Wallander a sprawa Ryska czyli da się żyć bez serotoniny

Hej

Zwierz właśnie obe­jrzał dru­gi odcinek trze­ciego sezonu Wal­lan­dera i dochodzi do wniosku, że ser­i­al powin­no się ser­wować  wszys­tkim, którzy cier­pią na nad­mi­ar sero­toniny. Jeśli myśleliś­cie, że Szwec­ja jest ponurym kra­jem to nie ma chy­ba nic bardziej przygnębi­a­jącego niż Szwec­ja połąc­zona z Łotwą — w wyda­niu BBC oba kra­je prezen­tu­ją odmi­enne ale równie przygnębi­a­jące kra­jo­brazy smutku i samotności.

 Wierz­cie lub nie ale po ostat­nim odcinku zwierz trochę zatęsknił za rozmemłanym Wal­lan­derem w niet­war­zowej mary­nar­ce i pomiętej koszuli

Zacząć jed­nak trze­ba od pewnego prob­le­mu — Mankell napisał Psy z Rygi w 1992 roku. Obraz post sowieck­iej Łotwy gdzie policję zżera korupc­ja, wciąż jeszcze nie rozlic­zone do koń­ca są kwest­ie tego kto gdzie służył za cza­sów komu­nisty­cznych a wszys­tko wyglą­da dość ponuro i przygnębi­a­ją­co nie za bard­zo pasu­je do dzisiejszych cza­sów. Oglą­da­jąc The Dogs of Riga zwierz cały czas odnosił z resztą wraże­nie jak­by ktoś przed­staw­iał mu wiz­ję niesamowicie niespójną — z jed­nej strony mamy bowiem samowolę policji dzi­ała­jącej zupełnie jak za cza­sów komu­nisty­cznych, oraz obdarte kamienice i tar­gi tak podob­ne do tych które zwierz pamię­ta z cza­sów swego dziecińst­wa, z drugiej co pewien czas (na lot­nisku czy na zdję­ci­ach z ulic) prze­bi­ja się już ta Ryga XXI wieku, której jed­nak bliżej do miast kra­jów skan­dy­naws­kich niż do zapuszc­zonego skansenu poprzed­niego ustro­ju. Zwierz z resztą cieszy się że nie jest Łotyszem bo pewnie nie dało­by się tego odcin­ka oglą­dać spoko­jnie. To jest prob­lem z książka­mi pisanym dwadzieś­cia lat temu, które przenosi się do współczes­noś­ci. Pozornie przez te dwadzieś­cia lat niewiele się w świecie zmieniło ale jeśli spo­jrzymy aku­rat na kra­je nad­bał­ty­ck­ie do zobaczymy dwa różne światy. Z resztą pod tym wzglę­dem cała intry­ga krymi­nału, który sku­pia się przede wszys­tkim na lęku przed cią­gle inwig­ilu­jącą wsze­chobec­ną policję trochę nie ma sen­su jeśli zdamy sobie sprawę że Łot­wa to dziś kraj Europe­js­ki jak każdy inny.

 Zwierz przeprasza za marną wer­sję tego uję­cia ale w necie coś mało screenów. W każdym razie zwierz jest praw­ie pewien że gdzieś w domu ma zdję­cia z tego samego cmen­tarza (na których co praw­da go nie ma bo tam nie był ale rodz­i­na była)

Nie mniej zwierz nie jest Łotyszem więc nie musi się oburzać na taką nie rozwiniętą wiz­ję kra­ju. Zwierz może też przyjąć, że właś­ci­wie cała his­to­ria mogła­by się zdarzyć gdziekol­wiek bo prze­cież ile jest np. amerykańs­kich filmów gdzie lokalni przed­staw­iciele władzy okazu­ją się najwięk­szym zagroże­niem. Z resztą trze­ba przyz­nać — co zwierza trochę jed­nak cieszy. Że dzię­ki między­nar­o­dowej intry­dze ten ponury ser­i­al naresz­cie ma jak­iś ele­ment śledzt­wa i zbrod­ni który nie jest kole­jną prz­er­aża­jącą skan­dy­nawską przy­powieś­cią o kosz­marnych instynk­tach skry­tych pod pozo­ra­mi chło­du i nor­mal­noś­ci. Porządne między­nar­o­dowe śledzt­wo z pis­to­le­ta­mi, ofi­ara­mi i pod­słucha­mi spraw­ia, że cały odcinek fab­u­larnie oglą­da się najlepiej i pół­torej godziny, które w Szwecji niekiedy nieco się ciąg­nie (bo nasz bohater nie ma za wiele do zro­bi­enia poza popadaniem w coraz to nowe formy przygnę­bi­enia) tu prze­latu­je szy­bko zwłaszcza, że odcinek ma bard­zo fil­mową strukturę.

 Wal­lan­der to jeden  z tych seri­ali, który zabiera cię do innego kra­ju tylko po to by pokazać ci kosz­marne indus­tri­alne wybrzeże. W ogóle przygnębi­a­jące wybrzeża to spec­jal­ność tego serialu. 

No właśnie — o ile w przy­pad­ku poprzed­niego Wal­lan­dera zwierz odnosił wraże­nie że zde­cy­dowanie ma do czynienia z odcinkiem seri­alu tu odniósł wrażanie że to jak­by film. Z poprzed­nim odcinkiem nic go nie łączy — nawet wygląd głównego bohat­era bo Wal­lan­der znów nieco przy­tył i ma tą samą pomiętą koszulę i włosy w nieładzie — zwierz ma z resztą pewność, że odcin­ki były krę­cone nie po kolei i że Branagh sporo schudł pomiędzy kręce­niem drugiego i pier­wszego odci­nak serii. Może fakt, że gdzieś w trak­cie kręce­nia seri­alu pojaw­iła się infor­ma­c­ja że będzie musi­ał się jako nomi­nowany pojaw­ić na gali Oscarowej wpłynęła na przemi­anę być może twór­cy poprosili go o to by jeszcze bardziej zaz­naczyć różnicę pomiędzy pier­wszym a drugim odcinkiem.  Nie mniej po tym co było w odcinku pier­wszym nie ma śladu. Z domu, dziew­czyny i jej syn­ka oraz psa został tylko dom i pies. Wal­lan­der ponown­ie samot­ny i zjadany wyrzu­ta­mi sum­ienia ponown­ie musi zma­gać się z tym co na Szwedz­ki brzeg wyrzu­ciło morze. Tym razem jest to dwóch Łotews­kich przestępców po których przy­jeżdża Łotews­ki śled­czy. I tu zwierz musi powiedzieć, że nieco się zden­er­wował. Bo kto przy­jeżdża do Wal­lan­dera? Sfrus­trowany, przepełniony poczu­ciem winy i bezsil­noś­cią Łotews­ki śled­czy. Sekund­kę czy zasyp­ia w fotelu z kieliszkiem w ręku? Nie ten jest nieco bardziej poe­t­y­c­ki — zapi­ja swo­je smut­ki na molo czymś moc­niejszym od wina. Nie mniej wyda­je się, że Wal­lan­der to nie jed­nos­t­ka ale po pros­tu typ polic­jan­ta spo­tykanego w każdej ze służb. Być może dlat­ego na wieść o jego śmier­ci nasz bohater paku­je się i leci do Łotwy. W końcu nie częs­to człowiek spo­ty­ka kogoś tak podob­ne­go. I właśnie ta wyprawa do Łotwy spraw­ia, że dosta­je­my odcinek zupełnie od poprzed­nich inny i jak­by wyr­wany z kon­tek­stu całego seri­alu (troszkę jak dru­gi odcinek drugiej serii Sher­loc­ka tylko bardziej)

I tu po umi­arkowanie przygnębi­a­jącej częś­ci szwedzkiej (zwierz powinien tu dodać, że w tym odcinku ilość przepięknych ujęć jest po pros­tu pon­ad wszelką miarę) następu­je już niemal depresyj­na część Rys­ka. Niech dowo­dem tego będzie, że zaczy­na się i kończy na cmen­tarzu. Twór­com udało się stworzyć dość prz­er­aża­jącą klaus­tro­fo­biczną wiz­ję mias­ta i kra­ju, w którym  człowiek jest cały czas śled­zony i obser­wowany, w którym nawet na otwartej przestrzeni pełnej ludzi czu­je się samot­ność i niebez­pieczeńst­wo. Jak już zwierz pisał do tego wszys­tkiego dochodzi dość postko­mu­nisty­cz­na wiz­ja Rygi mias­ta co praw­da miejs­ca­mi pięknego ale przede wszys­tkim roz­pada­jącego się, przytłoc­zonego ciężką soc­jal­isty­czną architek­turą. Na dodatek depresji sprzy­ja pora roku, bo to ten okres w którym nie zachodzi praw­ie słońce więc cały czas jest jas­no, co czyni ze światła wro­ga a nie sprzymierzeń­ca. Do tego sytu­ację pog­a­rsza fakt, że Kurt niko­mu nie może ufać, bo od chwili kiedy staw­ia stopę na Łotewskim lądzie wszyscy wyda­ją się być pode­jrzani o to, że zamieszani są  w morder­st­wo, prze­myt narko­tyków i jeszcze cały kat­a­log innych zbrod­ni. Być może dlat­ego dopiero oglą­da­jąc ten odcinek zwierz miał wraże­nie, że Kurt po raz pier­wszy jest w sytu­acji zagroże­nia życia — to znaczy wiecie zwierz zawsze uważa, że Kurt zna­j­du­je się w sytu­acji zagroże­nia życia przez włas­ną melan­cholię, ale tym razem wyglą­dało na to, że ktoś może go zas­trzelić. Zwierz wie, że to nie brz­mi dobrze ale jego zdaniem to bard­zo dobry dodatek do fabuły. Bo o swo­jego bohat­era powin­niśmy się bać.

Ci, którzy zna­ją książkę powin­ni w tym momen­cie zapy­tać czy Wal­lan­der nie powinien poczuć w tym odcinku jakichś roman­ty­cznych uczuć. No i rzeczy­wiś­cie — między nim a wdową po równie melan­choli­jnym ofi­cerze policji naw­iązu­je się najpierw tylko więź, potem wza­jemne zrozu­mie­nie w końcu chy­ba coś na ksz­tałt miłoś­ci choć prze­cież wyda­je się, że takie uczu­cia nie mają w świecie Wal­lan­dera prawa ist­nieć. I właś­ci­wie nie ist­nieją. Romans Wal­lan­dera z smut­ną łotewską wdową nie ma w sobie ani odrobiny radoś­ci czy szczęś­cia czy rados­nego olśnienia. Jest raczej nadzie­ja, że oto zna­jdzie się dru­ga oso­ba, która uczyni to nieznośne życie trochę bardziej znośnym. Ale nawet jeśli zasłonięte w obaw­ie  przed szpi­cla­mi  kotary zostaną w końcu roz­sunięte wpuszcza­jąc odrobinę światła to prze­cież zaraz przyjdzie ten moment kiedy trze­ba będzie powró­cić do zim­nej, Szwecji w której szary deszcz zmy­je wszelkie wspom­nienia światła.

 Jak się krę­ci genialne seri­ale — daje się jed­no uję­cie, które mówi ci o relac­jach, wąt­pli­woś­ci­ach i uczu­ci­ach bohaterów więcej niż 50 stron sce­nar­iusza.  I nagle jesteśmy w świecie wielkiej kine­matografii. nawet jeśli to tylko serial.

Co odcinek zwierz uświadamia sobie, że bez Branagha. Tym razem o maza­niu się nie ma mowy, jest za to więcej akcji. I Branagh jest świet­ny w roli człowieka, który z jed­nej strony jest cały czas przyzwycza­jony do niebez­pieczeńst­wa z drugiej daleko mu do super herosa. Zwierz lubi kiedy polic­jant który całe dnie spędza przy biurku i w samo­chodzie nie okazu­je się super­manem — Wal­lan­der jest inteligent­ny i empaty­czny ale kiedy ucieka dosta­je zadysz­ki. Poza tym zwierz jest przeko­nany,  że niewielu aktorów potrafiło by tak dobrze zagrać tak przewrot­nie napisany wątek roman­ty­czny. Oto bowiem sce­narzyś­ci właś­ci­wie na ekranie niczego nam nie pokazu­ją. Nawet sami bohaterowie niewiele ze sobą roz­maw­ia­ją. Wszys­tko odby­wa się w pewnych spo­jrzeni­ach, zmi­an­ie mowy ciała, drob­nych ges­tach. Jeśli się tego nie potrafi przekonu­ją­co zagrać, to widz nie poczu­je pod koniec odcin­ka przytłacza­jącego smutku, gdy uświado­mi sobie, ze nawet jeśli Kurt znalazł coś podob­ne­go do miłoś­ci to pewnie straci to uczu­cie na rzecz  ciężaru jaki nosi na swoich barkach jako empaty­czny polic­jant poeta. Branagh radzi sobie z tym wyzwaniem świet­nie.  W ogóle w filmie jest kil­ka zach­wyca­ją­cych scen z jego udzi­ałem (dwie w których nic nie mówi bo tu to już praw­ie film  niemy miejs­ca­mi), które zdaniem zwierza był­by zupełnie banalne gdy­by zagrał je ktoś inny.

 Nie kłam Kurt. W Szwecji nie jest miło. Jest tylko odrobinę mniej pzygnębi­a­ją­co niż na Łotwie. A w ogród­kach zna­j­du­je się trupy. 

Czy­ta­jąc tą recen­zję może­cie dojść do wniosku, ze Wal­lan­der wciąż gra tymi samy­mi środ­ka­mi — trochę pięknych zdjęć, trochę smut­ki i wspani­ały Branagh w roli, którą właś­ci­wie gra bez jed­nego błę­du. Coś w tym jest, ale aku­rat Dogs of Riga są nieco inne — może nie koniecznie lep­sze (trochę zmarnowano wąt­ki dru­go­planowe, które pojaw­ia­ją się w nieco nie zrozu­mi­ały sposób), ale gdy­byś­cie np. nie widzieli żad­nego innego odcin­ka i gdy­by jed­nym powo­dem dla którego się­ga­cie po ser­i­al nie była obec­ność Toma H. w dwóch pier­wszych sezonach, to zwierz pole­cał­by wam zacząć aku­rat od tego zaw­ies­zonego w próżni odcin­ka, który chy­ba przekon­ał­by tych, którzy usyp­i­a­ją na widok kole­jnego Szwedzkiego widoku. Zwierz na całe szczęś­cie nie usyp­ia tylko wzdy­cha z zach­wytu. Tak mają zwierze. Lubią jak im ktoś cza­sem obniży poziom sero­toniny, czyni je to szczęśli­wy­mi. Bo zwierze są pełne paradoksów.

Ps: Zwierz rozu­mie, że obec­ność Toma Hid­dle­stona w pier­wszych sezonach przy­ciągnęła trochę więcej widzów do seri­alu ale w zwierzu coś się gotu­je kiedy szuka­jąc ilus­tracji do wpisu pod tagiem “Wal­lan­der” na tum­blr zna­j­du­je tylko jego zdję­cia. Nie żeby nie lubił akto­ra, ani jego zdjęć ale zwierz nie lubi kiedy tak się dzieje. Sobizm? Hip­sterst­wo? Frustracja???