Najniebezpieczniejszy zawód świata czyli dziewczyna, tatuaż i brak duszy

?

Hej

Ist­nieje kil­ka niebez­piecznych zawodów. Ratown­ik górs­ki, saper, treser niedźwiedzi, czyś­ci­ciel klat­ki tygrysów, polic­jant w niebez­piecznej dziel­ni­cy i reżyser filmów na pod­staw­ie uwiel­bianych przez fanów książek. O ile ci pier­wsi mogą stracić życie, o tyle ten ostat­ni może stracić dobre imię i do koń­ca swoich dni wysłuchi­wać obelg fanów.  Nic więc dzi­wnego, że jedynie ci, którzy nie maja nic do strace­nia, i ci którzy wyro­bili sobie naprawdę moc­ną markę, biorą się za kręce­nie takich filmów.  David Finch­er, który nakrę­cił ” Dziew­czynę z tat­u­ażem” teo­re­ty­cznie niczego bać się nie musi. Po tym jak rok temu tri­um­fował z Social Net­work, jego pozy­c­ja w Hol­ly­wood wyda­je się być nie zach­wiana. Czemu więc oglą­da­jąc film zwierz cały czas miał wraże­nie jak­by bardziej niż kreaty­w­na siła twór­cą fil­mu kierował lęk przed fanami.

Nim zwierz prze­jdzie do omaw­ia­nia fabuły chce dorzu­cić dwie uwa­gi. Pier­wsza — oczy­wista ilość spoil­erów — koniecz­na w tym przy­pad­ku by film omówić . Dru­ga — zwierz nie ma zami­aru robić tu porów­na­nia różnic między filmem, a książką, czy filmem amerykańskim i szwedzkim. Dlaczego? Ponieważ wszyscy tak robią to po pier­wsze, trud­no się z resztą dzi­wić bo dziś owa per­spek­ty­wa wyda­je się log­icz­na. Zwierz jed­nak odnosi wraże­nie, że za dwa trzy lata gdy sława Mile­ni­um i szwedzkiej ekraniza­cji uci­ch­nie ( a drodzy fani i wiel­bi­ciele uci­ch­nie jak sława wszys­t­kich powszech­nie czy­tanych książek) film będzie się oglą­dać zupełnie inaczej. A ponieważ zwierz wychodzi z założe­nia, że film musi podob­nie jak każde dzieło sztu­ki przetr­wać  moment, w którym pow­stało — w związku z tym tak na niego spoglądał.

Zaczni­jmy od drugiej strony zami­ast od negaty­wnych uwag na początku trochę lukru. Dziew­czy­na z Tat­u­ażem obiek­ty­wnie ma mało wad. Obsa­da jest bard­zo dobra . Zwierz, który nie cier­pi Daniela Creiga jako Bon­da, nie ma do niego zas­trzeżeń w innych rolach. Tu sprawdza się jako dociek­li­wy dzi­en­nikarz, nie trud­no uwierzyć w jego inteligencję, a także deter­mi­nację w dąże­niu do ujawnienia skry­wanych tajem­nic. Jego rola jest odpowied­nio stonowana, w porów­na­niu z wys­tę­pa­mi w Bondzie gdzie zdaniem zwierza nieco przeszarżował. Do tego nie trud­no uwierzyć, że kobi­ety wiele mu wybacza­ją, a nawet nie sko­re do jakichkol­wiek relacji między­ludz­kich bohater­ki paku­ją się do łóż­ka. Ponoć Creig przy­tył do tej roli by wyglą­dać nor­mal­niej, ale wciąż jed­nak jego nor­mal­ność jest zde­cy­dowanie podra­sowana.  Z kolei  Rooney Mara gra­ją­ca Lis­beth czyni wszys­tko by wydać się nam jak najm­niej przy­jem­ną, i choć zwierz musi stwierdz­ić, że przy­dało by się mimo wszys­tko nieco pod­krę­cić jej bohaterkę ( zdaniem zwierza jest np. zde­cy­dowanie za dobrze ubrana tzn. jej ubra­nia świad­czą raczej o niezwykłym wyczu­ciu mody niż o braku dbałoś­ci o wygląd, podob­nie jak jej włosy są zde­cy­dowanie za dobrze obcięte), której braku­je odrobiny sza­leńst­wa. Nie mniej zwierz rozu­mie dlaczego się na nią zde­cy­dowano. Kiedy niemal w połowie fil­mu w końcu spo­ty­ka się z Creigiem, na ekranie między aktora­mi od razu tworzy się porozu­mie­nie podob­ne do tego, które pojaw­ia się między bohat­era­mi powieś­ci. To ważne bo spotkanie odby­wa się w filmie na tyle późno, że nie ma cza­su na zbędne sce­ny tłu­maczące więź między bohat­era­mi. Z resztą zwierz musi przyz­nać, że kiedy dowiedzi­ał się, że Mara naprawdę poz­woliła sobie przekuć praw­ie wszys­tkie możli­we częś­ci ciała zwierz wzdrygnął się na myśl o takim poświęce­niu dla roli. Nie mniej trze­ba dziew­czynie przyz­nać, że jest na nie gotowa.

Co do pozostałych ról w filmie to zde­cy­dowanie wyróż­nia się Christo­pher Plum­mer w roli senio­ra rodziny zatrud­ni­a­jącej Blomkvista ‑to jeden z tych aktorów, którzy po pros­tu nie potrafią źle grać a tu jego postać jest zde­cy­dowanie wyraźniejsza od innych. Nie oznacza to jed­nak, że wszyscy bohaterowie są równie dobrze obsadzeni. Zdaniem zwierza błę­dem było obsadze­nie Stel­lena Skars­gar­da w roli Michaela — zwierz pode­jrze­wa, że autor fil­mu chci­ał mieć kogoś rozpoz­nawal­nego na drugim planie, ale zdaniem zwierza Skars­gard nie do koń­ca pra­su­je do roli ( no ale to Szwed więc ma niemal z urodzenia zapewnione miejsce w tej pro­dukcji). Oprócz obsady dobre są też zdję­cia ( Szwec­ja pod śniegiem wyglą­da bard­zo atrak­cyjnie, a przy­gas­zone kolory niemal krzy­czą Skan­dy­naw­ia!), i muzy­ka. Zwierz, który nie przepa­da za tego rodza­ju brzmieni­a­mi, zakochał się w muzyce due­tu Reznor/Ross już po raz dru­gi ( pier­wszy raz zwierz padł przy Social Net­work). Co więcej spodobała mu się nawet czołówka ( ogól­nie mamy powrót czołówek — przez lata ich nie było a ter­az zwierz widzi­ał ją już w dwóch fil­mach) — niek­tórzy uważa­ją, że zbyt Bon­dows­ka, ale zwier­zowi wydała się odpowied­nio niepoko­ją­ca ( no był pretekst do świet­nego mixu, świet­nego utworu)  Dobra tyle plusów.

Ter­az czas poroz­maw­iać o minusach. Z tymi jest więk­szy prob­lem. Otóż jak się już zori­en­towal­iś­cie film nie ma minusów oczy­wistych. Ma jed­nak jeden olbrzy­mi minus. Fabułę. Co? Sekund­kę? Co? Fani Larssona zas­tanaw­ia­ją się czy nie zhakować kom­put­era zwierza, wiel­bi­ciele bez przecinkowych postów wyco­fu­ją popar­cie na face­booku, a zwierz już tłu­maczy. Otóż Finch­er bojąc się zapewne fanów i oskarżeń o nieś­cisłoś­ci popełnił najwięk­szy błąd jaki mógł — nie przełożył książ­ki na język fil­mu. Kon­strukc­ja fabuły, w której przez pier­wsze pół godziny fil­mu dwój­ka głównych bohaterów nawet się nie spo­ty­ka jeszcze ujdzie, choć powoli zaczy­na tam wiać nudą ( czy­tanie i przeglą­danie zdjęć zde­cy­dowanie lep­iej wyglą­da kiedy się o tym pisze niż kiedy się to oglą­da). Zwłaszcza, że dzi­ała­nia bohaterów w żaden sposób nie sugeru­ją, iż przy­bliża­ją się ku sobie, wręcz prze­ci­wnie są zupełnie ze sobą niezwiązane. Nie mniej takie rzeczy już widzieliśmy. Gorzej z zakończe­niem — film osią­ga swój fab­u­larny punkt kul­mi­na­cyjny i. trwa dalej dobre pięt­naś­cie min­ut. O ile w przy­pad­ku książ­ki takie zakończe­nie nie przeszkadza, to film rządzi się nieco inny­mi prawa­mi. Kil­ka scen na koniec spraw­ia, że emoc­je, które czuliśmy jeszcze chwilę wcześniej rozmy­wa­ją się i trud­no pozostać wstrząśnię­tym czy porus­zonym. Z kina zami­ast wstrząśnię­ci czy zaskoczeni wychodz­imy nawet nie wzruszy­wszy ramion­a­mi. Bo to co miało nas zszokować z per­spek­ty­wy tych kilku­nas­tu min­ut wyglą­da już zupełnie inaczej.

Dru­gi prob­lem to fakt, ze kiedy ode­jmie się opowieś­ci Larssona wymi­ar społeczny ( prob­lem nacjon­al­iz­mu w Szwecji, kry­ty­ka państ­wa opiekuńczego) to pozosta­je dość szy­bko w sum­ie rozwikłana, niezbyt pasjonu­ją­ca his­to­ria patologii jed­nej rodziny. Co praw­da reżyser stara się od cza­su do cza­su pokazać nam, że wie iż w książce  pojaw­ia­ją się wąt­ki społeczne ( bard­zo dobra sce­na w domu rodzin­nego nazisty, czy cały wątek ubezwłas­nowol­nienia Salan­der), ale to jedynie ele­men­ty tła, które nie decy­du­ją o nas­tro­ju fil­mu, tak jak decy­dowały o powodze­niu książ­ki. Zwierz nie twierdzi, że Lars­son był złym pis­arzem, ale jego intry­ga krymi­nal­na nie ma takiej siły jak jego powieść. Więcej zwierz cały czas nawet czy­ta­jąc książkę odb­nosił wraże­nie, że skądś zna sam zarys intry­gi, tak więc trze­ba założyć, że więk­szość widzów nie będzie nią w ogóle zain­tere­sowana bo wie już co stało się z zagin­ioną dziew­czyną. Opar­cie fil­mu na his­torii krymi­nalej której zakończe­nie wid­zowie zna­ją to bard­zo niezb­pieczny zabieg.

Zdaniem zwierza jest to z resztą najlep­szy dowód, że fani nie powin­ni jeszcze przed rozpoczę­ciem pro­dukcji wieszać psów na  sce­narzyś­cie i reży­serze. Gdy­by Finch­er nie bał się osądzenia od czci i wiary, przez wiel­bi­cieli prozy Larssona, być może zde­cy­dował by się na krok konieczny — przy­cię­cie fabuły tak by pasowała do fil­mowego sposobu nar­racji, porzuce­nie pewnych scen czy wątków, może dopisanie czegoś. Inny­mi słowy zro­bił­by to co fanom książ­ki wyda­je się zawsze zbrod­nią, ale z punk­tu widzenia krę­conego fil­mu zazwyczaj okazu­je się zbaw­i­enne. Nie ma się bowiem co oszuki­wać — odt­worze­nie treś­ci książ­ki na ekranie wcale nie musi dostar­czyć satys­fakcjonu­ją­cych wyników, nawet jeśli jest to odt­worze­nie bard­zo dokładne.  W przy­pad­ku Dziew­czyny z tat­u­ażem owa dokład­ność, czy lęk zaowocow­ały filmem bez duszy i bez nas­tro­ju. Gdzieś tam zagu­bił się nas­trój książ­ki pozostaw­ia­jąc jedynie schemat fab­u­larny. Niko­mu chy­ba nie trze­ba tłu­maczyć, że to czy zakochamy się w książce zależy od nas­tro­ju, a nie koniecznie od fabuły. I to w sum­ie powin­na być naucz­ka bardziej dla nas niż dla reży­sera. Jeśli lubimy naszą opowieść i chce­my ją zobaczyć na ekranie musimy zaw­ierzyć reży­serowi, że zna się na swoim fachu. Bard­zo niebez­piecznym. I bard­zo, ale to bard­zo różnym od pra­cy auto­ra książki.

Zwierz ma nadzieje, że nie zostanie powies­zony za herezję. Ma też nadzieje, że następ­ne odcin­ki serii. Krę­cone praw­dopodob­nie pod mniejszą presją okażą się lep­sze. Zwłaszcza, że tu prob­lemów społecznych nie będzie moż­na już ominąć, a kry­ty­ka cud­ownego państ­wa opiekuńczego prze­sunie się zde­cy­dowanie na pier­wszy plan. Jeśli Finch­er będzie moc­no trzy­mał w ręku noży­cz­ki i pow­tarzał sobie, że jest bez­pieczny może się okazać, że czeka­ją nas dwa wyśmien­ite filmy. Bo wszys­tkie ele­men­ty już są. Braku­je tylko duszy. ?

A ter­az drodzy czytel­ni­cy zwierz prosi was o ostate­czną mobliza­cję, jeśli zostali wam jeszcze jacyś dale­cy krewni którym nie zabral­iś­cie tele­fonów, kuzyni do których się nie odzy­wal­iś­cie przez lata — czas zakopać wojen­ny topór i zagłosować na zwierza. W końcu nie na dar­mo zwierz utrzymy­wał się dziel­nie w pier­wszej dziesiątce blogów w swo­jej kat­e­gorii by ter­az z niej wypaść. Tak więc jeśli są tam jeszcze jakieś niewyko­rzys­tane zaso­by. Zbliża się czas by ich użyć.