Hej
Do napisania tej notatki skłonił zwierza 4 odcinek super promowanego serialu o rodzinie Borgiów. Otóż w czwartym odcinku tego serialu pokazującym ślub ślicznej młodej Lukrecji z mniej ślicznym i mniej młodym Sforzą ( nie jest to spoiler tylko historia) w pełni ukazał się problem współczesnych seriali ale i kina historycznego.
Otóż dziś kino historyczne kręci się zachowując wszystkie historyczne realia – ludzie chodzą w strojach z epoki, jedzą jedzenie z epoki, pokazuje się życie codzienne od elementów higieny po zabawy. W przeciwieństwie do dawniejszych produkcji dziś Starożytny czy Średniowieczny Rzym wygląda tak jak wyglądać powinien. Nawet ci którzy porywają się na kręcenie filmów o wojnie trojańskiej zapewniają, że broń wzorowali na tej znalezionej w czasie wykopalisk. Innymi słowy dziś kiedy kręci się kino historyczne nie zdarzy się raczej ( raczej to bardzo dobre tu słowo bo do pomyłek jednak dochodzi) by broń czy strój były nie dobrane do epoki bądź były jedynie dalekim odbiciem tego co naprawdę się nosiło i czy czym się walczyło. Pod tym względem kino historyczne w ostatnich dwóch dekadach naprawdę przeszło niezwykłą przemianę – do tego stopnia że dziś z trudem ogląda się starsze produkcje, w których wszyscy byli ubrani w zbyt kolorowe stroje, które nawet u żebraka wyglądały jak spod igły, broń zaś lśniła nawet po godzinach rozgrywanej przez bohaterów bitwy. Jednak twórcom wciąż umyka prawdziwa istota historii.
Oto bohaterowie seriali i filmów historycznych choć żyją w innym świecie i są niezwykle poprawni pod względem tego co jedzą i jak się ubierają to tak naprawdę wciąż są bohaterami na wskroś współczesnymi. To właśnie przykuło uwagę zwierza gdy oglądał Borgiów – oglądając film człowiek widzi bardzo współczesne postacie osadzone w średniowiecznym świecie. Ale czy marząca o romantycznym uczuciu Lukrecja naprawdę jest dziewczyną średniowiecza, czy papież Aleksander spoglądający znudzonym wzrokiem na przywiezionego mu z Nowego Świata Indianina jest naprawdę tak obojętny, a może to my jesteśmy obojętni.
Ten problem to właściwie problem całego uprawiania historii jednak najwyraźniej unaocznia się właśnie w kulturze popularnej. Oglądając filmy Ridleya Scotta ( Gladiatora, Robin Hooda czy Królestwo Niebieskie) nie sposób stwierdzić że właściwie oglądamy wciąż tego samego bohatera – człowieka rozumiejącego wedle zasad równości i wolności sformułowanymi przez dzisiejsze zachodnie społeczeństwa. Wznoszone przez nich hasła choć nas nie rażą to jednak nie mając nic wspólnego z tym jak na rzeczywistość spoglądał człowiek starożytny czy żyjący w średniowieczu. Z kolei podejście np. do religii bohaterów „Rzymu” to zdecydowanie dzisiejsza religijność – choć serial jest pełen rytuałów to jednak bohaterowie podchodzą do religii zdecydowanie bardziej współcześnie.
Z resztą tym co łączy niemal wszystkich bohaterów jest fakt, ze mocno wierzą w romantyczną miłość i czują się przerażeni lub odrzucają pomysł małżeństwa dla zysku bez uczucia. Tymczasem wydaje się że nie ma nic bardziej nowoczesnego niż ideał romantycznej miłości łączącej dwójkę ludzi. Innymi słowy nasza mała ekranowa Lukrecja nie ma nic wspólnego ze swoją rówieśniczką sprzed prawie 600 lat. Trzeba się jednak zastanowić czy gdyby scenarzyści seriali i filmów postanowili dotrzymać obietnicy i zdecydować się na pełen realizm bylibyśmy w stanie oglądać taki serial. Czy wytrzymalibyśmy naszych bohaterów myślących schematami swoich czasów, nie wierzących w równość, gardzących służbą, kobietami i obcymi, nie do końca rozumiejących nasze pojęcie jednostki i z całą pewnością nie pragnących zakochać się tak jak my. Czy umielibyśmy wytrzymać ich inne poczucie humoru ( kogo dziś bawi Szekspir? Prawie nikogo a przecież mu współcześni tarzali się ze śmiechu), spojrzenie na świat i autentyczną wiarę – nie taką naszą humanistyczną ale taką która tłumaczy zjawiska pogodowe i występowanie epidemii.
Popularność współczesnego serialu historycznego wynika z faktu, że pociąga nas myśl że ci którzy żyli w przeszłości byli dokładnie tacy sami jak my tylko w innych ciekawszych dekoracjach. Niestety wydaje się, że to tylko zaszczepiona nam przez kulturę popularną iluzja. Zwierz zawsze zwykł powtarzać że lubi historię dopiero od połowy XVIII wieku bo dopiero wtedy jest naprawdę w stanie zrozumieć motywacje jej bohaterów.
Tak więc realizm współczesnego kina historycznego jest jedynie połowiczny ale wydaje się że konieczny. Człowiek współczesny chyba nie zrozumie człowieka średniowiecznego czy nawet wczesno nowożytnego. Ale lubi widzieć samego siebie w pięknych dekoracjach by móc się przekonać o niezmienności ludzkich postaw. Jest w tym coś w sumie pocieszającego – wyglądało by bowiem na to że jedyne czego szukamy w historii to samych siebie.
Ps: Zwierz czytał ostatnio mnóstwo recenzji Borgiów gdzie mniej lub bardziej wykwalifikowani recenzenci radośnie obwieszczali że serial mówi o innej niż oficjalna historia kościoła. Tymczasem zwierz jest przekonany że owa wizja papieża bez dzieci i politycznych interesów to raczej wytwór współczesności i że nikogo to wówczas nie dziwiło. Także zwierz nie miał wrażenia że by to był jakoś szczególnie ukrywany fragment historii.