Skaza czyli kiedy nie da się już wrócić do filmu

Siedząc sobie nad różny­mi recen­z­ja­mi pomyślałam, że dawno nie było żad­nego tek­stu który wychodz­ił­by poza recen­zowanie kole­jnych rzeczy. Chci­ałabym więc napisać wam o czymś co mnie nur­tu­je. Co zro­bić z fil­ma­mi, książka­mi czy seri­ala­mi, które z jakiegoś powodu zostały „Skażone” przez zachowanie aktorów, twór­ców czy firm za nie odpowiedzialnych.

Te reflek­sje przyszły mi do głowy, kiedy ostat­nim razem zas­tanaw­iałam się czy nie powtórzyć sobie „Tamte dni, Tamte noce”. Nie jestem wielką fanką tego fil­mu, ale już oglą­da­jąc go w kinie założyłam że kiedyś do niego wrócę. Prob­lem w tym, że jed­ną z głównych ról gra tam Armie Ham­mer. Z jed­nej strony mam czuć jak bohater – całą masę emocji, z pożą­daniem na czele, z drugiej, wciąż mam w pamię­ci, że aktor został oskarżony o cały szereg paskud­nych i prze­mo­cowych zachowań.

Przy czym nie mówię tu o prostym bojko­cie, który pojaw­ia się dlat­ego, że czu­je­my w danym momen­cie, że powin­niśmy kogoś nie oglą­dać, że nie powinien nas intere­sować. Chodzi mi raczej o takie specy­ficzne poczu­cie straty czy wręcz zdrady jaką czu­je odbior­ca. Niedawno pomyślałam, że bard­zo fajnie było­by obe­jrzeć jeszcze raz „House of Cards” w kon­tekś­cie zmi­an jakie zaszły w amerykańskiej poli­tyce za rządów Trumpa. Ale wiem, że oglą­danie fil­mu w którym cen­tral­ną rolę odgry­wa Kevin Spacey będzie dla mnie po pros­tu mało kom­for­towe. Nawet jeśli to nie jest ser­i­al tylko o nim.

Zresztą nie chodzi nawet o samo oglą­danie. Niedawno zdałam sobie sprawę, że nie noszę moich trzech t‑shitrów naw­iązu­ją­cych do Har­rego Pot­tera. Nie chodzi o to, że bojko­tu­ję całego Pot­tera (nadal uważam, że dla mnie – oso­by wychowanej w chwili w której książ­ki wychodz­iły to ide­al­na „lit­er­atu­ra uciecz­ki” – czyli książ­ka po którą sięgam kiedy mi źle) ale już nie czułam się kom­for­towo w koszulce z logo Hog­wartu. Bo jed­nak to co ostat­nio w social medi­ach robiła JK Rowl­ing stoi tak w sprzecznoś­ci z moim świato­poglą­dem jak tylko się da. To nawet nie był świadomy bojkot. Po pros­tu jakoś nie byłam w stanie ich założyć. Coś we mnie mówiło, że już nigdy nie będzie to takie jak przed wypowiedzi­a­mi autorki.

Przy czym oczy­wiś­cie – nie zawsze chodzi o kwest­ie świato­poglą­dowe – cza­sem po pros­tu gdzieś po drodze aktorzy, twór­cy, psiarze zachowu­ją się tak że nie umiemy wró­cić do dzieła bez poczu­cia że jest w jak­iś sposób skażone. Mam poczu­cie, że chy­ba najbardziej czuć to w przy­pad­ku fil­mu gdzie nie da się pros­to odd­zielić akto­ra od tego co robi, bo wciąż jest na ekranie. To nie jest tak, że bojko­tu­ję John­ny Dep­pa ale jakoś inaczej się oglą­da „Piratów z Karaibów” po całym ciągu pro­cesów sądowych i tym jak aktor się zachował wobec całej sytu­acji. Nawet jeśli bym chci­ała – nie wrócę do cza­sów kiedy tego wszys­tkiego nie wiedziałam.

Mam wraże­nie że podob­ne dylematy czy poczu­cie zdrady czu­je też wielu graczy w gry od Bliz­zar­da – tak jasne dalej moż­na grać w WoWa czy Dia­blo ale to już nie jest ten sam rodzaj rozry­w­ki jak wtedy kiedy nie wiedzieliśmy co fir­ma robiła swoim pra­cown­ikom. Ter­az jeśli chce­my grać musimy robić to pomi­mo tej wiedzy – w pewien sposób zosta­je­my wciąg­nię­ci do świa­ta wyborów moral­nych, od których ta gra miała być jak naj­dal­sza. Nawet jeśli zde­cy­du­je­my się grać – to chy­ba nie będzie już to samo poczu­cie, przy­jem­nej, nie wyma­ga­jącej rozry­w­ki.  Zresztą gracze to w ogóle gru­pa staw­iana częs­to w skom­p­likowanej sytu­acji bo cóż z tego, że żaden z twór­ców ich gier nie zachował się w danym przy­pad­ku paskud­nie sko­ro stu­dio już tak. Tu to poczu­cie, że coś jest nie tak potrafi roz­ciągnąć się dużo szerzej.

Przy czym we mnie wywołu­je to olbrzymią frus­trację. O ile świadomy bojkot daje jakąś satys­fakcję – poczu­cie, że robi się słusznie w imię idei w które się wierzy, o tyle takie „zep­su­cie” dzieła nie daje żad­nej satys­fakcji. NIe czu­ję się lep­sza dlat­ego, że te filmy czy ser­i­al mi się źle oglą­da, czu­je się raczej wściekła, że ktoś mi to zep­suł. Myślę, zresztą że stąd bierze się u niek­tórych odbior­ców opór przed jakimkol­wiek przyj­mowaniem do siebie infor­ma­cji o tym co robią pis­arze, gwiazdy, pro­du­cen­ci. To takie roz­pac­zli­wie trzy­manie się pró­by odd­zie­le­nia twór­ców od dzieł, jest jak mniemam próbą ocale­nia tych dzieł przed tymi czyn­nika­mi zewnętrzny­mi. Bo nieste­ty – kiedy już człowiek się w to zagłębi to zep­su­cie postępuje.

Jest kilko­ro aktorów i aktorek którym nigdy bym nie wybaczyła pewnych zachowań, właśnie ze wzglę­du na dzieła w których wys­tępu­ją. Z prz­er­aże­niem myślę o tym, że ktoś z obsady „Wład­cy Pierś­cieni” mógł­by w którymś momen­cie zro­bić coś tak paskud­nego, że zep­suli­by mi tą fil­mową ser­ię. Odpuku­ję w niemalowane by nikt z obsady kilku moich ulu­bionych seri­ali, nie okazał się jakąś świnią. Bo właśnie to jest ten prob­lem, że nawet jeśli chce­my odd­zielać dzieło od twór­cy, to jed­nak – nie zawsze się da. Wspom­ni­any wcześniej Armie Ham­mer jest dla mnie najlep­szym przykła­dem. Nigdy nie był wybit­ny aktorem ale spraw­iał przy­jemne wraże­nie, był przys­to­jny, fajnie było mu kibi­cow­ać. Ter­az filmy z jego udzi­ałem budzą we mnie jedynie smutek i poczu­cie, że wiele uchodz­iło mu na sucho właśnie dlat­ego, że robił to wspom­ni­ane dobre wrażenie.

Jed­nocześnie nie mam dla was dobrej puen­ty. Mam wraże­nie, że częs­to sprowadza­my to „trace­nie” filmów jedynie do kwestii świato­poglą­dowych wyborów. Ale to nie praw­da – częs­to chodzi o emoc­je, poczu­cie, że ktoś nas niemal oso­biś­cie zdradz­ił, zabrał nam możli­wość takiego prostego cieszenia się dziełem kul­tu­ry. Nie jest to też coś co wszyscy będą czuli tak samo. Pode­jrze­wam, że niek­tórzy czu­ją się bardziej dotknię­ci innych to nic nie obchodzi. Ja jed­nak łapię się na tym, że w sum­ie o ile z aktorem czy reży­serem mogę się łat­wo pożeg­nać o tyle to „skaże­nie” dzieł sztu­ki, coś co bard­zo oso­biś­cie odczuwa, zawsze mnie boli. To jest koszt dowiady­wa­nia się więcej – jasne, ale też – jestem z tych osób, które uważa­ją że ignorowanie prob­lemów nigdy nie jest rozwiązaniem.

Tak na koniec – myślę, że to jest w ogóle ciekawe, jak bard­zo pomi­jamy to we współczes­nej roz­mowie o kon­sek­wenc­jach wychodzenia na światło dzi­enne kole­jnych afer ze świa­ta rozry­w­ki. Dużo się mówi hasłowo – o can­cel cul­ture. Ale mniej o tym, że w ostat­nich lat­ach dzię­ki social mediom, związ­ki widzów z gwiaz­da­mi i twór­ca­mi wskoczyły na kole­jny poziom. Chy­ba nawet za cza­sów „Star Sys­tem” nie mieliśmy takiego poczu­cia bliskoś­ci z gwiaz­da­mi, które prze­maw­ia­ją do nas właś­ci­wie bezpośred­nio, wpuszcza­ją nad do swoich domów, zabier­a­ją na wakac­je. Kiedy tu pojaw­ia się prob­lem, afera, molestowanie, coś oburza­jącego – czu­je­my się oso­biś­cie dużo bardziej zdradzeni. Bo więcej zain­west­owal­iśmy emocjon­al­nie. Ktoś wyko­rzys­tał dla siebie naszą przy­chyl­ność i to, że robił dobre wraże­nie. Myślę, że to jest powód dla którego wiele osób czu­je się oso­biś­cie zdrad­zonych. Twór­cy częs­to tak dużo robią byśmy ich utożsami­ali z dziełem, że całe mówie­nie o jakimkol­wiek rozdziale nie ma zastosowania.

W ostat­nich lat­ach lista takich „skażonych” dzieł kul­tu­ry trochę mi się pow­ięk­szyła. Jestem z tego powodu sfrus­trowana. Ale nie dlat­ego, że uważam iż nic nie powin­no mi przeszkadzać. Raczej – wolałabym, żeby ktoś to uprząt­nął na tyle, żebym nie musi­ała łapać się za serce ilekroć imię i nazwisko jakiegoś akto­ra tren­du­je na Twit­terze. Jak­iś czas temu na ang­iel­skim Twit­terze tren­dował „David Ten­nant” i przez jed­ną krótką chwilę myślałam, że umrę. Na całe szczęś­cie – nic mu nie było, nic złego nie zro­bił. Ot zagrał w nowym filmie. I tylko takich newsów i żad­nych innych daj nam Panie.

PS: Żeby było jasne – nie wymagam od niko­go takich samych emocjon­al­nych reakcji, piszę o sobie i mojej per­spek­ty­wie. Nie chodzę i nie zdzier­am ludzi koszulek z logo Hogwartu.