Najsłodziej czyli “Wonka”

Padłam ofi­arą włas­nych uprzedzeń. W fil­mowym świecie zdarza mi się to niezwyk­le rzad­ko, dlat­ego też postanow­iłam posy­pać głowę popi­ołem i powiedzieć o tym głośno. Uznałam, że film „Won­ka” będzie nieznośną i nieoglą­dal­ną pro­dukcją, tylko i wyłącznie na pod­staw­ie zwias­tunów i mojej włas­nej niechę­ci do postaci Won­ki. Tym­cza­sem zwias­tuny jak zwyk­le ukry­wały to co w filmie naj­ciekawsze zaś w swo­jej młodej wer­sji z Willy Won­ka wcale nie jest mi postacią niemiłą.

Dla wielu osób „Char­lie i Fab­ry­ka Czeko­la­dy” to jeden z ulu­bionych filmów dziecińst­wa. To znaczy, nie jestem pew­na czy to stwierdze­nie odnosi się do fil­mu Tima Bur­tona z John­nym Deppem, ale do pro­dukcji z lat siedemdziesią­tych – już zde­cy­dowanie częś­ciej. Sama nigdy nie lubiłam tej opowieś­ci, wydawała mi się dzi­w­na, niepoko­ją­ca a przede wszys­tkim – nieznośnie dydak­ty­cz­na. Nie wiem o czym to świad­czy, ale już od najmłod­szych lat byłam uczu­lona na prosty dydak­ty­czny przekaz. Inna sprawa – Ronald Dahl potępi­ał w swoich opowieś­ci­ach cechy, które dla mnie były częs­to przed­miotem negoc­jacji i okolicznoś­ci. No ale w ogóle Dahl nigdy nie należał do moich ulu­bionych autorów (choć lubię ekraniza­cję jego opowieś­ci – zwłaszcza te spod ręki Wesa Ander­sona). Tu na mar­gin­e­sie muszę wspom­nieć, że książ­ki Dahla lata temu wydało w Polsce wydawnict­wo „Gig” z taki­mi ilus­trac­ja­mi na okładach, że po pros­tu się ich bałam. Rodz­ice kupili nam cały kom­plet a ja miałam w nocy kosz­mary na myśl o tych ilustracjach.

Gdy pier­wszy raz usłysza­łam o tym, że szyku­je się pre­quel his­torii, poczułam nikłe zain­tere­sowanie, ale przede wszys­tkim – lekkie znies­macze­nie. Miałam wraże­nie, że „Won­ka” to taki typowy prze­jaw współczes­nego kina, które prędzej sczeźnie niż zapro­ponu­je wid­zowi jakąkol­wiek nową postać, opowieść czy pomysł. Jed­nocześnie, bałam się, że pomysł na his­torię będzie osad­zony w takim świecie i takiej kreacji postaci jaką zapro­ponował Tim Bur­ton. Tym­cza­sem, jeśli za Wonką nie przepadałam, to ekraniza­cji Bur­ton akty­wnie nie cier­pię i uważam ją za jeden z tych filmów, które ostate­cznie spraw­iły, że przes­tałam go cenić jako reży­sera. Jak widać – moje nastaw­ie­nie było negaty­wne, pełne wstęp­nych założeń i uprzedzeń. Do tego, miałam wraże­nie, że nie zobaczę w kinie wer­sji z napisa­mi, co dodatkowo mnie zniechę­cało – rozu­miem, że filmy dla dzieci się dub­bin­gu­je, ale dla mnie dub­bin­gowany musi­cal jest pod wielo­ma wzglę­da­mi zupełnie innym filmem.

Praw­dopodob­nie minęłabym się z „Wonką” nawet nie uchy­la­jąc sobie wza­jem­nie kapelusza, gdy­by nie… Tik Tok. Zobaczyłam tam jeden z musicalowych frag­men­tów i pomyślałam, że wyglą­da to całkiem nieźle. Ta jed­na myśl wystar­czyłabym przeła­mała swo­je uprzedzenia i zde­cy­dowała się obe­jrzeć film w kinie. Dzię­ki bogu za Tik Toka – inaczej prze­gapiłabym przeu­roczy musi­cal, który zde­cy­dowanie popraw­ił mi humor i zaspokoił zapotrze­bowanie na słod­kie his­to­rie, z dobrym zakończe­niem. Co więcej okaza­ło się, że jeszcze niek­tóre kina pokazu­ją jeszcze film z napisa­mi – więc cały mój lęk, że przyjdzie mi oglą­dać his­torię z dub­bingiem okazał się nieuzasadniony.

Fil­mowy Won­ka, roz­gry­wa się na wiele lat przed fabułą znaną z „Char­liego i fab­ry­ki czeko­la­dy”. Willy Won­ka przy­by­wa do mias­ta, by po lat­ach prac nad udoskon­alaniem przepisów na najlep­szą czeko­ladę, założyć swój włas­ny sklep. Szy­bko okazu­je się, że nie będzie to takie proste, bo w mieś­cie rządzi kar­tel pro­du­cen­tów czeko­la­dy, który trzy­ma rynek w garś­ci. Co więcej – przekupu­ją lokalnego polic­jan­ta swoi­mi słod­koś­ci­a­mi, spraw­ia­jąc, że każdy kto mógł­by im zagroz­ić, szy­bko zosta­je pozbaw­iony szans na otwar­cie sklepu. Jak­by tego było mało – nai­wny i otwarty Won­ka sta­je się przy­mu­sowym pra­cown­ikiem pewnej pral­ni, gdzie musi odpra­cow­ać niewyobrażalne dłu­gi. Dzię­ki temu poz­na­je innych nieszczęśników, którzy też spędza­ją całe dnie piorąc poś­ciel – to ich pomoc okaże się kluc­zowa by odmienić swój los.

Won­ka to jed­na z tych ciepłych opowieś­ci, gdzie dydak­ty­czne przesłanie zosta­je odpowied­nio skon­trowane absurdal­nym niekiedy poczu­ciem humoru. Sporo tu przekazu kierowanego do dzieci, ale też – nie raz zdarza­ją się sce­ny, które trafią pros­to do serc dorosłych. Osadze­nie fabuły w świecie, przy­pom­i­na­ją­cym nasz, ale nieco od niego innym (mag­iczne sztucz­ki Won­ki są przyj­mowane przez ludzi ze zrozu­mie­niem oraz zain­tere­sowaniem, ale bez więk­szego zdzi­wienia) pozwala na snu­cie opowieś­ci z olbrzymią swo­bodą. Jed­nocześnie – to film dość kam­er­al­ny – roz­gry­wa­ją­cy się na niewielkiej przestrzeni, w kilku deko­rac­jach – co przy­wodzi nieco na myśl musi­cal teatral­ny. To opowieść słod­ka, ale nie przesłod­zona, czego bałam się najbardziej, gdy szłam do kina. Lubię gdy filmy mają morał i moc­ny moral­ny przekaz, ale cenię te pro­dukc­je, które potrafią go odpowied­nio wpleść w zabawną i przy­jem­ną historię.

Z całą pewnoś­cią film czer­pie ile może z dobrej obsady. Tim­o­thy Cha­la­met jako młody i nai­wny marzy­ciel sprawdza się ide­al­nie. Jego pewność siebie tuszu­je bra­ki w wyk­sz­tałce­niu, jego zarad­ność pozwala ukryć, że niekiedy bywa nai­wny i łat­wowierny. Nie trud­no go pol­u­bić, bo empa­tia miesza się u niego z brawurą, a skłon­ność do melan­cholii z łat­woś­cią śnienia na jaw­ie. Cha­la­met nie tworzy jakiejś wybit­nej roli, ale kiedy tak tęsknie patrzy na świat jesteśmy w stanie zrozu­mieć, że jego bohat­era napędza­ją wielkie marzenia. Warto tu zauważyć, że choć zna­jdziemy naw­iąza­nia do wcześniejszych przed­staw­ień bohat­era, to jest to rola osob­na, bez inspiracji Wilderem czy Deppem. Uważam to za olbrzy­mi plus, bo dzię­ki temu nie ma się ciągłej potrze­by porówny­wa­nia kto wypadł lep­iej.  “Won­ka” to film w którym lśni nato­mi­ast dru­gi plan, obsad­zony głównie sprawd­zony­mi bry­tyjski­mi aktora­mi. Świet­na jest Olivia Cole­man w roli bard­zo nieprzy­jem­nej właś­ci­ciel­ki pral­ni, Hugh Grant nie musi się bard­zo wysi­lać by zagrać zgorzk­ni­ałego Oom­pa-Loom­pę zaś Rowan Atkin­son jest klasą sam dla siebie. Paul King, podob­nie jak w Padding­tonie (którego też jest reży­serem) staw­ia na rozbu­dowany świat postaci pobocznych, które odpowied­nio zagrane niosą film, dostar­cza­jąc humoru czy cza­sem – niespodziewanej głębi.

Kam­pa­nia pro­mo­cyj­na „Won­ki” za wszelką cenę starała się ukryć fakt, że mamy tu do czynienia z musi­calem. To w ogóle ciekawe zjawisko (opisy­wane w prasie zagranicznej) – w ostat­nich miesią­cach musi­cale trafi­ały do kin ale dzi­ała­nia mar­ketingowe były prowad­zone tak by wid­zowie się tego nie spodziewali. Wszys­tko wyni­ka z pewnego założe­nia, że musi­cal trafia tylko do bard­zo wąskiej grupy widzów, a prze­cież nie chce­my odstraszyć tych, którzy nie wybier­a­ją się na filmy z piosenka­mi. Nie jestem do koń­ca pew­na czy to słusz­na intu­ic­ja, zwłaszcza, że wid­zom „Won­ka” się raczej podobał co wskazu­je, że piosen­ki nie są jed­nak tak zniechę­ca­ją­cym ele­mentem pro­dukcji jak moż­na było­by się spodziewać. Nie ukry­wam fas­cynu­je mnie ten pro­duk­cyjny paradoks, który z jed­nej strony skła­nia pro­du­cen­tów do decy­dowa­nia się na musi­cale, z drugiej — naty­ch­mi­ast każe im ten fakt ukry­wać przed światem. To się musi gdzieś finan­sowo spinać ale nie pyta­j­cie mnie jaka w tym logika.

Jed­nocześnie „Won­ka” to doskon­ały przykład jak zro­bić musi­cal, gdy zda­je­my sobie sprawę, że w obsadzie nie będziemy mieli wiel­kich broad­way­ows­kich głosów. Piosen­ki w filmie łat­wo wpada­ją w ucho, są nie trudne do powtórzenia, ale przede wszys­tkim – nie wyma­ga­ją od wykon­aw­ców wielkiego gło­su. Dzię­ki temu, mimo, że więk­szość obsady nie jest związana z teatrem muzy­cznym, samego musi­calu bard­zo dobrze się słucha. Co więcej, są to piosen­ki, które przy­czepi­a­ją się do pamię­ci, więc łat­wo je sobie potem zanu­cić. Tam, gdzie potenc­jal­nie mógł­by pojaw­ić się prob­lem (Cha­la­met przy całym swoim uroku nie ma wielkiego gło­su) rozwiązaniem sta­je się odpowied­nia aranżac­ja, dos­tosowana do możli­woś­ci wykon­aw­ców. Nie ukry­wam – to miła odmi­ana po modzie na musi­cale, w których niekoniecznie myślano, czy obsa­da będzie umi­ała zaśpiewać to co im zapro­ponowano. Jestem także miło zaskoc­zona chore­ografią scen zbiorowych – mamy tu sporo takich trady­cyjnych układów tanecznych, które przy­wodzą na myśl musi­cal sceniczny. Nic spec­jal­nie skom­p­likowanego, ale oglą­da się to z przy­jem­noś­cią. Kam­era nie sza­le­je więc moż­na obe­jrzeć scenę bez poczu­cia, że więk­szość wysiłku tancerzy przepadła w dzikim montażu.

W kry­ty­cznych recen­z­jach fil­mu częs­to pojaw­ia się zarzut, że pro­dukcji braku­je jakiegoś mroczniejszego ele­men­tu, że nie prowadzi nas do lep­szego zrozu­mienia charak­teru Willy Won­ki. Przyz­nam, że oglą­da­jąc film czułam pewną ulgę, że twór­cy nie stara­ją się za wszelką cenę uczynić tej opowieś­ci mroczniejszą czy poważniejszą. Oto dosta­je­my rzad­ko spo­tykaną w kinach optymisty­czną his­torię, z dobrym zakończe­niem i jas­nym moral­nym przekazem. Mamy tu wspieranie empatii, pra­cy razem, życ­zli­woś­ci. Potę­pi­ona zosta­je chci­wość, oszust­wo i bez­duszność. Niby nic wielkiego, ale gdy rozglą­dam się wokół siebie i patrzę na to w jakim tonie prowadz­imy dyskus­je o życiu społecznym, to mam wraże­nie, że takich opowieś­ci braku­je nam dużo bardziej niż his­torii, gdzie dopuszcza­my więcej mroku. Z resztą tak po prawdzie – opowieść o tym jak zły kar­tel obniża jakoś pro­duk­tów, kosi konkurenc­je i przekupu­je władze – to zaskaku­ją­co trafne i mroczne spo­jrze­nie na dzisiejszy świat. Choć oblane mleczną czekoladą.