Sfilmowany za życia czyli czy można pojawić się na premierze filmu, któego jest się bohaterem?

  ?

Hej

Na dzisiejszy wpis złożyło się kil­ka czyn­ników — jak z resztą zwyk­le (  w tym jeden ważny fakt, że zwierz uczył się do egza­minu i nie miał cza­su wymyślić nic super mądrego). Tak więc zaczni­jmy od inspiracji najbardziej pod­sta­wowej — zwierz obe­jrzał wczo­raj po raz kole­jny “Królową” film opowiada­ją­cy o dzi­ała­ni­ach rodziny królewskiej i pre­miera Wielkiej Bry­tanii w tygod­niu pomiędzy śmier­cią księżnej Diany a jej pogrzebem. Film choć oglą­da się go znakomi­cie ( świet­na rola Helen Mir­ren) jest jed­nak przede wszys­tkim bardziej zbiorem wymysłów i domysłów niż jakimkol­wiek zapisem real­nych wydarzeń. Owa pro­jekc­ja zupełnie niewin­nie zbiegła się z pre­mierą fil­mu o Mar­garet Thatch­er na zachodzie i pre­mierą fil­mu Mon­ey­ball w Polsce. Jeśli jeszcze do tego doda się pier­wszą kon­fer­encję pra­sową poświę­coną planowane­mu przez Wajdę fil­mowi o Wałęsie nie trud­no dostrzec tu pewien trend. Otóż wszys­tkie wymienione przez zwierza filmy opowiada­ją o ludzi­ach którzy jeszcze żyją.

Zwierz nie chce byna­jm­niej anal­i­zować dziś tren­du kręce­nia filmów opar­tych na fak­tach. Poza tym, że zwierz już to kiedyś zro­bił, zjawisko które chce opisać właś­ci­wie z fak­ta­mi niewiele ma wspól­nego. Tym co bowiem go fas­cynu­je jest niezwyk­le ostat­nio pop­u­larny trend kręce­nia filmów o ludzi­ach którzy potem mogą ( choć nie muszą, a jeszcze częś­ciej nie chcą) pojaw­ić się na pre­mierze włas­nego fil­mu.  Zwierz zda­je sobie sprawę, że kręce­nie filmów o ludzi­ach znanych nie jest nowym tren­dem, ale jed­nak doty­chczas obow­iązy­wało kil­ka zasad — pier­wsza, to że krę­cono filmy przede wszys­tkim o ludzi­ach martwych, dru­ga jeśli krę­cono o osobach żywych to o takich które już w pewien sposób zakończyły swo­ją kari­erę lub też ich his­to­ria ma istot­ną powszech­nie znaną puen­tę, trze­cia w końcu zasa­da mówiła że jeśli chce się nakrę­cić film praw­ie opar­ty na fak­tach to zami­ast męczyć się z real­ny­mi ludź­mi wystar­czy pozmieni­ać kil­ka imion i nazwisk. Wyda­je się, jed­nak że ostat­nio utra­cil­iśmy cier­pli­wość — tri­um­fu­jące ostat­nio na ekranach Social Net­work zaprzecza wszys­tkim tym zasadom opowiada­jąc his­torię jak najbardziej żyją­cych i dobrze pros­pe­ru­ją­cych młodych ludzi, których his­to­ria dale­ka jest jeszcze od końca.

Ale Social Net­work moż­na uznać raczej za znak cza­sów niż za poje­dynczy wyjątek. Prze­cież na tym samym roz­da­niu Oscarów film Finchera konkurował z filmem 127 godzin — tu mamy do czynienia z jeszcze ciekawszą sytu­acją bo film  nie tyle opowia­da his­torię co odgry­wa zapis z kamery — nie mniej jed­nak ponown­ie mamy do czynienia z jak najbardziej real­ną postacią — choć aku­rat w tym przy­pad­ku niecier­pli­wość jest zrozu­mi­ała. Bohater z bez­nadziejnej sytu­acji już się wydostał i raczej nie ma szan­sy by po raz kole­jny wpakował sobie rękę pod wiel­ki głaz ( choć kto go tam wie). Nie mniej jeśli rzucimy okiem na ostat­nie kil­ka lat filmów w których aktorzy odgry­wali żywych ludzi — Tem­ple Gardin mogła się oso­biś­cie pojaw­ić na gali roz­da­nia zło­tych globów na której Claire Danes odbier­ała nagrodę za zagranie jej w seri­alu HBO, kil­ka lat wcześniej Erin Brock­ovich zagrała malut­ka rólkę w filmie w którym ją sama grała Julia Roberts, z kolei jamie Foxx gra­ją­cy sza­lonego wiolon­czelistę w filmie Solista miał okazję poz­nać prawdzi­wego zdol­nego muzy­ka który przez chorobę umysłową wylą­dował na uli­cy.  Czy ktoś jeszcze pamię­ta rok w którym Lar­ry flint pojaw­ił się na gali roz­da­nia Oscarów by oso­biś­cie kibi­cow­ać fil­mowi Skan­dal­ista Lar­ry Flint nomi­nowane­mu w kilku kat­e­go­ri­ach? Jed­nak w przy­pad­ku wszys­t­kich tych his­torii — nawet jeśli wydarzyły się naprawdę niedawno dość istot­ny jest fakt — ludzie o których nakrę­cono te wszys­tkie filmy wydawali się nie tylko zad­owoleni z fak­tu, ale też skłon­ni do współpracy.

Tym­cza­sem krę­ci się całkiem sporo filmów o ludzi­ach którzy wcale nie wyrażali zgody na to by znaleźć się na ekranie — przy­na­jm­niej nie w roli bohat­era opowiadanej his­torii — los taki najczęś­ciej spo­ty­ka poli­tyków — W Oliviera Stone pokazy­wało Geor­ga Busha jako total­nego kre­ty­na — i nawet jeśli to zdanie podziela nie jeden obser­wa­tor poli­ty­ki stanów zjed­noc­zonych to jed­nak co innego mieć negaty­wne zdanie o poli­tyku a co innego krę­cić film o człowieku. Podob­nie z bard­zo lubianą przez zwierza Królową czy z Wład­ca­mi Świa­ta — o ile jeszcze zwierz może przyjąć, ze Królowa ma z racji wykony­wanego zawód z góry przech­la­pane o tyle dość powiedzmy sobie szcz­erze moc­no dopowiedziany portret Blaira ( w obu fil­mach) wyda­je się zwier­zowi daleko idą­cym naduży­ciem.  Tu jed­nak mamy do czynienia z osoba­mi bard­zo pub­liczny­mi, które choć zwier­zowi wyda­je się to nie takie oczy­wiste, powin­ny się liczyć z tym, że wcześniej czy później mogą stać się pod­mio­ta­mi fikcji w takim samym stop­niu jak infor­ma­cji.  O tym, że wszyscy uzna­ją taką sytu­ację za  w dużym stop­niu nor­mal­ną świad­czyć może cho­ci­aż­by fakt, że pre­miery kole­jnych filmów o wciąż jeszcze żyją­cych posta­ci­ach ze świa­ta poli­ty­ki bard­zo częs­to pozosta­ją bez komen­tarza ze strony ich bohaterów — co praw­da nie dawno sekre­tarz Mar­garet Thatch­er  wściekł się twierdzą, że w filmie o byłej pani pre­mier jest mnóst­wo scen które nigdy nie mogły mieć miejs­ca, oraz że  Thatch­er  bard­zo rzad­ko chodz­iła w chustce na głowie ale wszys­tkie te zas­trzeże­nia nie wiążą się ze stwierdze­niem, że film nie powinien pow­stać. Gorzej jed­nak kiedy niechęt­nie do opowiadanej o nich his­torii odnoszą się oso­by pry­watne — co praw­da Zuck­en­berg ostate­cznie pochwal­ił film na swój tem­at jed­nak trze­ba stwierdz­ić, że najpierw odczekał na reakc­je kry­ty­ki. Z  kolei we wspom­ni­anym wcześniej filmie Mon­ey­ball z due­tu odpowiedzial­nego za sukces drużyny base­bal­lowej czyli właś­ci­ciela klubu i jego zna­jącego sę na matem­atyce pomoc­ni­ka jedynie ten pier­wszy zgodz­ił się by jego życie stało się pod­stawą fil­mu ( może dowiedzi­ał się że zagra go Brad Pitt) dru­gi zaś wyraz­ił sprze­ciw. Skutek jest taki, że w tym opar­tym na fak­cie filmie dru­ga postać jest w dużym stop­niu wymyślona by nie opisy­wać oso­by ist­niejącej.  Nie zmienia to jed­nak fak­tu, że his­to­ria sta­je się przez to kosz­marnie wręcz wypaczona.

Tym jed­nak co budzi zain­tere­sowanie zwierza to raczej sam pomysł by staw­iać aktorów przed zadaniem gra­nia ludzi żyją­cych — jak już zwierz wpisał w swoim wpisie sprzed kilku dni współczesne kino pozwala na niemal całkow­itą trans­for­ma­cję akto­ra w inna osobę, więcej sami aktorzy chy­ba nawet lubią wcielać się w oso­by z który­mi mogą się oso­biś­cie spotkać — trze­ba przyz­nać, że odt­worzyć kogoś jest zde­cy­dowanie łatwiej niż stworzyć od początku. Nie zmienia to jed­nak dość mieszanych uczuć zwierza wiążą­cych się z tak szy­bkim przenosze­niem wydarzeń ze świa­ta real­nego do krainy fikcji. Po pier­wsze zastępu­je się twarze prawdzi­wych ludzi twarza­mi aktorów — co wiele zmienia — choć­by w Królowej — Helen Mir­ren może się bard­zo starać ale jed­nak nie jest królową Elż­bi­etą — patrząc na nią patrzymy na twarz aktor­ki. O ile jeszcze w przy­pad­ku Królowej nie robi to wielkiej różni­cy to kiedy zupełnie prze­cięt­nie wyglą­da­jącą kobi­etę czy mężczyznę zastępu­je hol­ly­woodz­ka gwiaz­da może to wpłynąć na naszą ocenę bohaterów. Nie ukry­wa­jmy dobrze wyglą­da­ją­cy ludzie osią­ga­ją­cy wiel­ki sukces są przez nas postrze­gani zupełnie inaczej niż jak­iś pan z łys­iną i  brzuszkiem który właśnie zasłużył na pod­wyżkę. Lubimy naszych bohaterów ład­ny­mi nie prawdziwymi.

Co więcej oglą­da­jąc ją w filmie w którym pojaw­ia­ją się jak najbardziej realne frag­men­ty filmów tracimy jas­ność per­cepcji. Zaczy­na nam się wydawać, że tak było naprawdę — że widz­imy raczej przeszłość ode­grana niż zagraną . I w sum­ie zdaniem zwierza jest najwięk­sza pułap­ka. Bo prze­cież nasza fas­cy­nac­ja tymi niedawny­mi wydarzeni­a­mi wyni­ka z naszej fas­cy­nacji nie fikcją ale tym co naprawdę się wydarzyło.  Żyje­my w świecie w którym nie chce­my niczego prze­gapić i naprawdę nien­aw­idz­imy kiedy coś dzieje się za naszy­mi ple­ca­mi ( czy­ta­j­cie nie na forum pry­wat­nym). Nie wiemy co się dzi­ało przez tydzień z rodz­iną królewską? Nakręćmy film opar­ty na domysłach, nie było nas wtedy kiedy Mark Zucker­berg rzu­cony przez dziew­czynę zaczął zakładać face­booka?  Dlaczego mamy sobie wyobrażać jak to wyglą­dało — ode­gra­jmy te sce­ny z małej syp­i­al­ni w akademiku przy Har­vardzie by móc być świad­kiem his­torii.  Niczego nie chce­my prze­gapić, niczego nie chce­my się domyślać. Jesteśmy trochę jak kot który zawsze chce być po drugiej stron­ie drzwi.

Oczy­wiś­cie jest w tym pułap­ka — prze­cież wszys­tkie te dopowiedziane his­to­rie to fikc­ja taka sama jak każ­da inna. Nawet jeśli roze­grana w reali­ach epo­ki i z aktora­mi ide­al­nie przy­pom­i­na­ją­cy­mi tych  o których chce­my dowiedzieć się więcej. Co ciekawe ten typ filmów zmienia nasz sposób postrze­ga­nia zupełnie real­nych osób. I to chy­ba jest najbardziej niebez­pieczne. Wyobraź­cie sobie co będzie kiedy Waj­da nakrę­ci swój film o Wałęsie. Ilu z widzów prze­jmie jego wiz­ję? Ilu będzie bazowało swo­ją opinię w opar­ciu o to co w filmie zostało dopowiedziane? Zwierz nie wąt­pi że dla wielu widzów zwłaszcza tych którzy opisy­wanych wydarzeń nie pamię­ta­ją lub pamię­ta­ją je bard­zo śred­nio przekaz fil­mowy może wiele zmienić. co to oznacza w prak­tyce — cóż coś lekko prz­er­aża­jącego — pub­liczny wiz­erunek zamienia się w czyjąś włas­ność. Reżyser i sce­narzys­ta biorą czyjąś tożsamość, imię nazwisko i his­torię ale dos­tosowu­ją ją do włas­nych celów. Nie zawsze oczy­wiś­cie oznacza to coś złego — zwierz po Social Net­work pol­u­bi Zuck­en­ber­ga ale nie ma wąt­pli­woś­ci że mógł­by też zapałać do niego nien­aw­iś­cią gdy­by ów film został inaczej nakrę­cony. Chy­ba  najlep­szym przykła­dem jest film Dług — nawet jeśli nie opowiadał z pedan­ty­czną dokład­noś­cią his­torii dwóch mężczyzn sto­ją­cych na skra­ju wytrzy­małoś­ci, to zmienił sposób postrze­ga­nia ich czynu do tego stop­nia, że odbiło się to na postępowa­niu w ich spraw­ie. I nawet jeśli zgodz­imy się, że dobrze się stało to pokazu­je to jaką siłę ma mimo wszys­tko fikc­ja w naszym postrze­ga­niu zupełnie real­nych osób i zdarzeń. Zwróć­cie uwagę, że dużo gorszy fil­mowo Lincz nie miał takiej siły prze­bi­cia. Z daniem zwierza to dowodzi jed­nak tylko jakoś­ci fil­mu Dług ale nie wiele nam mówi tak naprawdę o winie jego bohaterów.

Zwierz nie chce być jakoś szczegól­nie sno­bisty­czny, czy potępi­a­ją­cy — wszak więk­szość wymienionych tu filmów obe­jrzał więc nie jemu rzu­cać kamie­niem. Nie mniej wyda­je mu się to dość ciekawe, że w cza­sach w których by umieś­cić oce­ny stu­den­tów na stron­ie inter­ne­towej trze­ba się zasła­ni­ać Pese­lem albo prosić o przetwarzanie danych osobowych, moż­na zabier­ać ludziom twarze i wkładać w ich usta słowa które samemu się napisało. Zwierz musi powiedzieć, że zde­cy­dowanie woli starą grzeczną drogę — albo wyko­rzys­tać inne imiona i bard­zo podob­ne okolicznoś­ci albo co zwierz ogól­nie uważa za najlep­sze wyjś­cie poczekać aż umrą. Bo tak jak nikt nie powinien być na swoim pogrze­bie tak nikt nie powinien się pojaw­iać na pre­mierze fil­mu o nim samym. Takie jest zdanie zwierza. A ter­az zwierz wraca do uczenia się psy­chologii na sza­lony test który ma dziś.?

?