Hej
Jak wiecie zwierz napisał tych wpisów ponad dwa tysiące i niekiedy żyje w przekonaniu, że o czymś już dawno napisał ale wyszukiwarki (tak więcej niż jedna) mówią że nic z tych rzeczy. Dziś zwierz pisze o czymś tak oczywistym, że był od dawna przekonany, że ma taki wpis na blogu (jeśli ma dajcie mu znać – będzie wtopa że się powtarza) od wieków. A o czym będzie o aktorach w kobiecych rolach. Rzecz o tyle ciekawa, że zwierz zwrócił uwagę, że jest bardzo niewiele wpisów które dokładnie analizują to zjawisko. Zwierz zdecydował się wybrać kilka przykładów które pozwolą ładnie przeanalizować konteksty w jakich ten motyw występuje w kinematografii.
Dziś będzie o różnych aspektach sytuacji w której mężczyzna udaje kobietę, bądź gra kobietę. I to nie tylko w brytyjskim kinie
Charlie Chaplin – w krótkometrażowym filmie A Busy Day z 1914 roku Chaplin gra kobietę. Choć tak właściwie nie do końca. Mimo, ze jest ubrany w kobiece ciuchy (w których całkiem mu do twarzy) to jednak zachowanie jego bohaterki dalekie jest od tego co mogłaby na ekranie pokazać kobieta. Historyjka nieznośnej kobiety utrudniającej kręcenie filmu na nadbrzeżu zawiera wiele scen gdzie Charplie kogoś kopie, czy komicznie się przewraca pokazując oczywiście schowanie pod warstwami spódnic spodnie. Nie ma wątpliwości, że mamy tu do czynienia z bardzo klasycznym zabiegiem komediowym gdzie zabawne jest przede wszystkim to, że mamy na ekranie brzydką (choć nie jakoś strasznie) i niezgrabną kobietę, która w istocie (czego widownia jest świadoma) jest mężczyzną. Zwierz zastanawia się czy Chaplin nie przywiózł tego pomysłu w walizce z Anglii gdzie do dziś jest to jeden z popularniejszych wykorzystywanych przez licznych komików ( Monty Phytona włącznie ) zabiegów komediowych.
Rupert Everett – skoro już przy anglikach jesteśmy. W Dziewczynach z St. Trinians Everett gra kilka ról w tym właśnie dyrektorki koszmarnej tytułowej szkoły. Mamy tu do czynienia z typowym zabiegiem który bawi przede wszystkim anglików. Makijaż i strój aktora jest tak dobrany by nikt nie miał najmniejszych wątpliwości, że rolę kobiecą gra mężczyzna. Do tego w filmie obecny jest wątek romansowy – rozegrany oczywiście wedle wszystkich znanych z książek i filmów schematów – gdzie rzecz jasna niezbyt piękna kobieta staje się obiektem uczuć bohatera granego rzecz jasna przez Colina Firtha. Zabawa polega tu na tym, że z jednej strony mamy układ tak tradycyjny, ze nie da się bardziej, z drugiej widz (w przeciwieństwie do bohaterów filmu) wie że postać kobiecą gra mężczyzna. Zdaniem zwierza to naprawdę jest dowód na to, że tradycja teatru elżbietańskiego jest jakoś niesłychanie mocno zakorzeniona w psychice anglików. Bo chyba nikogo innego na świecie takie rozwiązania tak bardzo nie bawią.
John Travolta – rola Johna Travolty w Hairspray to ciekawy przykład tego jak pewne zabawy z płcią bohaterów zostają przefiltrowane przez standardy Hollywood. Pierwszy Hairspray choć był filmem dość popularnym był jednak produkcją niezależną. Tam rolę matki głównej bohaterki grała Divine jedna z najsłynniejszych drag Queen w historii (znana oczywiście przede wszystkim ze słynnych Pink Flamingos). Pomysł by w tej przerysowanej wizji lat 60 matkę głównej bohaterki grała drag queen doskonale pasowało do pewnej umownej wizji przeszłości. Kiedy przyszło do ekranizowania musicalu na podstawie filmu warunki wyglądały już zupełnie inaczej. Po pierwsze musical wcale nie był już produkcją niszową – wręcz przeciwnie – był to film wyprodukowany przez duże studio i kierowany do młodych ludzi. Jasne było, że role matki głównej bohaterki musi zagrać mężczyzna ale nie było mowy by zatrudnić w takim filmie drag queen. I tak rola powędrowała do Travolty który – co trzeba mu przyznać całkiem dobrze sobie z nią poradził.
Quentin Crisp – Orlando to jeden z najciekawszych filmów jakie zrealizowano przede wszystkim dlatego, że przekracza granice płci w obie strony. Tilda Swinton gra bohatera który na przestrzeni wieków nie traci młodości i piękna ale zmienia płeć. Z kolei Quentin Crisp gra królową Elżbietę I u kresu swoich dni. Co ciekawe – ten zabieg doskonale pokazuje jak starość zaciera te najbardziej oczywiste różnice płci. Kiedy patrzymy na aktora w stroju królowej, w jej peruce i charakterystycznym białym makijażu to jeśli nie wiemy, że rolę gra mężczyzna spokojnie możemy się tego nie domyślić (przynajmniej na pierwszy rzut oka). Ogólnie jeśli nie widzieliście Orlando to koniecznie zobaczcie, bo to jest inny film niż kiedykolwiek widzieliście.
Lee Pace – tu właściwie nie mamy nie tyle mężczyznę udającego kobietę, co opowieść o trans płciowej bohaterce. Film nosi tytuł Soldier’s Girl. Niewiele jest filmów które podejmują ten temat, w sposób taktowny i z wyczuciem, jednocześnie jednak pokazując trudy życia ludzi, którzy muszą wiele przejść by móc być sobą. Lee Pace przyznał się że jako aktor – świeżo po szkole teatralnej – miał problem z wczuciem się w rolę kobiety. W filmie tego jednak zupełnie nie widać, wręcz przeciwnie – są w filmie sceny kiedy aż trudno uwierzyć, że tą rolę powierzono mężczyźnie. Lee pomaga też fakt, że jest w filmie bardzo ładną kobietą – co oczywiście każe zgrzytać zębami bo co to za pomysł wyglądać dobrze niezależnie od płci odgrywanych bohaterów.
Cilian Murphy – skoro już mowa o aktorach którzy doskonale wyglądają jako kobiety. Murphy w Śniadaniu na Plutonie gra bohatera który identyfikuje samego siebie jako kobietę. Oczywiście nie jest to proste w sytuacji kiedy ojciec jest pastorem a dookoła szaleje IRA. Ponownie geniusz roli polega tu na tym, że Cilian Murphy nie tylko dobrze wygląda jako kobieta (przy takich rysach twarzy trudno w ogóle źle wyglądać) ale wygląda jakoś tak bardziej na miejscu niż wtedy kiedy bohater jeszcze nie manifestuje w pełni swojej tożsamości. Pomijając już fakt, że sam film jest bardzo dobry ponownie jeśli nie widzieliście to zobaczcie) to znakomicie pokazuje, ze mężczyzna grający kobietę (a właściwie osobę trans płciową) nie musi być brzydki czy sprawiać wrażenie przebranego.
Jack Lemmon – wróćmy jednak do tradycyjnego motywu mężczyzny przebranego za kobietę. Tu ponownie mamy powrót do korzeni. Daphne – bohaterka grana przez Lemmona nie jest szczególnie atrakcyjną kobietą i wystarczy jeden rzut oka by widz (bo oczywiście nie inni bohaterowie filmu) zorientował się, że ma do czynienia z przebranym mężczyzną. Tym jednak co odróżnia Pół Żartem, Pół Serio od wielu wykorzystujących ten motyw komedii (jak np. późniejsze Mrs. Doubfire) to poziom zaangażowania bohatera, który zmienia nie tylko wygląd czy ton głosu ale też sposób myślenia. Przyjmując w połowie filmu oświadczyny milionera i radośnie planując ślub bohater niebezpiecznie zbliża się do granicy gdzie nie tyle udaje kobietę co się nią staje. Oczywiście motyw jest tu wykorzystany od początku do końca komediowo, ale i tak jest to dużo dalej idąca gra z tożsamością bohatera niż w innych filmach tego typu.
Ben Whishaw– tu mamy do czynienia z ciekawym zabiegiem (obecnym nie tylko w Atlasie Chmur) gdzie ograniczona grupa aktorów wymienia się rolami zarówno męskimi jak i żeńskimi. To ciekawy pomysł – z jednej strony widz stara się dostrzec swojego aktora w każdym z kolejnych pokazywanych epizodów, z drugiej sami aktorzy mogą się widzom zaprezentować w licznych przekraczających granice płci czy rasy rolach. Zwierz wymienił Bena Wishawa bo w jednym z epizodów gra kobietę tak subtelnie i wprawnie, że zwierz zorientował się, że to aktor tylko po bardzo charakterystycznym uśmiechu. Co jest prawdę powiedziawszy sporym osiągnięciem bo widz zdawał sobie sprawę, że w tym filmie aktorzy pojawiają się w kilku rolach.
Michel J. Fox – to ciekawy przypadek kiedy mężczyzna gra (niewielką) rolę kobiecą z przyczyn nie fabularnych czy ideologicznych ale technicznych. W powrocie do Przyszłości II Michel J. Fox gra głowę rodziny. Gdy siada przy stole możemy rzucić okiem na jego niesłychanie podobne do ojca dzieci. Nic dziwnego – Michel J. Fox gra w tej scenie wszystkie role – zarówno ojca rodziny jak i dwoje dzieci. Co ciekawe – by pochwalić poziom aktorstwa, zwierz został poinformowany o tym fakcie dopiero przez napisy końcowe do filmu, wcześniej był po prostu pewien, że do roli kilkunastoletniej dziewczyny znaleziono jakąś podobną do Foxa aktorkę.
Tyler Perry – ciekawy przypadek bo kariera aktorska Perrego do pewnego momentu opierała się niemal wyłącznie na graniu Madei – tytułowej „wściekłej czarnej kobiety” z pierwszego filmu (z licznych nakręconych) gdzie pojawia się jego bohaterka. Mamy tu ciekawy przykład stworzenia wielowymiarowej postaci – opartej jak twierdzi Perry na wspomnieniach dotyczących jego matki i ciotki – od początku granej, napisanej i przeznaczonej dla mężczyzny. To ciekawy zabieg, zwłaszcza że Perry nie gra mężczyzny przebranego za kobietę, raczej pewien rodzaj twardej, agresywnej (choć w sumie też opiekuńczej) mającej problemy z prawem kobiety. Co więcej w średnim wieku. Choć filmy o Madei nie wszystkim się podobają to jednak samo istnienie postaci w przestrzeni kultury popularnej jest bardzo ciekawe. Oczywiście wywodzi się z próby wywołania efektu komicznego (w końcu to facet grający starą murzynkę) ale np. nie jest to efekt tak prosty jak w przypadku Eddiego Murphego grającego w Grubym I Grubszym wszystkie postacie. Tam najważniejsza w odbiorze postaci (zarówno żeńskich jak i męskich) jest świadomość, że wszystkie role gra ten sam aktor. Tu rola należy do aktora ale na ekranie nie widzisz Tylera Perry tylko Madeę.
No i tak doszliśmy do końca. Jak się okazuje – motyw jest zdecydowanie bardziej skomplikowany niż mogłoby się wydawać po oglądaniu hurtem brytyjskich skeczy (nie mówcie że tego nie robicie). Zwierz musi przyznać, że zawsze jest zwolennikiem takich gier z płcią bohaterów. Nie stoi za tym ideologia tylko raczej przekonanie, że aktora w grze nie powinna ograniczać płeć. Raczej to czy jest w danej chwili dopasowany do roli. Oczywiście role gdzie mężczyźni grają postacie transpłciowe należy rozważać w nieco innym kontekście ale zwierzowi zależało by też takie przykłady umieścić na liście (w sumie jest to równie trudne i wymagające przekraczania granic zadanie aktorskie). Zwierz rzecz jasna zabierze się wkrótce także za drugą stronę tzn za kobiety grające mężczyzn. Jest bardzo ciekawy czy powtórzą się obecne tu schematy.
Ps: Tak zwierz wie, że Constantine miał już premierę. Ale to nie znaczy, że zwierzowi chce się o tym pisać. No ale jak się zbierze to napisze.
Ps2: Zwierz przypomina, że do zgłoszenia się do Secret Santa został już tylko jeden dzień. Jednocześnie tym którzy już się zgłosili przypomina o wysłaniu maila z obowiązkowymi informacjami.