Sweet Prince czyli “Hamlet” o Hamlecie.

Hej

W domu zwierza stało wielo­to­mowe wydanie Szek­spi­ra w trady­cyjnym przekładzie Paszkowskiego. Na pewno część z was kojarzy kil­ka tomów w łoso­siowej opraw­ie, nieszczegól­nie zachę­ca­jącej by zajrzeć do tego, co w środ­ku. Zwierz jed­nak już, jako dziecko zaglą­dał, ale bez więk­szego przeko­na­nia. Dopiero, kiedy odkrył, że po wszys­t­kich sztukach zna­j­du­je się dodatek porównu­ją­cy wszys­tkie pol­skie tłu­maczenia mono­logu Ham­le­ta poczuł się zain­tere­sowany. Wów­czas bardziej niż Ham­let ciekaw­iły go widoczne jak na dłoni różnice w przekładzie, które w mniejszym lub więk­szym stop­niu wpły­wały na najsławniejszy monolog w his­torii lit­er­atu­ry. Od tej fas­cy­nacji tłu­maczeni­a­mi wzięła się zwierza fas­cy­nac­ja samym Ham­letem. Ale nie, jako sztuką, jako taką, ale jako przed­miotem, co raz to nowych inter­pre­tacji twór­ców. Od Ham­letów wys­taw­ianych klasy­cznie, po tak nowoczes­nych, że aż trud­no rozpoz­nać w nich Szek­spirowskie źródło. Zwierz widzi­ał już kilka­naś­cie wer­sji sztu­ki zarówno na sce­nie jak i sfil­mowanych. Ten wstęp nie ma was przekon­ać, że zwierz jest jakimkol­wiek ekspertem. Broń boże, to zain­tere­sowanie równie pozbaw­ione ele­men­tu eksper­ck­iego, co podążanie tropem ulu­bionego akto­ra. Ale jest konieczne by od samego początku stwierdz­ić, że zwierz nie jest w stanie oglą­dać jed­nego Ham­le­ta nie myśląc o wszys­t­kich innych, które już widzi­ał. Co zawsze wypły­wa na odbiór. A jakie były zwierza wraże­nia, dowiecie się poniżej.

Ten wpis zaw­iera więcej niż kil­ka uwag pod adresem Rory Kin­n­eara, wszys­tkie z tych uwag są niesły­chanie entuz­jasty­czne. Nieste­ty żadne ze zdjęć nie jest w stanie odd­ać jak niesamowicie dobry jest Kin­n­ear na scenie. 

Zaczni­jmy od tego, co zdaniem zwierza jest najważniejsze. Rory Kin­n­ear jest doskon­ałym Ham­letem. Po pier­wsze, dlat­ego, że to jeden z tych aktorów, których łat­wo w sze­rokim planie przeoczyć, ale kiedy zaczy­na mówić i grać wtedy nie jesteśmy w stanie oder­wać od niego oczu. Co zresztą doskonale pokazu­je, że aktors­ka charyz­ma to coś, co roz­dawane jest ucz­ci­wie wszys­tkim zdol­nym a nie tylko tym, którzy są jeszcze na pier­wszy rzut oka piękni. Choć trze­ba przyz­nać, że łysieją­cy dość mało pory­wa­ją­cy na pier­wszy rzut oka Kin­n­ear nagle na sce­nie sta­je się jed­nym z tych aktorów, na których się aż chce patrzeć (a na pewno chce się słuchać, bo głos to on ma piękny). Ale nie tylko, dlat­ego. Ham­let w jego inter­pre­tacji jest tak bard­zo nor­mal­ny. Swo­bod­ny sposób, w jaki mówi (trudne do osiąg­nię­cia przy Szek­spirowskiej fra­zie), odrobi­na ironii, jaką doda­je w miejs­cach gdzie człowiek by się jej nie spodziewał („przed oczy­ma duszy mojej” – brz­mi tu jak wyjaśnie­nie rzu­cane idio­cie a nie jak poe­t­y­ck­ie westch­nie­nie) i kom­ple­ty brak chmurnej poe­t­y­cznoś­ci spraw­ia, że po raz pier­wszy od daw­na Ham­le­ta moż­na pol­u­bić a nie tylko być lekko podiry­towanym jego lamen­ta­mi. Co więcej ten sposób gry doskonale zgry­wa się z pomysłem reży­sera, który zami­ast przy­wdziewać bohat­era w czerń, mundur czy dobrze skro­jony gar­ni­tur każe mu chodz­ić w powycią­ganych pod­koszulkach, adi­dasach, spod­ni­ach od dresu i wszys­t­kich tych nie twar­zowych ciuchach, w których niezarad­ni trzy­dziestoparo latkowie mają zwyczaj błądz­ić po świecie. Zresztą wyda­je się, że jest w tym jakaś sug­es­tia, że czy to spec­jal­nie w ramach sza­leńst­wa czy też niespec­jal­nie — w ramach swo­jej natu­ry, Ham­let przy­biera pozę niezarad­nego stu­den­ta, czy samot­ni­ka, który pewnie spędz­ił­by więk­szość swo­jego życia czy­ta­jąc książ­ki na swoim łóżku/barłogu w jed­nym z pokoi Elsyn­oru, popala­jąc papierosa i nigdy nie prze­bier­a­jąc się do obiadu. Zwier­zowi strasznie się taki abso­lut­nie nor­mal­ny, mało książę­cy Ham­let spodobał. A właś­ci­wie spodobał się w kon­trze do tych wszys­t­kich Ham­letów, którzy zda­ją się być niemal od początku zrodzeni do tego by chodz­ić po pustych śred­niowiecznych zam­czyskach wygłaszać na głos monolo­gi wewnętrzne. Zresztą trze­ba tu przyz­nać, że Kin­n­ear w monolo­gach celu­je, bo choć kil­ka razy zdarza się mu popaść w takie klasy­czne miotanie się po zie­mi, to zde­cy­dowanie częś­ciej brz­mi jak człowiek mówią­cy do siebie, w pełni zda­ją­cy sobie sprawę z idio­tyz­mu takiej sytu­acji.  W każdym razie, zwierz jest nim abso­lut­nie zach­wycony i uważa, że to jest jed­na z najlep­szych inter­pre­tacji Ham­le­ta, jaką widzi­ał. Plus, – jeśli nie śledzi­cie kari­ery Kin­n­eara zwierz zde­cy­dowanie pole­ca to robić, bo serio takich dobrych aktorów to nawet w Anglii wielu nie mają.

Wyciąg­nię­ty pod­koszulek, spod­nie od dresu, adi­das­ki a jed­nak jest w tym Ham­le­cie zde­cy­dowanie więcej dra­matu niż w tych poe­t­yzu­ją­cych chłop­cach odbi­ja­ją­cych się od śred­niowiecznych murów.

To już dru­gi Ham­let, którego widzi­ał zwierz, który kon­cen­tru­je się nie tylko na tragedii księ­cia, ale i całej Danii. Pomysł by Elsyn­or był miejscem ciągłej inwig­i­lacji powraca raz na jak­iś czas — pod­kreślał to u siebie Branagh, była to oś Ham­le­ta RSC z Ten­nan­tem. Tu pomysł jest real­i­zowany nieco mniej kon­sek­went­nie. Z jed­nej strony zawsze mamy w każdej sce­nie panów w gar­ni­tu­rach z tymi tajem­niczy­mi słuchaweczka­mi w uszach, śledzą­cych każdy krok ludzi władzy, z drugiej — trochę na tym ta bezus­tan­na inwig­i­lac­ja się kończy. Przy czym aku­rat tego wątku zwierz w pełni nie może rozwinąć, bo nieste­ty — real­iza­tor trans­misji zde­cy­dował się na same bliskie plany, co oznacza, że nie moż­na w każdej sce­nie obser­wować tego, co dzieje się w tle (zwierz, który widzi­ał kil­ka trans­misji NT Live ma w ogóle wraże­nie, że ta real­iza­torsko była naj­gorsza). Nie mniej wyda­je się, że wątek ten pociąg­nię­to tu tak trochę do połowy nie mogąc się zde­cy­dować, co właś­ci­wie miało­by z niego wynikać. Ale jak zwierz powiedzi­ał — spory wpływ na takie pode­jś­cie do tem­atu ma fakt, że zwierz widzi­ał już niesły­chanie podob­ny pomysł w Ham­le­cie z Ten­nan­tem gdzie był on przeprowad­zony z dużo więk­szą kon­sek­wencją. Tu do ostat­nich scen zwierz czekał na jakąś puen­tę, ciągłej obec­noś­ci, zwłaszcza jed­nego z panów ochro­niarzy ale nieste­ty jej nie dostał. I to pozostaw­iło pewien niedosyt.

   Ham­letem nie da się grać równie pros­to jak na fle­cie, ale zwierz ma wraże­nie, że aktor bez trudu gra wid­own­ią, która się powoli zakochu­je (co raz bardziej ze sce­ny na scenę)

Jeśli już szukać jego przedłuże­nia to w inter­pre­tacji postaci. Polo­niusz, który zazwyczaj jest trak­towany jedynie, jako dodatek komiczny, sta­je się tu bardziej poli­tykiem niż idiotą. Wystar­czyć trochę inaczej wypowiedzieć kwest­ie (doskonale prze­r­o­biony dia­log o chmu­rach — gdzie z Polo­niusza gotowego zgodz­ić się na wszys­tko zro­biono Polo­niusza, który doskonale wie, że Ham­let się wygłu­pia) i Polo­niusz sta­je się doskonale obez­nanym w zasadach rządzą­cym dworem szpiegiem, poli­tykiem czy dyplo­matą. Zresztą gra­ją­cy go David Calder, (które­mu dość słusznie powier­zono też rolę grabarza ) doskonale wywiązu­je się ze swoich obow­iązków. Jed­nak najbardziej ową poli­ty­czną inter­pre­tację sztu­ki Szek­spi­ra widać w postaci Klaudiusza. To dopiero jest poli­tyk — na każdym kroku rozważa­ją­cy to, co będzie w danej chwili korzystne, roz­gry­wa­ją­cy mnóst­wo swoich gier, elimin­u­ją­cy prze­ci­wników. Nawet w sce­nie gdzie zazwyczaj pokazu­je się, że trapią go wyrzu­ty sum­ienia, reżyser decy­du­je się nam pokazać, że w isto­cie mamy do czynienia z suchą kalku­lacją. Do tego gra­ją­cy Klaudiusza Patrick Mala­hei­de nawet przez chwilę nie próbu­je być klasy­cznym złym. Jest raczej kimś total­nie niemoral­nym i chorob­li­wie ambit­nym, niż wcie­le­niem zła.

Zwier­zowi podo­ba się pod­kreślanie moty­wu, że kto się uśmiecha ten jest złoczyńcą. A także pomysł z T‑shirtami — taki bard­zo współczes­ny sposób pode­j­mowa­nia jakiejś akcji w sytu­acji gdy real­nie nie chce się/nie może się/ nie umie się nic konkret­nego dla danej sprawy zrobić.

Dobrze wyszły też posta­cie dru­go­planowe. Zwier­zowi strasznie podobał się pomysł by duch Ojca mówił zupełnie nor­mal­nym, niemal spes­zonym głosem. Zbyt wiele duchów zachowywało się tak jak­by trze­ba było przes­traszyć wid­own­ię. Ten tutaj pozwala nam zrozu­mieć, co takiego mogło być w ojcu Ham­le­ta, co spraw­iło, że syn tak strasznie cier­pi­ał po jego ode­jś­ciu. Zresztą pomysł by ducha w sce­nie w syp­i­al­ni widzi­ała też Gertru­da, (ale tą wiz­ję z wielu powodów odrzu­ciła) bard­zo się zwier­zowi podobał. A sko­ro przy Gertrudzie jesteśmy. Zwierz nie jest się w stanie do koń­ca zde­cy­dować, co o niej myśli. Z jed­nej strony — strasznie się zwier­zowi podo­ba, że twór­cy naresz­cie porzu­cili kiedyś ory­gi­nal­ną dziś zgraną inter­pre­tację sce­ny w syp­i­al­ni Gertrudy. Zwierz jest już lekko znud­zony tymi dwuz­naczny­mi inter­pre­tac­ja­mi — podo­ba mu się powrót do roz­mowy mat­ki z synem. I taka jest też sce­na w syp­i­al­ni — żad­nego rozesłanego łóż­ka, żad­nego podtek­stu. Wręcz prze­ci­wnie — ma się wraże­nie, że Ham­let trochę boi się, że zaraz od mat­ki ober­wie, jak dziecko, które zaczy­na pyskować rodz­i­com i gdzieś w połowie ori­en­tu­je się, że jego słowa będą miały kon­sek­wenc­je. Co więcej wyglą­da na to, że Gertru­da naprawdę jest gotowa mu przyłożyć. Bo choć jest chy­ba bardziej niż jej pozostałe wcie­le­nia świado­ma, że nie wybrała dobrze (stąd kole­jne kielisz­ki) to jed­nak nikt jej nie będzie mówił jak się ma z tym czuć. Szko­da tylko, że w następ­nych sce­nach nie ma potwierdzenia tego jak bard­zo zda­je sobie ona sprawę z charak­teru nowego męża. Kiedy widz wie, że Ofe­lia została zamor­dowana, to nie da się z jej opowieś­ci o samobójst­wie Ofe­lii wywnioskować czy jest tego świado­ma czy nie. Także sce­na ostat­nia z tru­cizną jest zdaniem zwierza nie do koń­ca kon­sek­went­na. Wiele Gertrud piło zupełnie nieświadomie tru­ciznę, wiele świadomie popeł­ni­ało samobójst­wo. Ta Gertru­da wyda­je się pić na złość mężowi, którego ma dość. Ale nie sposób wywnioskować czy o tru­ciźnie wie. No, ale może­my przyjąć, że w tej niejed­noz­nacznoś­ci kry­je się potenc­jał do inter­pre­tacji, która zawsze cieszy.  Zwłaszcza, że ostat­ni­mi cza­sy Gertrudy były częs­to piękne i zaskaku­ją­co młode, ale częs­to nieciekawe.

Naresz­cie powrót królowej-mat­ki i mniej Edy­pa w Ham­le­cie. Nie żeby zwier­zowi to przeszkadza­ło ale miło jak twór­cy nie idą tym tropem tylko dlat­ego, że mogą.

Zwier­zowi podobał się też Learstes. Głównie dlat­ego, że gra­ją­cy go aktor (Alex Lanipekun) zachował bard­zo współczes­ną mowę ciała. Widz­imy, więc nie Duńskiego szlach­ci­ca, ale młodego chłopa­ka, które­mu świat zawala się na głowę. Więcej, podob­nie jak Ham­le­ta łatwiej nam go pol­u­bić, bo nie ma w nim częs­to przyp­isy­wanego Leart­e­sowi zadę­cia. Doskon­ała jest jego sce­na z Ofe­lią gdzie udało się jakoś uwspółcześnić (właśnie dzię­ki drob­nym gestom) bard­zo niewspółczes­ny dia­log. Nato­mi­ast nieste­ty wyda­je się, że twór­com bard­zo szy­bko kończą się pomysły na Ofe­lię. Jej pier­wsza sce­na (z bratem i ojcem) dają nadzieję, że może jakoś uda się pogodz­ić tą postać z fak­tem, że sztu­ka jest wys­taw­iana współcześnie. nieste­ty wyda­je się, że potem pomysł na Ofe­lię gdzieś się zgu­bił (no może poza sceną z “kwiatka­mi”) i ostate­cznie stała się ona postacią równie bezbar­wną, co set­ki Ofe­lii przed nią, (co jest winą nie aktorek, ale samego tekstu).

Zwier­zowi zawsze strasznie żal Horacego. Zosta­je na końcu i musi się ze wszys­tkiego potem tłu­maczyć. No kto mu uwierzy, że on naprawdę z tym stosem trupów nie ma nic wspólnego.

Zwierz ma jed­nak ze spek­tak­lem taki prob­lem, że cza­sem miał wraże­nie, że jest on trochę niekon­sek­went­ny. Z jed­nej strony mamy, bowiem współczesne stro­je, sporo pomysłowych zabiegów real­iza­tors­kich (pomysł z pier­wszą prze­mową Klaudiusza, jako prze­mową telewiz­yjną), sprawne cię­cia tek­stu, (choć zwier­zowi jed­nego grabarza wycięli, co zabo­lało) i dobra chore­ografia scen (wspom­ni­ana już sce­na w syp­i­al­ni czy roz­mowa Learste­sa z Ofe­lią). Z drugiej — wyda­je się, że w kilku miejs­cach reżyser jak­by się pod­dał — decy­du­jąc się na takie najbardziej oczy­wiste real­iza­torskie klisze. Jak sce­na z cza­szką, którą Ham­let pod­nosi dokład­nie na taką wysokość, na którą pod­nosiło ją wielu Ham­letów przed nim i sam Szek­spir, na co drugiej pocztów­ce. Albo ostat­nia sce­na poje­dynku gdzie oczy­wiś­cie Ham­let lądu­je w ramionach Horacego tworząc po raz kole­jny tą samą doskonale nam znaną pietę, która tu jak­by nie do koń­ca pasu­je. Przy czym zwierz miał cały czas wraże­nie, że to wina Kin­n­eara, który jest tak fenom­e­nal­nym (nie bójmy się tego słowa) Ham­letem, że właś­ci­wie reżyser jak­by się wyco­fu­je dając mu miejsce by pokazać, na co go stać. I w sum­ie jest to Ham­let, który jest niesamowicie o Ham­le­cie. A nie zawsze tak bywa. Przy czym jak sami widzi­cie drodzy czytel­ni­cy to nie jest jakaś strasz­na wada.

Zdaniem zwierza prob­lem z tą sztuką pole­ga na tym, że Ham­let jest tak dobry, że reżyser jak­by się trochę wyco­fał. Ale czy to jest wiel­ka wada? Zwierz się kłó­cić nie będzie.

Widzi­cie nie ma sen­su pisać recen­zji Ham­le­ta, bo moż­na stwierdz­ić, że wszys­tko to było raczej mało praw­dopodob­ne a tym duchem to już sce­narzys­ta moc­no prze­sadz­ił, bo kto w to uwierzy. Ale zawsze miło sobie o Ham­le­cie pogadać (zwierz nie uprzedzał, że będą spoil­ery, bo wyszedł z założe­nia, że jeśli nie wiecie jak się Ham­let kończy to pewnie nie czyta­cie tego blo­ga) zwłaszcza wtedy, kiedy gra­ją­cy główną rolę aktor szturmem zdobył najwyższe miejs­ca w naszej wewnętrznej klasy­fikacji aktorów, którzy grali tą rolę. Serio zwierz będzie musi­ał bard­zo poważnie prze­myśleć swo­ją wewnętrzną klasy­fikację Ham­letów (oczy­wiś­cie, że ją ma) żeby znaleźć miejsce Kin­n­earowi. I tak moż­na jed­nocześnie mieć zas­trzeże­nia do sztu­ki, (choć zwierz trochę żału­je, że to np. nie jest jego dru­gi Ham­let – gdzie jeszcze się nie myśli w tak sze­rokim kon­tekś­cie) i czuć się nią abso­lut­nie oczarowanym, co daje ogól­ny wynik bard­zo dobry i utwierdza zwierza w przeko­na­niu, że zna­jo­mość z niezde­cy­dowany­mi duński­mi książę­ta­mi to nic złego. Choć Rosen­crantz and Guilden­stern pewnie by się ze zwierzem nie zgodzili.

Zwierza bawi, jak bard­zo myl­ny jest ten plakat. Zwierz spodziewał się jed­nego z tych pochmurnych Ham­letów chodzą­cych tylko w czerni a tu proszę — dostał zupełnie co innego.

Ps: Zwierz słyszał na sali śmiechy, kiedy w jed­nej z lin­i­jek pojaw­iło się słowo “zwierz” to niepoko­ją­cy dowód, że przy­na­jm­niej na zwier­zowej sali, reprezen­tac­ja czytel­ników tego blo­ga była naprawdę sil­na. Jedynie smut­no, że nie klaskano. Zwierz w tym przy­pad­ku miał ochotę klaskać, choć musi przyz­nać, że śred­nio reagu­je na sytu­ację, gdy widać jak zmarły Ham­let wsta­je otrzepu­je się i zaczy­na się kła­ni­ać. Dla zwierza to zawsze następu­je za wcześnie.

Ps2: Zwierz ma taki pomysł na jutrze­jszy wpis, że ma nadzieję, że przez najbliższe 24 godziny w pop­kul­turze nie zdarzy się nic co trze­ba będzie na bieżą­co skomentować;)