Co z oczu to z serca czyli zwierz o Wielkich oczach Tima Burtona

Hej

Zwierz ma prob­lem z Timem Bur­tonem. Przez pewien czas zwierz mógł bez trudu nazy­wać go swoim abso­lut­nie ukochanym reży­serem – może nie najukochańszym, ale tym który dał mu jedynego słusznego Bat­mana, Night­mare before Christ­mas i Sleepy Hol­low. Do dziś te filmy są wysoko na liś­cie ulu­bionych pro­dukcji zwierza. Jed­nak od pewnego cza­su Bur­ton powoli, acz skutecznie traci zau­fanie i miłość zwierza. Robi to po kolei z każdym filmem. Przy Mrocznych Cieni­ach zwierz powiedzi­ał sobie „dość”. Chodze­nie na filmy Bur­tona przes­tało być abso­lut­nym obow­iązkiem zwierza jako fana. Kiedy jed­nak zaczęły dochodz­ić infor­ma­c­je o Wiel­kich oczach, w ser­cu zwierza zapłonęła iskier­ka nadziei, że być może jego ukochany reżyser, odstaw­ia­jąc na bok John­nego Dep­pa i białe twarze stworzy coś ciekawego. Nieste­ty Wielkie oczy, zawodzą jak zawodzi każdy film który mógł być dobry.

  Bur­ton wychodzi ze swo­jej stre­fy kom­for­tu i gubi się na pier­wszym zakręcie

Zaczni­jmy od tego, że trud­no powiedzieć o czym Bur­ton chci­ał nakrę­cić film. Teo­re­ty­cznie moż­na to uznać za plus (wszak cen­imy kiedy film nie jest proś­ci­ut­ki) ale wyda­je się, że to niezde­cy­dowanie nie jest kwest­ią artysty­cznego wyboru tylko pewnego chao­su. Mamy więc ten pier­wszy główny tem­at – chę­ci bycia artys­tą nieza­leżnie od posi­adanych uzdol­nień. Christoph Waltz gra­ją­cy tu zabor­czego męża przyp­isu­jącego sobie zasłu­gi żony, jest właśnie taką jed­nos­tką. Prag­nącą za wszelką cenę być artys­tą ale nie mają­cy żad­nego tal­en­tu. Przy czym oczy­wiś­cie jego wyobraże­nia o byciu artys­tą są pewnym odbi­ciem schematy­cznego myśle­nia o tym kim jest malarz. Sporo więc w jego marzeni­ach Paryża, dekadenck­iego życia, czeka­nia na muzy, natch­nienia i posłan­nict­wa. Bur­ton przyglą­da się tej postaci z niemałym zaciekaw­ie­niem –  jak­by próbował dojść do tego kim jest ten człowiek i gdzie są granice kłamst­wa. Wal­ter Keane zaczy­na więc jedynie od przyp­isy­wa­nia sobie obrazów żony ale potem tworzy wokół siebie co raz bardziej rozbu­dowane kłamst­wo. W końcu zresztą sam zaczy­na w nie wierzyć – do tego stop­nia że jest zaz­dros­ny o obrazy które żona malu­je pod włas­nym nazwiskiem.

Gdy­by Bur­ton zro­bił film o sław­ie wartej nawet pod­pisa­nia się pod kiczem było­by ciekawe ale nieste­ty ten wątek zupełnie się gubi

Gdy­by Bur­ton skon­cen­trował się tylko na tym być może wyszedł­by mu nawet ciekawy film o takiej dość powszech­nej u nas żądzy bycia kimś więcej niż jesteśmy. Oraz o tym jak bard­zo cen­imy najskrom­niejszy nawet tal­ent. Ale Bur­ton dorzu­ca kole­jny wątek. Bo w końcu obrazy mal­owane przez Mar­garet Keane nie są wielką sztuką. Co nie zmienia fak­tu, ze jej wielkook­ie dzieci są jed­ny­mi z najlepiej sprzeda­ją­cych się obrazów w his­torii. Widać że Bur­tona fas­cynu­je ten brak zgody pomiędzy opini­a­mi kry­tyków a miłoś­cią mas. Przy czym ten kon­flikt roze­grany jest tu dość groteskowo – najpierw Jason Schwartz­man jako właś­ci­ciel galerii ze sztuką nowoczes­ną odrzu­ca prace które prze­cież nie pasu­ją do galerii gdzie na ścianach wiszą białe płót­na z czarny­mi pla­ma­mi, potem na jego miejsce przy­chodzi grany przez Terence’a Stam­pa groźny dzi­en­nikarz The Times którego bez­duszne przeko­nanie o tym, że wielkook­ie dzieci są prze­jawem kiczu bodzie naszych artys­tów samo serce.  Prob­lem w tym, że Bur­ton jak­by sam nie wiedzi­ał gdzie leży jego serce. Z jed­nej strony czuć w nim fas­cy­nację roz­bieżnoś­cią, z drugiej – pewną złość na kry­tyków, którzy każą sztuce od siebie wyma­gać, pod­czas kiedy ludzie chcą pewnego uko­je­nia czy schlebia­nia swoim gus­tom. I ponown­ie mógł­by to być bard­zo ciekawy wątek gdy­by Bur­ton nie wrzu­cił do kotła jeszcze trze­ciej sprawy.

Waltz gra w filmie, nawet gra żywiołowo, tylko w innym niż resz­ta obsady

Bo oczy­wiś­cie jest to film o kobiecie. Kobiecie która pod presją mężczyzny rezygnu­je ze wszys­tkiego – swo­jego mal­owa­nia, swo­jej pra­cy, swoich dobrych kon­tak­tów z córką. Wszys­tko za sprawą manip­u­lacji, nacisku, prze­mo­cy (choć nie fizy­cznej). Sam film otwiera stwierdze­nie, że lata 50 były dobry­mi cza­sa­mi ale nie dla kobi­et.  Zresztą taki jest klucz Bur­tona do his­torii Mar­garet – jest kobi­etą, odeszła od męża, nie chce stracić cór­ki więc wikła się w sytu­ację co raz bardziej skom­p­likowaną. Zwłaszcza, że prze­cież nigdy nie pode­j­mowała sama decyzji, była córką, potem żoną, potem matką i zan­im zdążyła czegoś w życiu naprawdę pos­makować naty­ch­mi­ast zjaw­ił się kole­jny mężczyz­na.  Co więcej mężczyz­na, który doskonale grał na jej wszys­t­kich lękach – zwłaszcza na braku poczu­cia włas­nej wartoś­ci i obawy, że coś rozdzieli ją z córką. Prob­lem w tym, że Bur­ton podrzu­ca te wąt­ki w sposób nieprze­myślany, pozbaw­iony jakiejś głębi.  To proste rów­nanie w którym Mar­garet jest po pros­tu zagu­bioną kobi­etą w lat­ach 50 w jak­iś sposób czyni z niej postać dru­go­planową we włas­nej his­torii, zaś cała jej – zdaniem zwierza dość skom­p­likowana psy­chi­ka, zosta­je spakowana w dwóch zda­ni­ach. Zwierz powtórzy się więc stwierdza­jąc, że to co mogło być ciekawe i porusza­jące wyszło jako cień intere­su­jącego wątku. Przy czym zdaniem zwierza, aku­rat tem­at prze­mo­cy psy­chicznej w domu nie powinien  być takim który pode­j­mu­je się bez pomysłu nań oraz takim który tłu­maczy się jed­nym prostym zdaniem. To jest jed­nak sprawa poważ­na, tem­at zaś zawsze skom­p­likowany. Uciekanie do prostych schematów i odpowiedzi wyda­je się zwier­zowi niepotrzeb­nym spły­caniem sprawy.

Bur­ton cza­sem naw­iązu­je do swoich styl­isty­cznych rozwiązań z innych filmów ale robi to chaotycznie

Jed­nak na tym nie kończy się prob­lem – bowiem to czego Bur­ton zupełnie nie umie znaleźć to ton fil­mu. Trud­no się dzi­wić sko­ro w jed­nym momen­cie powin­no być poważnie, w drugim prześmiew­c­zo a w trzec­im kome­diowo, ale zestaw­ie­nie takich scen obok siebie nie zawsze dobrze gra. I tak dosta­je­my bard­zo dzi­wny film, gdzie porusza­ją­ca sce­na prze­mo­cy domowej (doskonale pokazu­ją­ca że nie potrze­ba wcale pięś­ci by budz­ić w ludzi­ach stra­ch) sąsiadu­je ze śmiesznie rozpisaną sceną rozprawy sądowej. Niby —  ponown­ie – są filmy gdzie jest śmiech i łzy ale w filmie Bur­tona te emoc­je wyda­ją się być zestaw­ione w jak­iś niestosowny sposób, jak­by autor bał się, że nakrę­ci zbyt ponury czy real­isty­czny film. Dlat­ego też stara się jak­by osłodz­ić poważną stronę swo­jego fil­mu jakimś mniejszym lub więk­szym żar­cikiem. Ale zwierz jako widzi wcale nie miał wraże­nia by to było konieczne. Podob­nie jak wyda­je się zupełnie niekoniecznie sprowadzanie pro­ce­su sądowego do jakiejś kome­diowej sce­ny (oczy­wiś­cie wszys­tko jest tak groteskowe że aż śmieszne) sko­ro ma to być decy­du­ją­cy moment w filmie. Emoc­je są ale zupełnie nie te które powin­ny być. Tam gdzie powin­no nas zła­pać za serce podśmiewamy się z nieu­dol­nej pró­by reprezen­towa­nia samego siebie w sądzie (i kibicu­je­my sędziemu a nie skłó­conym małżonkom). Zresztą w ogóle ma się wraże­nie, że Bur­ton nie panu­je nad his­torią którą opowia­da. Dobrze to widać po tym jak zachowu­ją się na planie aktorzy, gra­ją­cy zdaniem zwierza w różnych filmach.

Na dra­mat bywa tu dra­maty­cznie za lekko, na komedię zbyt poważnie, fil­mu środ­ka zaś brak

Zwierz i jego towarzysz­ki wyprawy kinowej doszły do wniosku, że Christoph Waltz gra w jakimś filmie ale nie jesteśmy do koń­ca pewne czy w tym samym co resz­ta obsady. Jego rola nie była­by zła (gra człowieka żałos­nego a  przez to niebez­piecznego) gdy­by pasowała do resz­ty fil­mu. Co więcej  — o ile Waltz bard­zo przekonu­ją­co gra bohat­era prag­nącego sławy i dającego się zła­pać w pułap­kę włas­nych kłamstw (w które zde­cy­dowanie tu sam wierzy) o tyle zupełnie nie sprawdza się w roli męża pozbaw­ia­jącego swo­ją żonę właś­ci­wie wszys­tkiego. Tak jak­by Waltz grał we włas­nym filmie poświę­conym trag­iczne­mu losowi człowieka prag­nącego tal­en­tu, zapom­i­na­jąc że jego postać ma jeszcze drugie oblicze.  Przy czym wszys­tko jest kosz­marnie prz­erysowane i nie pasu­jące do tego jak gra­ją inni aktorzy. Zwierz ma wiz­ję jak Bur­ton chce pode­jść do akto­ra na planie i poprosić go żeby grał inaczej ale się boi (kto by się nie bał Waltza – on ma tam za tym uśmiechem coś bard­zo niepoko­jącego w oczach). I tak Bur­ton udowod­nił coś co zwierz pow­tarzał nie raz. W Hol­ly­wood ist­nieje tylko jed­na oso­ba która ma pomysł na tego akto­ra i imię jego Quentin Taran­ti­no. Co więcej zwierza strasznie zaw­iodła dość powszech­nie chwalona Amy Adams. Zwierz bard­zo chci­ał zobaczyć jak aktor­ka pokaże swo­ją bohaterkę – zarówno wtedy kiedy wpa­da w spi­ralę kłamstw jak i wtedy kiedy w końcu z niej wychodzi. Ale nieste­ty – ponown­ie – mimo, że Amy Adams to naprawdę doskon­ała aktor­ka, o bard­zo zróżni­cow­anym tal­en­cie, to tu zabrakło wyraźnie pomysł na rolę. Jed­no smutne spo­jrze­nie, drże­nie ust i wraże­nie że zawsze mówi o jed­no słowo za mało. Prob­lem w tym, że odgry­wana przez nią bohater­ka była także mis­trzynią gry – prze­cież ludzie widzieli ją na przyję­ci­ach i zdję­ci­ach i cały czas myśleli że cieszy się sukce­sa­mi męża. Tu od razu widać że coś jest nie tak.  Zwierz wie, co aktor­ka chci­ała mu przekazać ale ma wraże­nie że pod­sta­wowym błę­dem tej roli jest fakt, że nieco za wcześnie Adams zaczy­na grać postać bez charak­teru. Widzi­cie jed­nym z najs­traszniejszych efek­tów prze­mo­cy domowej – zwłaszcza w przy­pad­ku tego typu psy­chicznego pozbaw­ia­nia pewnoś­ci siebie – jest fakt, że nawet pew­na siebie oso­ba traci po kolei ele­men­ty włas­nej osobowoś­ci. Tu jed­nak od samego początku (mimo, że bohater­ka jed­nak zebrała się na to by odjeść od męża) mamy niepewną siebie zagu­bioną kobi­etę w trud­nych cza­sach. I taką pozosta­je przez cały film. Co spraw­ia, że właś­ci­wie trud­no nam dostrzec jakie zmi­any zachodzą w niej pod wpły­wem męża.  Zwierz uważa, że jeśli oglą­da film który kon­cen­tru­je się na tak poważnej spraw­ie, to powinien jed­nak coś czuć wzglę­dem bohater­ki, której te prob­le­my doty­czą. Tu jed­nak właś­ci­wie zwierz czuł całkow­itą obo­jęt­ność. Jedyne co wydało mu się ciekawe to fakt, że jest to być może jedyny film który pokazu­je że wpuszcze­nie do domu świad­ków Jehowy może być dobrym pomysłem.

Zwierza chy­ba najbardziej zaw­iodła Amy Adams bo jej postać jest bez właściwości

No właśnie to chy­ba najwięk­sza klęs­ka Bur­tona. Opowiada­jąc nam niesły­chanie ciekawą his­torię, nie za bard­zo jest nas w stanie zain­tere­sować. Być może dlat­ego, że właś­ci­wie on sam nie wie co miał­by z całej tej opowieś­ci wynikać. Jak na his­torię o prze­mo­cy domowej za dużo tu kon­wencji baj­ki z dobrym zakończe­niem, gdzie mąż sta­je się w końcu niemalże karykat­u­ral­nym złym poko­nanym w bez­piecznym budynku sądu, w wyrów­nanym poje­dynku. Jeśli to miała być his­to­ria o pożą­da­niu sławy, o tych wszys­t­kich zła­manych duszach prag­ną­cych za wszelką cenę tworzyć – mimo, że są pozbaw­ieni tal­en­tu, to trze­ba było wziąć Christopha Waltza w kar­by. Albo postarać się jed­nak uderzyć w te same struny które poruszał Ed Wood – gdzie obser­wowal­iśmy bohaterów którzy w swo­jej pró­bie zła­pa­nia dla siebie kawał­ka tal­en­tu byli w jak­iś sposób niewin­ni. Tu jed­nak o niewin­noś­ci nie może być mowy, ale Waltz nie wie co gra – bo na „tego złego” jest zbyt groteskowy, zaś na osobę god­ną współczu­cia, zbyt wyra­chowany. Ponown­ie wychodzi postać, która jest straszną wyd­muszką. No i na koniec uciekł Burtonowi tem­at – z punk­tu widzenia deklaracji fil­mow­ca – naj­ciekawszy czyli to niekończące się zapasy pomiędzy kry­tyka­mi a tłu­ma­mi. To prze­cież jest niekończą­cy się prob­lem naszej kul­tu­ry. To w końcu jest tem­at w którym Bur­ton mógł­by niejed­no powiedzieć – zwłaszcza że jego najpop­u­larniejsze filmy nigdy nie wiąza­ły się z taki­mi pochwała­mi kry­tyków z jaki­mi wiąza­ły się jego mniej oglą­dane pro­dukc­je. Ale właśnie na tym pole­ga prob­lem całego fil­mu.  Zwierz ma wraże­nie, że Bur­ton naprawdę nie wie co chce powiedzieć. Jasne z ekranu pada puen­ta, jest cytat z Warho­la jako motyw prze­wod­ni, jest w końcu nar­rac­ja zza kadru mają­ca nam pod­powiedzieć co w danym momen­cie powin­niśmy wiedzieć albo poczuć. Ale całość spraw­ia wraże­nie strasznie pozbaw­ionej ducha. Tak jak­by Bur­ton nie umi­ał jed­noz­nacznie stwierdz­ić jaki i o czym robi film.

Zwierz zupełnie stracił serce do reży­sera, właśnie ze wzglę­du na niepo­rad­ność historii

Zwierz  naprawdę potrze­bu­je wiele cza­su by się zniechę­cić do reży­sera. Niech najlep­szym przykła­dem będzie fakt, że zwierz dopiero przy Avatarze przes­tał dawać kredyt zau­fa­nia reży­serowi Szóstego Zmysłu. Jed­nak Wielkie Oczy Bur­tona  zniszczyły chy­ba bardziej niż Mroczne Cie­nie wiarę zwierza w możli­woś­ci reży­sera. Widzi­cie przy Mrocznych Cieni­ach zwierz mógł sobie wmaw­iać, że to kwes­t­ia przyzwycza­je­nia, że po lat­ach robi­enia filmów z tymi samy­mi ludź­mi i z tymi samy­mi aktora­mi w końcu przy­chodzi moment kiedy nie ma się już nic do doda­nia. Zresztą jeśli zajrzy­cie do recen­zji zwierza z Mrocznych Cieni to zna­jdziecie tam takie przeko­nanie zwierza, że najlep­sza sztu­ka rodzi się z braku kom­for­tu – kiedy wszyscy jeszcze się nie zna­ją i próbu­ją sobie zaim­ponować. Prob­lem w tym, że w Wiel­kich Oczach właśnie mamy ide­alne warun­ki – nowi aktorzy, nowi mon­tażyś­ci, nowa ekipa. Nawet tem­at dale­ki od tego co zwyk­le. Fakt, że nie wyszło, że pojaw­ił się tu ten sam – obec­ny od pewnego cza­su w fil­mach Bur­tona – brak emocji, pomysłu i jakiegoś ducha jed­noz­nacznie przekonu­je zwierza, że coś Bur­ton stracił. I poin­for­mu­j­cie zwierza kiedy to odzys­ka. Wtedy zwierz się pofatygu­je do kina na następ­ny film reży­sera. Nie wcześniej.

Ps: Jeśli macie ochotę na więcej zwierza to na Onecie jest spis dziesię­ciu ciekawych filmów o naukowcach.

PS2: Koniecznie zna­jdź­cie w Internecie pół­godzin­ny mate­ri­ał o kręce­niu Gala­van­ta – to doskonale pozwala przeżyć do następ­nego odcin­ka (poza słuchaniem wszys­tkiego na zapętleniu)

Ps3: Ten wpis znikł zwier­zowi o 1:24 – w całoś­ci. Więc jak coś się pow­tarza to zwierz przeprasza, przy­pom­i­nał sobie z głowy co napisał wcześniej.