Hej
Dzisiejszy wpis jest odpowiedzią na kretyński artykuł w “Przekroju” w którym obwieszczono, że fantasy właśnie weszło do kulturowego mainstreamu i przestało być jedynie zabawą dla wybranych. Zwierz musi przyznać że stwierdzenie tego w roku pańskim 2011 i powiązanie tego zjawiska z premierą serialu ” Gry o Tron” wydaje się być dziennikarskim i kulturowym refleksem szachisty. Każdy bowiem kto wejdzie dziś do księgarni ujrzy, że żaden dział nie rozrósł się tak przez ostatnie lata jak właśnie ten z książkami fantasy.
A nawet jeśli uznamy że wcześniej do fanów fantasy należeli tylko faceci w kraciastych koszulach i dziewczyny w czarnych spódnicach to co najmniej od czasów ekranizacji ” Władcy Pierścieni” mamy do czynienia z całą nową grupą fanów którzy rozpoczęli przygodę z tym gatunkiem właśnie od tej ekranizacji. Pozostaje pytanie które już od dość dawna nurtuje zwierza.
Otóż dlaczego właśnie fantasy? Pierwsza odpowiedź nasuwa się zwierzowi dość automatycznie — sam gatunek już dość dawno wyrósł z prostej historii w której ktoś musi zrobić coś by ocalić świat i najczęściej ma po drodze do czynienia z magią, istotami innymi niż ludzie i całą masą miejsc które mniej lub bardziej przypominają Śródziemie. Zdaniem zwierza fantasy to obecnie gatunek mieszczący w sobie wszystkie pozostałe klasyczne gatunki literackie.
Dlaczego więc autorzy zamiast pisać kryminały, romanse, powieści grozy czy historyczne decydują się wybrać ów kostium? I znów zwierz ma swoją teorię, że tak jest po prostu łatwiej. Jakkolwiek trudne musi się wydawać wykreowanie własnego świata to i tak jest sto razy łatwiejsze niż porządne sprawdzenie realiów historycznych i geograficznych. No i poza tym jeśli nie ma się pomysłu jak posunąć dalej akcję zawsze można niczym deus ex machina wykorzystać jakieś zupełnie nowe prawo opisywanego świata. Co więcej samo opisywanie świata ( bohater prawie zawsze się w nim nie za dobrze interesuje) stanowi już olbrzymią część większości powieści więc nawet niekoniecznie trzeba wymyślać bardzo skomplikowaną fabułę.
Ale wszystkie zalety świata fantasy ( zarówno jeśli powielamy znane już wzorce i postacie jak i wtedy kiedy je wyśmiewamy lub twórczo przerabiamy) wydają się blednąć wobec zapotrzebowania na tego typu historie wśród czytelników. Gdyby dwadzieścia lat temu ktoś zapytał zwierza ( to mało prawdopodobne by ktoś pytał przedszkolne dziecko no ale załóżmy) jaki gatunek ma większą szansę na rozwój fantasy tworząca światy bliskie przeszłości czy sf tworząca światy w dalekiej przyszłości zwierz zapewne postawiłby na te drugie ( uznajmy że czteroletni zwierz był nad wiek rozwinięty). Tymczasem nawet jeśli dziś kręci się zdecydowanie więcej filmów sf niż fantasy ( paradoksalnie są tańsze) to jednak nie sposób nie zauważyć że gatunek ten jest w odwrocie. Dlaczego? Choć to temat na osobną notkę zwierz znów może się podzielić z wami teorią że sf zabiły dwie rzeczy. Pierwsza to fakt, że dziś intelektualiści mogą pisać co chcą i nie potrzebują przykrywki drugi to internet. pojawienie się internetu wydaje się udowodniło nam wszystkim że nie umiemy przewidzieć przyszłości.
Czy jednak fantasy zastąpiło sf, zgodnie z zasadą że skoro nie umiemy powiedzieć co zdarzy się przed nami piszmy o tym co znamy czyli o realiach przypominających przeszłość? Cóż zwierz miałby duże wątpliwości. Przede wszystkim dlatego, że współczesne fantasy nigdy nie starało się ( a przynajmniej w drobnym stopniu) diagnozować natury człowieka i społeczeństwa tak samo jak robiła to dobra literatura sf.
Dobrze skąd więc zainteresowanie? Cóż zwierz nie będzie chyba odkrywczy jeśli stwierdzi że fantasy na pewno wypełnia lukę jaką pozostawiły po sobie koszmarnie zinfantylizowane w ostatnich wiekach baśnie oraz wszelkiego rodzaju mitologie których nikt i tak już dziś nie czyta ( co daje przewagę czytającym je autorom powieści fantasy). To wyjaśnienie ładnie pasuje ale zwierz dodał by do tego jeszcze jeden ostatni element.
Otóż wydaje się, że fantasy jest dziś obecnie gatunkiem pisanym do najszerszej rzeszy czytelników. Jak już zwierz wspomniał mieszczą się w tym stylu wszystkie możliwe gatunki. Tak więc nie jest to romans kierowany tylko do kobiet, czy powieść pisana z myślą o mężczyznach. To literatura dla każdego choć wydaje się, że na pierwszym planie stawia się raczej młodych ludzi. Jednak nawet jeśli pominiemy te dwa elementy jedno jest pewne — to niczego nie udająca literatura rozrywkowa, która na dodatek zawsze oferuje więcej — zgodnie z zasadą rządzącą dziś całą popkulturą, że ludzie zawsze chcą więcej. Nie sposób oprzeć się wizji literatury w której ma się prawie stuprocentową pewność że polubiony bohater powróci i to w więcej niż jednym tomie.
W sumie jeśli się nad tym zastanowić to odrzucając całą masę marnej literatury fantasy ( powiedzmy sobie szczerze jest jej całe ale to całe mnóstwo) można uznać rozwój tego gatunku za właśnie to co nasza XX wieczna kultura wniosła do historii literatury. Co ciekawe jednak nikt fantasy nie chce zajmować się na poważnie — oczywiście raz na jakiś czas ktoś napisze uczoną książkę ale zdecydowanie więcej uwagi przyciągają bardzo przejściowe mody jak np. ostatnia na wampiry. Tymczasem tuż pod naszym nosem wyrósł olbrzymi gatunek który wciąż traktuje się z góry.
Jak widzicie zwierz zadał sobie mnóstwo pytań w tym wpisie i wcale nie jest pewien swoich odpowiedzi. Może powinien rzucić okiem do jednej z tych uczonych książek z których nie zrozumie połowy i to nie ze względu na to że są napisane po angielsku. Ale najlepiej by zwierz w ogóle się nie przejmował brakiem odpowiedzi. W końcu dziś ( tak dziś 12.07) idzie na najnowszego Pottera i już jutro zaserwuje wam recenzje.