się tak, że właś­ci­wie jedyni szczęśli­wi pozosta­ją pod koniec  dwaj młodzi bohaterowie, którzy odkry­wa­ją w sobie homosek­su­alne skłon­noś­ci. Zwierz nie wie czy taki był zami­ar twór­cy. Na pewno nie było jego zami­arem napisać sztukę nud­nawą i miejs­ca­mi pach­nącą ramotą a taka jest po stu lat­ach od pre­miery Prze­budze­nie Wios­ny. Zwierz doce­nia niesły­chaną postępowość dzieła sto lat temu i jest pod wraże­niem ile przemil­czanych zazwyczaj wątków umieś­cił w niej autor, ale niek­tóre sztu­ki kończą swój żywot i to jest ten przy­padek. Kto wie, gdy­by wątek samobójst­wa wysunię­to na pier­wszy plan, pozostaw­ia­jąc trag­iczne skut­ki braku antykon­cepcji bardziej na drugim planie sztu­ka mogła­by moc­niej wybrzmieć wśród współczes­nej wid­owni, ale tak  nieste­ty nie dostar­cza odpowied­niej daw­ki emocji. Zwierz nawet pisząc te słowa, jest pod wraże­niem, jak bard­zo sztu­ka prze­b­ie­ga obok dzisiejszych prob­lemów, teo­re­ty­cznie się do nich odnosząc. Być może wpływ na tą roz­bieżność ma też fakt, że nikt nie popra­cow­ał, nad jakoś­cią kole­jnych scen, co oznacza, że pomiędzy piosenka­mi mamy zbiór, który nigdy nie złożył­by się na dobrą sztukę. Braku­je dobrych dialogów (kil­ka jest), tem­pa i bard­zo częs­to moż­na dojść do wniosku, że cala sce­na właś­ci­wie ma dorzu­cić tylko kole­jną cegiełkę do piramidy nieszczęść

Kon­flikt młodzieży i dorosłych wypadł­by zde­cy­dowanie lep­iej gdy­by wszyscy dorośli nie byli napisani jak spod jed­nej sztan­cy, zwierz rozu­mie, ze w ory­gi­nale było wystar­cza­ją­co dużo szoku­ją­cych treś­ci by wów­czas poz­wolić sobie na takie uproszcze­nie ale obec­nie tak nierów­na wal­ka wyda­je się strasznie sztampowa.

Dru­ga sprawa to same piosen­ki. Prob­lem zwierza jest prosty – jego zdaniem (zwierz w prze­ci­wieńst­wie do Myszy, postanow­ił nie zagłębi­ać się we wszys­tkie możli­we tek­sty i nagra­nia związane z przed­staw­ie­niem) najbardziej zaw­iodło tłu­macze­nie. Tek­sty piosenek śpiewanych po pol­sku bal­an­su­ją na grani­cy banału i grafo­manii niekiedy rzu­ca­jąc się wprost w obję­cia tej drugiej.  Co więcej, zwierz po wyjś­ciu z teatru właś­ci­wie zapamię­tał tylko poje­dyncze grafo­mańskie frazy (zwłaszcza te konie ze źre­bię­ta­mi w finałowym fio­le­towym lecie) i dwa tak­ty piosen­ki, w której wyko­rzys­tano wyjątkowo dużo wul­gar­yzmów. Aku­rat pomysł z wul­gar­yz­ma­mi wyda­je się nawet trafiony, ale jak­by nien­at­u­ral­ny. Może to tylko odczu­cie zwierza, ale to „prze­je­bane” czy „kur­wa mać” rzu­cane ze sce­ny nie miało jakiejś takiej nat­u­ral­noś­ci. Kładzie to na karb języ­ka albo swo­jej włas­nej per­cepcji języ­ka. W każdym razie, zwierz nie miał wraże­nie by coś to wnosiło do sztu­ki, albo przy­na­jm­niej pozwalało się wyr­wać od pewnej sztampy. Wręcz prze­ci­wnie zwierz miał wraże­nie, że tekst paku­je się w kole­jny schemat. Naj­gorsze jest jed­nak to, że po wyjś­ciu z teatru zwierz nie pamię­tał muzy­ki. Jasne jest, że rock­owy pod­kład nuci się trud­niej niż ładne zgrab­ne melodie z klasy­cznych musi­cali, ale coś jed­nak w głowie powin­no zostać. A tu nic pust­ka, ani jed­nej melodii, nawet, kiedy zwierz pisząc ten wpis przesłuchał jeszcze raz kil­ka kawałków po min­u­cie nie był w stanie ich powtórzyć. Przy czym właśnie to nie jest zła muzy­ka, to jest po pros­tu muzy­ka śred­nia. Ani tak rock­owa jak­by moż­na się spodziewać ani tak melodyj­na jak­by się chci­ało (przy­na­jm­niej będąc zwierzem).  Jedyne, co zwierz może przyz­nać bez bicia to fakt, że to jest bard­zo spójny muzy­cznie musi­cal. Co to oznacza? Jeśli spodo­ba się wam jed­na piosen­ka zdaniem zwierza spodoba­ją wam się wszys­tkie, bo nie ma właś­ci­wie takiego jed­nego gorszego utworu. Pod tym wzglę­dem to strasznie równy musi­cal. I gdy­by zwier­zowi spodobała się muzy­ka czy piosen­ki był­by zach­wycony pewnie od początku do końca.

Zwierz żałuje,że nie wyko­rzys­tano bardziej wątku nie zda­jącego do następ­nej klasy bohat­era, który decy­du­je się popełnić samobójst­wo, jego wątek ma zde­cy­dowanie więcej wspól­nego z rzeczy­wis­toś­cią współczes­ną niż his­to­ria o smut­nych skutkach braku antykoncepcji.

Dobra a ter­az na koniec kwes­t­ia samego przed­staw­ienia. Tu zwierz właś­ci­wie ma najm­niej zarzutów. Chor­zows­ki Teatr Rozry­w­ki to przed­miot zaz­droś­ci i mrocznego pożą­da­nia wszys­t­kich warsza­ws­kich wiel­bi­cieli musi­cali. Fakt, że musi­cal, który debi­u­tował na Broad­wayu w ostat­nich lat­ach (aż tro­je aktorów z musi­calu trafiło do Glee), pojaw­ia się u nas na sce­nie, to dla przyzwycza­jonego do wiel­kich pre­mier starych hitów warsza­w­ia­ka pewne zaskocze­nie. Zwierz przyz­na, że nie koniecznie przyglą­dał się nazwiskom młodych aktorów, ale był przy­jemne zaskoc­zony zarówno poziomem wyko­na­nia jak i gry aktorskiej. Młodzi ludzie na sce­nie rzad­ko pozy­ty­wnie zaskaku­ją, a tu wszyscy wykazy­wali się odpowied­nią dozą tal­en­tu i aktorskiej charyzmy. No i do tego mówili a nie deklam­owali, co zawsze jest miłym zaskocze­niem. Choć powiedzmy sobie szcz­erze, kiedy w ostat­niej sce­nie zaczy­na­ją śpiewać dorośli aktorzy chor­zowskiego teatru zaczy­na się żałować, że to młodzi maja w tym spek­tak­lu głos. Ale co ważne, nikt nie fałszu­je, (choć dru­gi akt śpiewany jest jak­by z nieco więk­szym wysiłkiem) i nikt nie wyda­je się być obsad­zony wbrew swoim warunk­om głosowym. Coś, co w Warsza­w­ie zdarza się nagminnie.

Ważne żeby zaz­naczyć, to nie jest spek­takl źle zagrany czy źle zaśpiewany, jego najwięk­szą wadą jest przede wszys­tkim brak ciekawej historii

Zwierz był tez pod wraże­niem reży­serii. Bo reży­se­ria była dobra. Po pros­tu dobra, zarówno chore­ografia (może poza pewny­mi rucha­mi rąk, które jakoś nie przy­padły zwier­zowi do gus­tu) jak i deko­rac­je, i pomysł na to by część spek­tak­lu była mul­ti­me­di­al­na, (choć aku­rat same wyświ­et­lane klipy nie zawsze były szczegól­nie dobre) były ciekaw­ie zre­al­i­zowane i ponown­ie (słowo wiec­zoru) spójne. Na niewielkiej sce­nie teatru Stu­dio wszys­tko wydawało się nieco stłoc­zone ale z drugiej strony zwierz słyszał, że w Chor­zowie było z kolei miejs­ca za dużo, więc moż­na przyjąć, że  to spek­takl na śred­nią scenę. Zwier­zowi podobała się gra zwłaszcza szkol­ny­mi ławka­mi, oraz proste pomysły jak wyko­rzys­tanie jarzeniówek czy niedopięte z tył sukien­ki dziew­cząt, które zawsze pokazy­wały, halkę. Choć aku­rat w kwestii stro­jów moż­na było­by się zas­tanow­ić czy nie warto by nieco bardziej zróżni­cow­ać bohaterów, bo w pewnym momen­cie zwierz zdał sobie sprawę, że mylą mu się niek­tórzy bohaterowie, a właś­ci­wie bohater­ki, bo wszys­tkie to podob­ne do siebie dłu­gowłose dziew­czę­ta. Ale poza tym zwierz nie mógł się jed­nak pozbyć wraże­nia, że jest to bard­zo dużo pomysłu i tal­en­tu włożonego w real­iza­cję sztu­ki właś­ci­wie niepotrzeb­nej i zaskaku­ją­co mało pory­wa­jącej. Zwierz wielokrot­nie w cza­sie wiec­zoru zadawał sobie pytanie, co takiego było w sztuce, że stała się ona hitem na Broad­wayu (zwierz nie uważa by wyko­nanie wokalne tutaj decy­dowało) i nie jest w stanie znaleźć tego jed­nego punk­tu. Chy­ba, że zwierz zro­bił się tak cyn­iczny, że cier­pi­enia XIX wiecznych nas­to­latków z niemieck­iej klasy śred­niej nie są go w stanie poruszyć.

Muzy­cznie Prze­budze­nie Wios­ny okaza­ło się dla zwierza żadne, ani bard­zo złe ani też wybitne. Zwierz musi powiedzieć, że słuchało się tego nawet miło, ale z melodii nie pamię­ta abso­lut­nie żadnej.

Na koniec tych uwag po spek­tak­lu (zwierz nie jest recen­zen­tem teatral­nym a zwłaszcza nie jest recen­zen­tem musicalowym, więc po anal­izę kon­tek­stu i piosenek to do Myszy) zwierz musi stwierdz­ić, że najbardziej wieczór zep­suła mu obsłu­ga Teatru Stu­dio. Otóż wpuszcza­li oni widzów po rozpoczę­ciu spek­tak­lu przez dobre pięt­naś­cie min­ut. Co więcej wid­zowie jak to wid­zowie, zami­ast grzecznie zająć pier­wsze lep­sze miejsce radośnie poszuki­wali najlep­szej miejsców­ki na wid­owni nie bacząc na to, że spek­takl już się zaczął a ci, którzy włożyli drob­ny wysiłek w prosty fakt by zjaw­ić się na czas siedzą na wid­owni i woleli­by solo młodej aktor­ki wysłuchać bez akom­pa­ni­a­men­tu skrzyp­i­enia kole­jnych krze­seł. Co więcej taka sama sytu­ac­ja pojaw­iła się w akcie drugim, kiedy ponown­ie dzwonie­nie na widzów okaza­ło się zbyt małą zachętą by raczyli się pojaw­ić na wid­owni. I ponown­ie – ich wejś­cie spraw­iło, że waż­na z punk­tu widzenia spek­tak­lu sce­na ( i trud­na dla aktorów, bo jak zwierz mniema nie jest łat­wo zde­j­mować spod­nie na sce­nie) właś­ci­wie nie miała cza­su wybrzmieć. Dlaczego zwierz wini obsługę a nie widzów? Wiado­mo od cza­sów założe­nia teatrów, ze widz w teatrze zachować się nie potrafi. Jak świat światem ludzie się na spek­tak­le spóź­ni­aj, siadali nie na swoich miejs­cach i ciamkali cukier­ki. Fakt, że uczą nas od dziecińst­wa by tego nie robić tylko fakt ten potwierdza. Ale obsłu­ga teatru stoi na straży drzwi i kom­for­tu oglą­da­nia spek­tak­lu przez widza karnego. Ktoś się spóźnił? To straci piękne solo na początku i wejdzie, kiedy głośnej muzyce akom­pa­ni­a­ment krze­seł nie zaszkodzi, albo wtedy, kiedy skończy się akt pier­wszy. Ktoś spóźniła się na akt dru­gi? Niech poczeka na mniej dra­maty­czną scenę. Zwierz wielokrot­nie widzi­ał jak panie z różnych tak cyrk­lowały otwieranie drzwi na sali by ucieka­ją­cy wid­zowie zwiali w chwili, kiedy będzie najgłośniej i niko­mu nie przeszkodzą. Zwierz wie, że widz powinien być na spek­tak­lu o cza­sie, ale obsłu­ga teatru powin­na umieć wyjaśnić, że nie ważne ile, kto zapłacił za bile­ty — sza­cunek dla aktorów i innych widzów wyma­ga by nie zakłó­cać przed­staw­ienia. Zwierz nie wyk­lucza, że ode­brał­by spek­takl nieco inaczej gdy­by nie był od początku tym zachowaniem roz­drażniony (zwłaszcza, że teo­re­ty­cznie wid­zowie na sali nie powin­ni być przy­pad­kowi, bo Teatr Rozry­w­ki przy­jechał tylko z trze­ma przed­staw­ieni­a­mi) i nie mógł się skupić na przedstawieniu.

Zwierz nie wierzy by usadze­nie wszys­t­kich widzów na miejs­cach przed rozpoczę­ciem spek­tak­lu naprawdę kogokol­wiek przerastało

Jed­nak w sum­ie wnios­ki z całego wyjś­cia są jedne. Warsza­w­ie na gwałt potrzeb­ny jest teatr musicalowy, który trzy­mał­by rękę na pulsie i wymieni­ał reper­tu­ar na tyle częs­to by moż­na było w ciągu roku zre­cen­zować więcej niż dwa musi­cale. Przykład Chor­zowa pokazu­je, że nic nie stoi na przeszkodzie by w Polsce real­i­zować musi­cale spoza kat­a­logu granych dekada­mi szlagierów i że moż­na to robić ciekaw­ie i inteligent­nie. Paradok­sal­nie zwierz woli się wynudz­ić na Prze­budze­niu Wios­ny niż żyć ze świado­moś­cią, że w praw­ie dwu­mil­ionowym mieś­cie nie ma takiej możli­woś­ci.  Serio, zasługu­je­my nawet na nudne musi­cale na pod­staw­ie przes­tarza­łych sztuk.

Ps: Zwierz zal­icza wyjś­cie na musi­cal do jed­nych z najprzy­jem­niejszych wiec­zorów w ostat­nich tygod­ni­ach, co pod­powia­da, że najważniejsze jest nie to, co oglą­da­cie, ale, w jakim towarzystwie.

Ps2: A jutro omówie­nie wszys­t­kich sześ­ciopaków z kole­jnej odsłony 300.