Czasem kiedy umiera ktoś ważny dla kina jego imię i nazwisko znane jest wszystkim. Często zdarza się tak, że jest znane nielicznym wielbicielom. Rzadko zdarza się jednak by odszedł ktoś znany i nawet popularny. Tylko, że prawie nikt tej osoby nie kojarzy. Wczoraj umarłam Marni Nixon. Aktorka i śpiewaczka której głos zna prawie każdy wielbiciel kina i musicalu. Choć niekoniecznie zdaje sobie z tego sprawę.
Marni Nixon posiadała niesłychany dar. Nie nie chodzi o jej czysty piękny sopran pozwalający jej śpiewać zarówno przeboje musicalowe jak i arie operowe. Przez całe swoje zawodowe życie Marni zdążyła obskoczyć wszystkie dziedziny aktywności od teatru, przez musical, operę do telewizji (gdzie przez dwadzieścia lat prowadziła program dla dzieci) i w końcu kina. Jednak dar Marni polegał na czymś dużo bardziej skomplikowanym. Potrafiła śpiewać tak jakby nie była sobą – i Hollywood bezlitośnie to wykorzystało.
To niesamowite że można być kluczową postacią w tylu produkcjach i wciąż tak niewiele osób wie o twoim istnieniu
Kiedy do Hollywood doszła moda na wielkie (i bardzo dochodowe) ekranizacje Broadwayowskich musicali stało się jasne że twórcy tych filmów muszą połączyć dwa elementy. Z jednej strony, znaleźć ludzi którzy umieją śpiewać z drugiej – nazwiska które przyciągną do kina widzów. Niekoniecznie były to zbiory wspólne zwłaszcza w przypadku czasów kiedy co prawda głos dało się poprawić i wyczyścić ale nie było jeszcze możliwości stworzenia występu wokalnego właściwie od nowa. Twórcy musicali stanęli przed wyzwaniem – czy próbować przenosić na ekrany obsadę z Broadwayu w nadziei że ludzie i tak przyjdą czy też zatrudnić gwiazdy które zadeklarują że zaśpiewają albo zgodzą się na dubbing. Rzecz jasna Hollywood będąc sobą wybrało drugą opcję. I tak narodziła się kariera Marni Nixon, która śpiewała głosem pięknych gwiazd, sama pozostając w cieniu.
Jeśli chcecie porównać głos Wood i Nixon tu wystarczy, że klikniecie TUTAJ i TUTAJ
We wspomnieniach aktorki występy w kolejnych sławnych musicalach wcale nie wyglądały identycznie. Deborah Kerr zatrudniona do roli w Król i Ja od samego początku wiedziała, że będzie potrzebowała pomocy przy śpiewaniu. Marni Nixon wspominała, że potrafiły wspólnie spędzić tydzień nad jedną piosenką. Koordynowały sposób mówienia, zmianę tonu głosu ze scenicznym gestem. Aktorka uczyła się grać do piosenkarki, piosenkarka śpiewać do aktorki. Nixon wspominała później że żadne lekcje aktorstwa nie nauczyły ją tyle co właśnie ta próba całkowitego zgrania się z inną osobą. W przypadku Króla i Ja dochodził jeszcze jeden czynnik. Studio filmowe absolutnie nie chciało by ktokolwiek dowiedział się, że Kerr nie śpiewa własnym głosem. Marni Nixon udała się do związków zawodowych by dowiedzieć się czy rzeczywiście można pominąć ją w napisach końcowych i nie wspomnieć o jej występie. Okazało się, że w tamtych czasach studio mało do tego prawo, więcej miało prawo zagrozić aktorce, że w przypadku gdy komuś powie o swoim udziale przy projekcie już nigdy więcej nie znajdzie pracy jako osoba pracująca przy dubbingu. Marni zgodziła się milczeć. Wtedy nieoczekiwanie z pomocą przyszła sama gwiazda kina Deborah Karr. W jednym z wywiadów oświadczyła, że to nie ona śpiewała w musicalu. Kiedy zdenerwowana Nixon zadzwoniła do niej mówiąc, że dubbing jest zapisaną w kontrakcie tajemnicą Kerr miała odpowiedzieć „Ja naprawdę nie muszę wiedzieć co jest w twoim kontrakcie”. Obie panie musiały się polubić bo pracowały razem w kolejnym filmie Kerr – „Niezapomniany Romans”.
Dubbing miał pozostać tajemnicą, ale Kerr uznała że świat musi się dowiedzieć kto tak naprawdę śpiewał.
O ile współpraca z Deborah Kerr układała się znakomicie o tyle dubbing My Fair Lady był nieco bardziej problematyczny. I to nie za sprawą Nixon. Po niesamowitym sukcesie musicalu na West Endzie wszyscy spodziewali się, że do wersji filmowej zostanie zatrudniona młodziutka aktorka która zachwyciła wszystkich w tej roli. Obdarzona pięknym głosem Julie Andrews. Studio filmowe postanowiło jednak postawić na popularniejszą gwiazdę – Audrey Hepburn. Andrews była niemiło zaskoczona, podobnie jak wielbiciele jej talentu. Z kolei Hepburn bardzo zależało na tym by zabłysnąć swoim głosem. Przez cały czas trwania zdjęć do filmu chodziła na lekcje śpiewu i nagrywała kolejne wersje utworów, po to by przekonać producentów, że ma odpowiednie umiejętności. Poddała się dopiero pod koniec produkcji przyznając, że rzeczywiście nie da rady i jej głos nie jest wystarczająco dobry. Ponoć bardzo zależało jej na zachowaniu piosenki którą Eliza śpiewa na placu przed Covent Garden. Ostatecznie jednak i nią zastąpiono. Kiedy prawda wyszła na jaw nie brakowało złośliwych uwag, że wszystkiego tego można było uniknąć gdyby wybrano aktorkę która umie śpiewać.
Ponownie można porównać wersję nagraną przez Hepburn i Nixon.
Jak wspominała Marni Nixon – czasem aktorzy mieli niewielki wpływ na to czy ich głos zostanie zastąpiony czy nie. Ponoć tak było w przypadku Natalie Wood, pięknej młodej aktorki obsadzonej w West Side Story. Wood bardzo chciała śpiewać sama i co więcej – zdjęcia odbyły się do nagranej przez nią wersji utworów (utwory nagrywa się przed rozpoczęciem zdjęć i aktorzy w większości przypadków śpiewają do wcześniej nagranego soundtracku) i dopiero potem zdecydowano się je wszystkie wyrzucić i zastąpić je głosem Marni. Wood podobno była wściekła ale nie miała wiele do powiedzenia. W ówczesnym kinie dubbingowanie aktorów było rzeczywiście czymś powszechnym i trudno znaleźć musical z tej epoki w której aktorzy i aktorki nie byliby dubbingowani przez śpiewaków.
Twórcy Dźwięków Muzyki dali Marni małą rolę by mogła się pokazać na ekranie
Marni Nixon przez lata była ludziom właściwie nieznana z twarzy. Co prawda wielbiciele kina wiedzieli, że istnieje ale lepiej znali ją znawcy teatru (przez lata związana była z teatrami w Chicago). Chwilę sławy na ekranie dostała w Dźwiękach Muzyki. W tym musicalu z Julie Andrews reżyser specjalnie zatrudnił Marnie Nixon do roli jednej z zakonnic po to by móc pokazać ją na ekranie i dać jej choć kilka chwil w kinie musicalowym w którym nie musiałaby się chować. To oczywiście ostatni rozdział tego samego sporu o My Fair Lady. Co ciekawe – czego sporo osób nie wie – w Dźwiękach Muzyki też jest dubbing. Christopher Plummer co prawda nauczył się grać na gitarze a nagrania pokazują że miał całkiem ładny głos, ale jednak niewystarczający. Tak więc Kapitan Von Trapp nie śpiewa tu własnym głosem.
Kariera śpiewaczki to nie tylko dubbing aktorek ale też np. występ w animacjach
Marni Nixon nie śpiewała tylko cudzych rol. To jej głos słyszycie w najsłynniejszej piosence z animowanego Kopciuszka, to ona dubbingowała babcię Fa. Jednak przede wszystkim – udawała się jej sztuczka niesłychana. Ludzie chodzili na Króla i Ja, na West Side Story czy na My Fair Lady i nie słyszeli, że to ten sam głos. A przecież Nixon np. śpiewała też wyższe dźwięki samej Marylin Monroe w „Mężczyźni Wolą Blondynki”. Jakim cudem nikt się nie zorientował? No właśnie tu ujawnia się niesamowity talent – nie chodzi bowiem tylko o to by zaśpiewać piosenkę czysto i poprawnie ale też o to by dziewczyna z gorszej dzielnicy Londynu śpiewała inaczej niż Portorykanka z Nowego Jorku, a ich głos nie pomylił się z dobrze wykształconą nauczycielką. To właśnie był największy talent Marni Nixon – umiejętność dostosowania głosu do osobowości, sposobu mówienia, nawet postury osoby odgrywającej rolę. Dziś kiedy wiemy, że gdzieś tam zmienia się głos łatwo jest to wyłapać ale jeśli ogląda się film po raz pierwszy – nie sposób zgadnąć że mamy do czynienia z dubbingiem. I to jest chyba większa sztuka niż posiadanie pięknego głos.
W przypadku Monroe konieczne było dośpiewanie wyższych nut bo głos aktorki był za słaby do wymogów piosenki
Przypadek Marni Nixon jest najsławniejszym przypadkiem utalentowanej śpiewaczki która choć stała się istotnym elementem produkcji musicalowych to była nie znana szerszej widowni. Ale jak zwierz wspomniał, nie ona jedna brała udział w tym procederze. Większość waszych ukochanych musicali z lat 50 i 60 zaśpiewał zupełnie kto inny niż znajduje się w spisie ról. To wszystko doskonali, zupełnie zapomniani śpiewacy którzy stworzyli dla nas kino musicalowe w takim kształcie w jakim je znamy. Jednocześnie to właśnie od Nixon zaczęły się rozmowy o tym czy może nie lepiej przyznać się, że gwiazdy czasem wymagają pomocy. Ostatecznie jednak zdecydowano jeszcze co innego. Zamiast zaprosić do kina aktorów występujących na scenach (przynajmniej w większości przypadków) po prostu pogodzono się z tym, że aktorzy średnio śpiewają. Doskonały przykład tego jak Hollywood potrafi być uparte.
Marni przyznawała że dubbing był dla niej sposobem zarabiania na życie, głownie po to by móc bez przeszkód występować w teatrze.
Skoro wpis jest wywołany przykrą informacją o śmierci śpiewaczki i aktorki to zwierz zostawi was z refleksją, że do zrobienia jednego filmu, jednego naprawdę dużego filmu potrzeba setek osób. Ostatecznie czujemy się dumny jak umiemy wymienić reżysera i pół obsady. I nie chodzi o to by wszystkich znać z nazwiska, ale żeby pamiętać. Film to dzieło zbiorowe. Nie tylko tych których twarze widać na ekranie. Jednocześnie nie sposób pozbyć się refleksji że Monroe, Wood i Hepburn nie żyją już od dawna. Ale dopiero wczoraj odszedł ich głos.
PS: Zwierz w końcu wybiera się na Star Treka. Tyle się dzieje że zupełnie nie miał czasu chodzić do kina i czuje się jak na odwyku.