Zęby ścierpły rodzicom czyli zwierz ogląda Za jakie grzechy dobry Boże

Hej

Zwierz musi się wam przyz­nać — ma olbrzymią słabość do fran­cus­kich komedii. Nawet tych naj­gorszych — choć te rzad­ko są sprowad­zone do Pol­s­ki. Do nas trafia dość specy­ficzny wybór filmów z Francji – głównie te które cieszyły się najwięk­szą pop­u­larnoś­cią lub te których praw­ie nikt nie widzi­ał ale zostały nagrod­zone na między­nar­o­dowych fes­ti­walach. Zwierz wie, że wiele osób uważa fran­cuskie kino za dobre wtedy kiedy jest społecznie zaan­gażowane czy wyrafi­nowane ale jest to chy­ba jedy­na kine­matografia nie anglo­języ­cz­na w której zwierza bawi właśnie to kino najbardziej pop­u­larne.  Być może dlat­ego, że to jed­na z nielicznych okazji zobaczyć jak wyglą­da kino kierowane do sze­rok­iej europe­jskiej wid­owni. Ale też moż­na dzię­ki obserwacji takich filmów dostrzec jak amerykańskie schematy są przepisy­wane na europe­jskie realia społeczne. Dlat­ego kiedy usłyszał o “Za jakie grzechy dobry Boże”. Koniecznie musi­ał iść do kina.

Film to dobry przykład na to jak o sprawach trud­nych i niełatwych cza­sem najłatwiej opowiedzieć korzys­ta­jąc z zabiegów komediowych

Wydawać by się mogło że punkt wyjś­cia fil­mu jest zbyt drażli­wy by stać się tem­atem komedii. Oto typowi fran­cus­cy przed­staw­iciele wyższej klasy śred­niej ze sporym domem na prow­incji, katol­i­cy, biali jak śnieg. wyda­ją po kolei swo­je cór­ki za mąż. A te jak na złość zami­ast wybier­ać  niezbyt urodzi­wych przed­staw­icieli towarzys­tw ubez­pieczeniowych z odpowied­nim nazwiskiem, wyz­naniem i kolorem skóry opowiada­ją się za nową Francją. Po kolei rodz­ice odd­a­ją swo­ją córkę, więc potomkowi imi­grantów Arab­s­kich, Żydows­kich, Chińs­kich a gdy najmłod­sza okazu­je się przyprowadzać do domu co praw­da kato­li­ka ale za to ciem­noskórego to rodz­ice zbliża­ją się do krawędzi zała­ma­nia ner­wowego. Bo jakże to może być, że takie śliczne fran­cuskie dziew­czyny nie były sobie w stanie znaleźć żad­nego „porząd­nego” kawalera. Biorąc pod uwagę napięte sto­sun­ki społeczne we Francji i zawsze trud­ny do inteligent­nego wyśmi­a­nia prob­lem rasiz­mu raczej nie sposób się spodziewać dobrej komedii. Tym­cza­sem twór­com udało się stworzyć film który próbu­je się mierzyć z najwięk­szym obec­nym prob­le­mem społecznym Francji jed­nocześnie cały czas utrzy­mu­jąc lek­ki i przy­jem­ny ton.

Film wygry­wa tym że pokazu­je nie tylko tar­cia na linii teś­ciowie zię­ciowie ale też pokazu­je że i oni mają wza­jemne uprzedzenia między sobą

Dlaczego? Po pier­wsze od samego początku widz ma przeczu­cie a właś­ci­wie pewność że wie jak to się skończy. To jed­na z tych his­torii która opiera swo­je przeko­nanie o możli­woś­ci porozu­mienia się między bard­zo różnią­cy­mi się między sobą ludź­mi wtedy kiedy się poz­na­ją i dostrzegą, że więk­szość różnic jest powierz­chow­na. Zresztą jak film sugeru­je — nieza­leżnie od wyz­nań i koloru skóry mat­ki zawsze są matka­mi, ojcowie ojca­mi a prag­nie­nie dobra swoich dzieci stoi na pier­wszym miejs­cu. Dru­ga sprawa to wskazanie, że uprzedzenia wzglę­dem innoś­ci nie są domeną żad­nej z grup — nie zależnie od koloru skóry czy wyz­na­nia moż­na być uprzed­zonym, moż­na rzu­cić głupim żartem czy odwołać się do stereo­ty­pu. Choć teo­re­ty­cznie wydawać by się mogło, że jedynie kosz­marny teść (“prawdzi­wy fran­cuz”) będzie tu prob­le­mem to dodatkowo nauczyć się ze sobą żyć musza też zię­ciowie pochodzą­cy z  różnych kul­tur i też żyją­cy ze swoi­mi uprzedzeni­a­mi. Na sam koniec warto dodać, że owe kon­frontac­je są najczęś­ciej przeprowad­zone dow­cip­nie a wychodze­nie z siebie teś­cia przyj­mu­je niekiedy przekomiczne formy (zwłaszcza kiedy zaczy­na­ją eskalować jego uspoka­ja­jące dzi­ała­nia w rodzin­nym ogrodzie).

Star­cie Starej i Nowej Francji to tem­at drażli­wy i niełatwy — fakt że się śmieje­my jest jakimś osiągnięciem

Oczy­wiś­cie część komiz­mu bierze się tu z naśmiewa­nia się z uprzedzeń ale nie cały. Spo­ra część fil­mu była­by, bowiem śmiesz­na nawet gdy­by film nie pod­nosił kwestii różnic wyz­nań czy koloru skóry. To ten typowy przykład lekkiego fran­cuskiego fil­mu który jak wiele komedii od cza­su do cza­su przestrzela ale jed­nak bywa też miejs­ca­mi okrut­nie zabawny. Takim zupełnie nor­mal­nym komizmem – który nieste­ty niekoniecznie moż­na znaleźć w fil­mach amerykańs­kich czy bry­tyjs­kich gdzie pewien rodzaj humoru albo jest doprowad­zony do ściany (i budzi raczej zażenowanie) albo  zupełnie nien­at­u­ral­ny. Przy czym warto stwierdz­ić że to jest nieco inna kome­dia u nas i we Francji. Choć cała sytu­ac­ja jest obow­iązkowo kome­diowo prz­erysowana to jed­nak dla nas dale­ka. Wyda­je się, że częś­ci wid­owni (choć zapewne rozbaw­ionej do łez) trud­no jest dokład­nie wych­wycić kon­tekst sce­ny gdy trzej zię­ciowie podry­wa­ją się by  ze łza­mi w oczach śpiewać Mar­syliankę w trak­cie roz­mowy o piłkarzach. Bo iluż Polaków wie, że prob­lem śpiewa­nia Mar­sylian­ki na meczach przez fran­cus­kich piłkarzy o imi­granckim pochodze­niu stanowi prob­lem. Podob­nie jak w ogóle cała kwes­t­ia nazy­wa­nia bohaterów Araba­mi czy Chińczyka­mi kiedy są w isto­cie Fran­cuza­mi — co jak wiado­mo z jed­nej strony wyda­je się bard­zo postępowe z drugiej bard­zo zwięk­sza frus­trac­je młodych ludzi o imi­granc­kich korzeni­ach którzy niby są fran­cuza­mi ale mało kto ich  tak do koń­ca trak­tu­je. Twór­cy fil­mu stara­ją się komizmem obłaskaw­ić nas­tro­je w dzisiejszej Francji. Bo rzeczy­wiś­cie antag­o­nizmy ros­ną, a w takich przy­pad­kach rośnie też postawy pełne stereo­typów czy rasiz­mu. Film pokazu­je, że ludzie żyjąc z taką wiz­ją świa­ta mają właś­ci­wie dwa wybo­ry albo się odsep­a­rować albo poo­brażać wszys­t­kich dookoła. Doskonale widać tu jak w wątku mat­ki wyz­wolonych córek — twór­cy stworzyli wiz­ję oso­by, której nic z odci­na­nia się od rodziny nie przy­chodzi. Gdy w końcu uda­je się jej po znakomi­cie pokazanej ter­apii (zabawny frag­ment fil­mu nie związany ze stereo­ty­pa­mi nar­o­dowoś­ciowy­mi) przezwyciężyć uprzedzenia sta­je się inną osobą a prob­le­my nie są tak wielkie. Ojciec rodziny potrze­bu­je nieco więcej cza­su ale ostate­cznie wszyscy wiemy, że wystar­czy znaleźć tą jed­ną nić zrozu­mienia by wszys­tko potoczyło się w dobrym kierunku. Szko­da tylko, że w całej tej zaw­ierusze giną gdzieś najważniejsze bohater­ki całej his­torii — kole­jne cór­ki które jed­nak z jakiegoś powodu zde­cy­dowały się wyjść poza swo­ją grupę i wybrać sobie nieco innych narzec­zonych. Nieste­ty niewiele o nich wiemy i to jest zdaniem zwierza najwięk­sza wada komedii.

Oczy­wiś­cie mamy do czynienia z wiz­ją wyide­al­i­zowaną ale to kome­dia a nie dra­mat obyczajowy

Robi­e­nie komedii o rasizmie nie jest proste. Po pier­wsze trze­ba przyz­nać że ist­nieje, że jest powszech­ny i że rasistą może być każdy. Trze­ba się z niego jed­nocześnie naśmiewać z drugiej strony pokazać tak by jed­nak widz mógł troszkę pol­u­bić błądzą­cych bohaterów. Jak zwierz wcześniej napisał w filmie udało się z tego wybrnąć w dość prosty sposób. Nie ma tu ani jed­nej oso­by zupełnie wol­nej od uprzedzeń. Właś­ci­wie wszyscy których widz­imy w filmie mają uprzedzenia wobec innych — przez co diag­nozu­je­my chorobę ludzi a nie jed­nos­tek. Przy czym film jest mimo wszys­tko pro­dukcją która omi­ja najwięk­sze mielizny. Bo właś­ci­wie cała akc­ja roz­gry­wa się w sytu­acji kiedy kole­jnym zię­ciem ma zostać czarnoskóry. Wyśmi­an­ie uprzedzeń wobec czarnoskórych idzie jak po maśle — zwłaszcza że prze­cież jako kato­lik jest i tak blisko rodzin­nych trady­cji. Przyję­cie do rodziny muzuł­man­i­na nie jest nam pokazane — być może dlat­ego, że twór­cy zda­ją sobie sprawę, że zbyt wiele osób zgadza­ło­by się z rasis­towski­mi zas­trzeże­ni­a­mi pod tym adresem. Podob­nie obec­ność w rodzinie chińczy­ka — oso­by która teo­re­ty­cznie przy­należy do zupełnie innej kul­tu­ry mogło być trud­nym testem — tego nam się jed­nak też nie pokazu­je bo wiele osób darzy chińczyków i w ogóle Azjatów dużą niechę­cią (pamię­ta­jmy że to film krę­cony na rynek fran­cus­ki gdzie jest zde­cy­dowanie więcej czarnoskórych oby­wa­teli od pokoleń). Nie jest to więc film aż tak odważny jak twierdzi część obser­wa­torów co wskazu­je na tym, że nie opowia­da o napię­ci­ach wyimag­i­nowanych ale naprawdę ist­nieją­cych we fran­cuskim społeczeńst­wie — które nieste­ty zwraca się ku co raz bardziej radykalnym postawom.

Twór­cy fil­mu odwołu­ją się do dość powszech­nego przeko­na­nia że w ostate­cznym rozra­chunku mat­ki to mat­ki, ojcowie to ojcowie i wszyscy chcą przede wszys­tkim widzieć swo­je dzieci szczęśliwymi

Wiele osób zada­je sobie pytanie czy taka kome­dia to na pewno dobry pomysł. Dla wielu widzów (przy­na­jm­niej z tego co zwierz widzi­ał w roz­mowach) przyz­nanie ist­nienia rasiz­mu u bohaterów których lubimy wiąże się trochę z ich akcep­tacją. Zaś tem­at jest zbyt poważny by trak­tować go pobłażli­wie i rysować wiz­je udanej meta­mor­fozy charak­teru.  Otóż zdaniem zwierza jest trochę tem­atów o których dobrze poroz­maw­iać wyśmiewa­jąc je zupełnie. Nie dlat­ego, że to najlep­sze wyjś­cie, ale dlat­ego że na poważnie trafią do niewielu osób, niewielu osobom poz­wolą zwery­fikować swo­ją postawę czy dostrzec że mają prob­lem. Przesłanie komedii jest jasne — jeśli się otworzymy i poz­namy to okaże się, ze różnic wiel­kich nie ma, prob­lemów wiel­kich też nie a razem może­my stworzyć dobrą rodz­inę opier­a­jąc się o to co nas łączy a nie dzieli. Postaw­ia ide­al­isty­cz­na ale warta sfor­mułowa­nia i propagowa­nia zwłaszcza tam gdzie ludzie są co raz bardziej przeko­nani, że najlep­szym sposobem na dal­szą egzys­tenc­je będzie zamykanie się w swoich enklawach w stra­chu przed tymi którzy nade­jdą.  Jed­nocześnie film nie wyśmiewa się z poli­ty­cznej poprawnoś­ci czy nie czyni jej tem­atem fil­mu. Wręcz prze­ci­wnie ład­nie obchodzi tem­at sprowadza­jąc całą sprawę do relacji między­ludz­kich. No i do dość ciekawego pyta­nia — czego nasi bohaterowie się tak naprawdę boją. Bo co warte zauważe­nia — ich zię­ciowie bez wzglę­du na pochodze­nie wykonu­ją bard­zo szanowane zawody — są prawnika­mi czy bankiera­mi. Zresztą doskon­ała jest sce­na kiedy w drugiej połowie fil­mu — teść w końcu krzyknie “Mój zięć jest prawnikiem” po raz pier­wszy staw­ia­jąc zawód człon­ka rodziny pon­ad jego pochodze­nie. I to jest taki moment, kiedy nie ma wąt­pli­woś­ci że wszys­tko będzie dobrze.  Jasne jest to wiz­ja uproszc­zona ale udawanie, że rasiz­mu nie ma, nie śmi­an­ie się z cud­zych uprzedzeń i stereo­typów prowadzi do tego, że o prob­lemie roz­maw­ia się mniej a nie więcej. Tą lekką komedię obe­jrza­ło siedem­naś­cie mil­ionów widzów. Którym trud­no  nawet przy salwach śmiechu, było­by nie dostrzec, że oglą­da­ją film o jed­noz­nacznym przesłaniu.

Prawdę powiedzi­awszy ostat­ni zięć jest taki przys­to­jny, że trud­no było­by go nie przyjąć z otwarty­mi ramionami

No właśnie sko­ro przy salwach śmiechu jesteśmy. Zwierz musi powiedzieć, że jak rzad­ko miał wraże­nie, że jest na zupełnie innym filmie niż więk­szość widzów. Serio śmi­ał się w zupełnie innych momen­tach. A śmi­ał się bard­zo częs­to. Dużo częś­ciej niż na kome­di­ach amerykańs­kich ale może to dlat­ego, że po pros­tu jeśli jest się rzad­ko eksponowanym na pewien rodzaj humoru to bawi bardziej. Przy czym nie rób­cie błę­du pole­ga­jącego na porówny­wa­niu dwóch fran­cus­kich filmów tylko, dlat­ego, że aku­rat były w Pol­s­kich kinach. Widzi­ał zwierz sporo recen­zji próbu­ją­cych porów­nać tą komedię do Nietykalnych. Ale tu prze­cież jest zupełnie inna este­ty­ka, zupełnie inny sposób nar­racji i zupełnie inny widz. Prob­le­my jed­nak cza­ją się te same bo Franc­ja zami­ast jed­na i zróżni­cow­ana robi się moc­no podzielona — co rzeczy­wiś­cie też było widać w Nietykalnych. Ale tu podobieńst­wa się kończą. W każdym razie zwierz pole­ca tą komedię która ma jed­nak serce we właś­ci­wym miejs­cu i wyśmiewa hurtem nasze wszys­tkie uprzedzenia i ofer­u­je hap­py end. Otrzy­many co praw­da kosztem real­iz­mu. Ale prze­cież nie po wiz­je tego co naprawdę może się stać idzie widz na taki film. Inaczej na pewno nie było­by nam do śmiechu.

Ps: Zwierz wyby­wa dziś na Secret San­ta (pamięta­cie że to już dziś w Jasiu i Mał­gosi o 18?) a was bard­zo prosi, żebyś­cie jeśli bierze­cie udzi­ał w innych mias­tach nie zapom­nieli zro­bić zdjęć swoim prezen­tom i uczest­nikom spotka­nia — zwier­zowi bard­zo na tym zależy.

PS2: Zwierz bard­zo nie lubi na swoim blogu jakichkol­wiek rasis­tows­kich uwag. Tak więc jeśli wasze uwa­gi są tego typu to nie zostaw­ia­j­cie ich na blogu zwierza.