Odnoszę wrażenie, że w tym roku niemal wszyscy znaleźli pod choinką nowe, jubileuszowe wydanie Życia i Czasów Sknerusa McKwacza. Jednego z najlepszych komiksów jakie kiedykolwiek opisywały losy kaczki. Zwierz też dostał swój egzemplarz od Mikołaja i zdążył sobie do niego w ostatnich dni wrócić. Nie bez przyjemności i kilku refleksji. Bo to jest diablo dobry komiks.
Dla tych którzy nie mają pojęcia o czym mowa – bardzo krótkie wyjaśnienie. Życie i Czasy Sknerusa McKwacza to dzieło, które trudno jednoznacznie zakwalifikować. Z jednej strony to komiks tak bardzo osadzony w kanonie stworzonym przez Carla Barksa jak tylko się da. Z drugiej – autor komiksu, Don Rosa z zapałem znanym tylko największym wielbicielom, stworzył coś co możemy nazwać kanonicznym fan fikiem. Innymi słowy, opowiedział nam dokładnie o młodości Sknerusa McKwacza bardzo dokładnie wykorzystując informacje które Barks rozrzucił to tu to tam po swoich komiksach. O tym jak niesamowitą pracę wykonał Rosa można przeczytać we wstępach do kolejnych rozdziałów, w których autor tłumaczy się z części swoich decyzji artystycznych a jednocześnie podpowiada do których oryginalnych opowieści Barksa nawiązuje.
Rosa nawiązuje w swoich komiksach nie tylko do komiksów Barksa, ale też do jego olejnych obrazów pokazujących fragmenty z życia Sknerusa
Opowieść o młodości Sknerusa McKwacza niesie w sobie wszelkie znamiona opowieści o wielkich herosach. Sknerus jest odważny, rozważny i ma sporo szczęścia. Historie o nim, jeszcze za życia stają się legendami, sprawiając że naszemu dzielnemu kaczorowi przybywa coraz więcej przydomków, a jego imię staje się coraz bardziej znane nie tylko w samych Stanach ale na całym świecie. Jednocześnie opowieść o zdobywaniu wielkiego majątku przez najbogatszego kaczora na świecie, to rozprawa o tym jak właściwie opowiedzieć sobie o człowieku, który zdobył tak niezwykły majątek. Z jednej strony, wydawać by się mogło, że opowieść o Sknerusie w naturalny sposób powinna dążyć do opowieści o chciwości, skąpstwie i miłości do pieniądza. Teoretycznie bowiem, tego uosobieniem dla wielu mógłby być kąpiący się w swoich górach monet Sknerus. Zwierz przeczytał gdzieś, że przecież wiadomo, iż Sknerus jest symbolem tego jak ważne jest działanie samodzielne, indywidualne bez oglądania się na nikogo.
Tylko, że Sknerus nie jest bohaterem współczesnym, ale zdecydowanie wyjętym z kart powieści z końca XIX czy początku XX wieku. To z jednej strony – marzenie o idealnym kapitaliście, z drugiej – niekoniecznie skażone wizją, że idealny kapitalista powinien też być idealnym egoistą. Przygody Sknerusa toczą się wokół podobnego schematu – jasne pieniądze i majątek są ważne, ale w sumie ich zdobycie jest mniej satysfakcjonujące niż zdobywanie. Tym co powinno przede wszystkim przyświecać tym, którzy pragną zdobyć fortunę jest uczciwość i chęć pomocy innym. I to nie tylko własnej rodzinie (Sknerus od początku swoich przygód wysyła przecież pieniądze do Szkocji by wspomóc swoją zubożałą rodzinę) ale też napotkanym na drodze ludziom. Los nigdy Sknerusa za to nie każe – jeśli komuś pomoże, to wcześniej czy później okaże się, że dzięki temu zdobył sojusznika albo nową umiejętność która ostatecznie zaprowadzi go do bogactwa. Historia nie pozostawia wątpliwości – Sknerus był najszczęśliwszy w życiu kiedy bogactwa szukał, przeżywając nowe fantastyczne przygody, a niekoniecznie kiedy już je znalazł. Wartością za którą warto gonić, jest uczciwa praca, która przynosi dobre wynagrodzenie. To jest ów skarb, nad którym można wznieść swój żelazny skarbiec.
Trzeba bowiem przyznać, że jedną z najciekawszych cech komiksu jest jego skłonność do pokazania nam bohatera który zupełnie sprzeniewierza się swoim ideałom. Do momentu kiedy Sknerus zdobywa pierwsze miliony jest bohaterem może nie idealnym, ale z całą pewnością pozytywnym. Takim, który szanuje cudze tradycje i bóstwa (bardzo fajna opowieść Australijska gdzie Sknerus rozumiem, że nie powinien sobie przywłaszczać artefaktów dawnych kultur) i nigdy nie korzysta z przemocy (chyba, że jest do tego zmuszony przez bandziorów). A jednak w pewnym momencie historii widzimy go jako człowieka, który nie cofnie się przed nasłaniem zbirów na wodza wioski, który nie chce mu odstąpić ziemi. To postępowanie zostaje ukarane w sposób naturalny – Sknerus traci to co jest od pieniędzy ważniejsze – rodzinę i jej sympatię, ale jednocześnie – nie jest ukarane „kosmicznie” – bohater nie traci swojego majątku. Pod tym względem to rozwiązanie konieczne (wszak Sknerus musi być bogaty w chwili w której odwraca się od niego rodzina) ale jednocześnie – dużo bliższe mechanizmom jakie spotyka się w życiu niż tym z komiksów – zwłaszcza o kaczkach.
Opowieść o Sknerusie to opowieść o pewnym utraconym amerykańskim śnie. I nie chodzi o to, że Sknerus dopiero musi sobie przypomnieć, że przygody były dla niego ważniejsze od pieniędzy. To opowieść przede wszystkim dla czytelnika. Życie Sknerusa to historia znikającego świata wielkich możliwości, grodzonych bezkresów Montany, umiejących miasteczek, które wykwitły przy kolejnych gorączkach złota, wspaniałych parowców na Missisipi. Gdziekolwiek Skenerus osiądzie i zacznie swój interes świat się zmienia, przemysł pożera przyrodę i spokój. Nawet przeżywając swoje wspaniałe przygody Sknerus co chwila spogląda za siebie, gdzie właśnie kończy się jakiś wspaniały świat wielkich możliwości. Takich Stanów już nie ma i takich metod zdobywania wielkości już nie ma. Nie można już wypłukać swoich milionów ze strumieni Jukonu, ani przepędzić najdzikszych byków przez bezkresy Montany, nie ma już Dzikiego Zachodu gdzie można się wsławić jako rewolwerowiec. Opowieść o życiu Sknerusa niesie za sobą nie tylko nostalgię ale też sporo goryczy. Choć Sknerus może jeszcze odkupić swoje winy, to jednak takiego skarbu jaki ma Sknerus już się nie zdobędzie.
Dydaktyczne przesłanie komiksu – który odrzuca szczęście, dziedziczenie i oszustwo jako sposoby zdobycia majątku, mogłoby być odrzucające, gdyby nie to, jak bardzo cała opowieść pokazuje, że nie o taki majątek w życiu chodzi. To niby proste i przewrotne ale czytając opowieści o Sknerusie nigdy nie żałujemy kiedy nie uda mu się zdobyć kolejnych monet do swojego skarbca ale boli nas serce kiedy skazuje się na samotność. Serio cały wątek z Sknerusem i Złotką jest napisany tak, że człowiek ciurkiem ociera łzę gdy dwie dumne kaczki nie mogą się dogadać. Podobnie jak przesmutna jest scena w której McKwacz wraca już po latach do domu i odrzuca od siebie całą rodzinę. Spojrzenie jakie rzuca w kierunku jego skarbca Hortensja – matka Donalda, to spojrzenie które nam wszystkim łamie serce. A jednocześnie – co warto dodać, kiedy Rosa chce nas wzruszyć to zwykle nie ma większego problemu, jak w numerze w którym widzimy pożegnanie ojca Sknerusa. No naprawdę trzy plansze a człowiek potrzebuje całego składu chusteczek.
Zresztą to ciekawe jak wiele dla opowieści robi odrobina tajemnicy. Don Rosa doskonale zdaje sobie sprawę, że historie może uzupełniać ale nie wolno mu jej pisać całkowicie od nowa. Jednym z najlepszych przykładów tego jak Rosa powstrzymał się od dopisywania tego czego dopisywać nie należało, to fakt że nadal nie mamy pojęcia kto jest ojcem siostrzeńców. Ani co stało się z siostrą Donalda. Oczywiście doskonale znamy matkę Donalda – siostrę Sknerusa, Hortensję – postać napisaną absolutnie przecudownie – bo nie mamy ani przez moment wątpliwości po kim Donald odziedziczył swój charakter. Zresztą Hortensja krzycząca na Teodora Roosevelta że powinien dać prawa wyborcze kobietom to być może mój ukochany kadr w całym komiksie. W każdym razie, na niedopowiedzeniach historia Sknerusa – która przecież wypełnia luki w jego biografii, tylko zyskała. Co jest dobrą podpowiedzią dla twórców, że zawsze warto coś dopowiedzieć ale trzeba uważać by nie opowiedzieć wszystkiego na raz. Bo wtedy historia trochę traci urok.
Jeśli ktoś zastanawiał się dlaczego komiks Dona Rossy jest uznawany za tak doskonały to właśnie dlatego, że nie zmieniając świata w którym się rozgrywa, i nie odchodząc od jego stylistyki, napełnia proste opowieści dla młodzieży emocjami, których nie powstydziłyby się wielkie dziewiętnastowieczne powieści. Życie i Czasy Sknerusa McKwacza to opowieść dowcipna, ale przecież smutna, opowiadająca o triumfie i upadku, o jednostce na tle zmieniających się warunków społecznych. To w równym stopniu opowieść o niepowodzeniach jak i o zwycięstwach. A jednocześnie – pierwszej wody żywot prawdziwego herosa o którym opowiadają sobie od lat zazdrośni ludzie. Z samego punktu widzenia opowieści – to niesamowite jak dokładnym komiksem jest Życie i Czasy Sknerusa McKwacza. Nie tylko dlatego, że idealnie wpisuje się w ramy które stworzył Barks ale też dlatego, że nie naciąga za bardzo historii. Postacie są historyczne, wydarzenia rozgrywają się w tych momentach czasu, w których powinny, miejsca nie są wymyślone tylko jak najbardziej prawdziwe. Zwierz był zaskoczony tym na jak niewielką elastyczność pozwolił sobie autor – czasem musząc sporo kombinować by wszystkie daty się sprawdzały.
Jubileuszowe wydanie to piękna książka. Zawiera podstawowe dwanaście opowieści składających się na Życie i Czasy Sknerusa McKwacza, a także dodatki – historie które Sknerus wspomina a które uzupełniają główną linię fabularną opowieści z Życia i Czasów. Ton tych dwóch części jest nieco inny – motyw przewodni Życia i Czasów Sknerusa McKwacza jest zdecydowany i wyraźny, dodatki są dowcipniejsze albo bardziej sentymentalne (osobiście Zwierza bardzo cieszy rozwinięcie relacji McKwacza ze Złotką, bo zdaniem Zwierza tego najbardziej brakuje w głównym toku opowieści). Na sam koniec znajdziecie komiks który ewidentnie jest pierwowzorem scenariusza do Incepcji. Jak inaczej nazwać sytuację w której mamy komiks gdzie ludzie włamują się do snów bogacza by ukraść kombinację do jego sejfu. A za nimi rusza akcja pościgowa. No Incepcja jak nic. Każdy rozdział poprzedza wstęp Dona Rossy – doskonale i dowcipnie napisany, który pozwala zarówno poznać mechanizm jego pracy jak i dowiedzieć się które kadry są jednoznacznym nawiązaniem do komiksów Barksa. Te wstępy to niesamowita lektura sama w sobie – i wcale nie wyrywają ze świata Sknerusa.
Koniecznie muszę sobie kupić tą płytę!
Komiks ma ponad 400 stron, jest ciężki, twardy i wydany na dobrym papierze. Jednak ilekroć się kończy (Zwierz miał pierwsze polskie wydanie które zdecydowanie nie było tak piękne, a przede wszystkim było niesamowicie zczytane) człowiek ma ochotę zacząć jeszcze raz albo dostać więcej. Tak jest zawsze z tym komiksem. Jest w nim duch wielkich przygód, o których można było kiedyś śnić, ale także jakaś życiowa prawda której zwykle te opowieści nie chciały nam sprzedać. Albo sprzedawały nam już poważne książki kiedy byliśmy dorośli. To opowieść o wielkim poszukiwaniu bogactwa, ale też o tym jak niesamowicie alienujący wpływ mają pieniądze i jak łatwo zostać złym bogaczem zamkniętym w swojej posiadłości z dala od świata. I jeśli wam to przypomina Obywatela Kane to słusznie. Nie tylko dlatego, że ostatni rozdział do niego nawiązuje. Orson Welles nakręcił jeden z najlepszych filmów o ludziach. Dan Rosa napisał jeden z najlepszych komiksów o kaczkach.
Ps: Wszystkich którzy w związku z premierą nowego sezonu Black Mirror chcą zapytać Zwierza czy będzie o nich pisał – na pewno nie do wiosny, nie mam najmniejszej ochoty tak się przygnębiać w zimie a serial nie ucieknie.