Kim jesteś dziewczyno? czyli “Infamia”

Od daw­na nie widzi­ałam seri­alu, który budz­ił we mnie tyle sprzecznych emocji co „Infamia”. W prze­ciągu jed­nego odcin­ka potrafiłam prze­jść do zach­wytu do zażenowa­nia. Ostate­cznie — mam wraże­nie, że ta mieszan­ka uczuć świad­czy raczej na korzyść seri­alu, bo nie częs­to w pol­s­kich pro­dukc­jach jest tyle pomysłów zarówno dobrych, jak i złych by wzbudz­iły tyle emocji.

Infamia kupiła mnie już punk­tem wyjś­cia. Oto śledz­imy his­torię Gity. Dziew­czyny, która wychowała się w Walii i czu­je się zupełnie wol­na. Jej rom­s­ka rodz­i­na nie przestrze­ga za bard­zo zwycza­jów i trady­cji — dziew­czy­na bie­ga w szor­tach, z rozwianym włosem i jest wśród grupy swoich zna­jomych znana przede wszys­tkim z tego, że dobrze rapu­je. W końcu jed­nak przy­chodzi dzień, kiedy rodz­i­na oświad­cza, że wraca do Pol­s­ki, do niewielkiej miejs­cowoś­ci na grani­cy z Czecha­mi. Rom­s­ka dziew­czy­na, wcale nie czu­je się dobrze z tą zmi­aną. Więcej — kiedy przy­chodzi jej zamieszkać pod jed­nym dachem z trady­cyjną rodz­iną, która moc­no trzy­ma się zasad jest to dla niej świat równie obcy co dla więk­szoś­ci widzów. Nosze­nie spód­ni­cy, wiązanie włosów, przyję­cie służeb­nej postawy wobec mężczyzn — wszys­tko to wyda­je się jej dzi­wne i obce.

Te tożsamoś­ciowe boje Giny są chy­ba najlep­sze. Dziew­czy­na w zależnoś­ci od okolicznoś­ci — albo odrzu­ca swo­je rom­skie pochodze­nie i trady­cję, albo wręcz prze­ci­wnie — czu­je, że jedynym wyjś­ciem jest w pełni przyję­cie swo­jej rom­skiej tożsamoś­ci. Na przestrzeni seri­alu dziew­czy­na mio­ta się pomiędzy świado­moś­cią, że jej nowi polscy koledzy spo­jrzą na nią inaczej wiedząc, że jest Romką, a przeko­naniem, że nie umie opowiedzieć o sobie bez tych doświad­czeń. Gita nie czu­je się w pełni sobą ani wtedy, kiedy uda­je przed zna­jomy­mi Brazyli­jskie pochodze­nie, ani siedząc na rodzin­nych spotka­ni­ach, gdzie jej rola i przyszłość są jas­no określone.

Sam ser­i­al jest wiz­ual­nie fan­tasty­czny — zestaw­ia kolory i fak­tu­ry, bawi się światłem, tworzy jas­ny wiz­ual­ny podzi­ał pomiędzy przeład­owanym maksy­mal­isty­cznym światem rom­skiego pałacu, a szarzyzną świa­ta wokół. Najwięk­sza wiz­ual­na różni­ca to zestaw­ie­nie domu, w którym miesz­ka Gita a niewielkiego mieszka­nia w Warsza­w­ie, w którym miesz­ka jej sios­tra — dziew­czy­na, która wyszła za Pola­ka i znalazła się pomiędzy dwiema społecznoś­ci­a­mi — nigdzie już nie akcep­towana do koń­ca. Te wiz­ualne różnice przy­pom­i­na­ją o moty­wie prze­wod­nim seri­alu — pró­bie zebra­nia wszys­tkiego na raz, co jest nie możli­we. Im dłużej bohater­ka prze­by­wa wśród swo­jej rom­skiej rodziny tym bardziej jest świado­ma, że nie może mieć wszys­tkiego. Spoko­ju, rodziny, miłoś­ci, kari­ery rap­er­ki. Wszys­tko się tu wiz­ual­nie gotu­je odd­a­jąc młodzieńczy zamęt w jej sercu.

Co więcej, mam wraże­nie, że postaci młodych ludzi zostały tu napisane w niezwyk­le blis­ki realiom sposób. Tak sporo tu głupich decyzji, nieprze­myślanych dzi­ałań i uprzedzeń, ale też — nikt nie został napisany prostą kreską. Dziew­czy­na może się umaw­iać ze starszym rasis­towskim chłopakiem, ale jed­nocześnie darzyć sym­pa­tią Ginę i nie dostrze­gać w tym na pier­wszy rzut oka sprzecznoś­ci. Dzieci­a­ki z jed­nej strony są uprzed­zone wobec Romów, ale bardziej są urażone tym, że koleżan­ka im skła­mała mówiąc o swoim pochodze­niu. To taka grup­ka, która imprezu­je, pije i ćpa, ale nie moż­na powiedzieć o nich złe dzieci­a­ki. Wręcz prze­ci­wnie — im lep­iej ich poz­na­je­my tym sym­pa­ty­czniejsi się wyda­ją. Z resztą sama Gita, która cią­gle mocu­je się ze swoim pochodze­niem i relac­ja­mi z rodz­iną, jest bard­zo przy­wiązana do rodz­iców i nie do koń­ca jest w stanie uwierzyć, że mogli­by jej zamknąć życie w aranżowanym małżeństwie.

Skąd więc moje mieszane uczu­cia? Mam wraże­nie, że w tym wszys­tkim ser­i­al chce cza­sem za dużo na raz. Chci­ał­by być indy­wid­u­al­ną his­torią młodej dziew­czyny, wrzu­conej do zupełnie innej kul­tu­ry, opowieś­cią młodzieżową o dzieci­akach z małej miejs­cowoś­ci, his­torią miłos­ną z melo­dra­maty­cznym rysem i jeszcze — jakoś opowiedzieć o całym spek­trum prob­lemów w relac­jach pol­sko- rom­s­kich. To jest bard­zo dużo jak na jed­ną opowieść i mam wraże­nie, że zwłaszcza gdy zostaw­iamy bohaterkę i sku­pi­amy się na kwes­t­i­ach społecznych, ser­i­al odsła­nia brzuch i okazu­je się nieza­mierze­nie dość stereo­ty­powy czy wręcz czy­tankowy. Co więcej mam poczu­cie, że gdzieś tam umy­ka twór­com wiele społecznych i poli­ty­cznych aspek­tów, których nie da się już dopch­nąć kolanem. To chy­ba jedyne miejsce, gdzie ser­i­al zawodzi, a przy­na­jm­niej — wchodzi na takie typowo pol­skie tory, gdzie dialo­gi zaczy­na­ją pach­nieć papierem a intenc­je twór­ców są tak oczy­wiste, że na chwilę wypadamy ze świa­ta przedstawionego.

Ostate­cznie jed­nak ser­i­al ratu­je fakt, że ma on swo­ją osobowość. To nie jest pol­s­ka odpowiedź na „Euforię” (mimo, że wiz­ual­nie kil­ka razy czuć podobieńst­wo), to nie jest opowieść zagranicz­na przeszczepi­ona na nasz grunt. To jest ser­i­al, który nie próbu­je udawać, że nie dzieje się w Polsce, że jest opowieś­cią wyr­waną z kon­tek­stu. I tym wygry­wa. No i obsadą. Błyszczy zwłaszcza Zofia Jas­trzęb­s­ka w głównej roli. Jaka to jest mag­ne­ty­cz­na oso­ba! Już pomi­jam, że chy­ba jed­na z najpiękniejszych aktorek jaką widzi­ałam w pol­skim seri­alu od daw­na, ale też jest w niej coś takiego, że chce­my mieć jej jak najwięcej na ekranie. Świet­ni są Sebas­t­ian Łach i Mag­dale­na Czer­wińs­ka jako rodz­ice bohater­ki — w nieoczy­wisty sposób lawiru­ją pomiędzy tym co w nich samych wywodzi się z rom­skiego wychowa­nia i trady­cji a olbrzymią miłoś­cią do cór­ki. W dru­go­planowej roli świet­na jest Wan­da Ranii Kozłows­ka jako bab­cia. Serio tyle jest nat­u­ral­noś­ci w tej roli, że zja­da na śni­adanie połowę obsady. Z resztą, jeśli o obsadzie mowa — kiedy oglą­dałam ser­i­al zauważyłam, że w jed­nej z ról, jest mój zna­jomy z jed­nej z rom­s­kich orga­ni­za­cji. I to mnie ucieszyło, bo jed­nak im więcej Romów jest w seri­alu tym lep­iej speł­nia on swo­ją rolę — przy­bliża­nia nam ludzi, o których roz­maw­iamy rzad­ko i zwyk­le jako „prob­lemie”

Na koniec dwa słowa o muzyce — to jest dopiero kos­mos — muzy­ka łączy ele­men­ty trady­cyjnych rom­s­kich utworów (które zwyk­le kojarzy się z kon­certów pieśni i tań­ca) z rapem i najróżniejszy­mi muzy­czny­mi inspirac­ja­mi. Co praw­da rap umi­arkowanie do mnie trafi­ał, ale po pewnym cza­sie doszłam do wniosku, że jego for­mal­na niedoskon­ałość wpisu­je się w fabułę seri­alu. Mamy ostate­cznie do czynienia z siedem­nas­to­latką, która może imponować zna­jomym, ale nie jest jeszcze dojrza­łą artys­tką. Jej rap to pró­ba oga­r­nię­cia włas­nego doświad­czenia — for­mal­nie nie zawsze per­fek­cyjny ale przy­na­jm­niej dobrze odd­a­ją­cy to co się w dziew­czynie kotłu­je. Nie będę słuchać tych utworów raz jeszcze ale rozu­miem ich miejsce w fabule.

„Infamia” to przykład na to, że jest abso­lut­nie przestrzeń na ciekawe seri­ale, pro­dukowane w Polsce, które choć trzy­ma­ją się europe­js­kich i świa­towych trendów, nie są ich bezpośred­nią kopią. Co więcej — patrząc na to jak napisana jest bohater­ka i jej rówieśni­cy, nie trud­no o reflek­sję, że zami­arem twór­ców było nie tylko zła­panie doświad­czenia rom­skiego ale też — każdej młodej oso­by, która wychowu­je się z dala od swo­jej kul­tu­ry i trady­cji. Jest to też paradok­sal­nie jed­na z niewielu pro­dukcji, pokazu­ją­ca pewien szok kul­tur­owy, który towarzyszy nie tyle samej emi­gracji co powro­tom zza grani­cy. To w ogóle jest dość zanied­bany tem­at w pol­skiej opowieś­ci — sporo mieliśmy reflek­sji nad tym jak wszyscy wyjeżdża­ją ale rzad­ko przyglą­damy się powro­tom — a te choć nie powszechne, są jed­nak obec­ne w naszym społeczeństwie.