Płeć precz czyli stare pytania i nowe wyzwania

Nom­i­nac­ja do Złotego Globu dla Emmy D’Arcy za rolę w „Rodzie Smo­ka” otworzyła ponown­ie kon­wer­sac­je o tym — jak właś­ci­wie zmieś­cić niebi­na­rne oso­by w świecie naszego bina­rnego myśle­nia o filmie i świecie. Zwłaszcza, że doty­chczas — sporo mówiliśmy o teorii — co by było gdy­by oso­ba niebi­na­rna znalazła się w świecie nagród i wyróżnień. Dziś już o tym nie roz­maw­iamy teo­re­ty­cznie tylko stoimy przed prob­le­mem prak­ty­cznym. I nie ma nic złego w zas­tanaw­ia­n­iu się — jak ten prob­lem rozwiązać

W jed­nym z wywiadów D’Arcy dostrzegło ironię tego jak dzi­ała obec­nie Hol­ly­wood — na początku kari­ery ukry­wanie swo­jej tożsamoś­ci wydawało się abso­lut­nie nat­u­ralne — ostate­cznie nikt nie dostar­czał wzoru udanej kari­ery oso­by niebi­na­rnej. Ale najwięk­sza rola, najwięk­sza pop­u­larność i co za tym idzie nom­i­nac­je — pojaw­iły się kiedy D’Arcy przes­tało się ukry­wać. W jed­nym z ostat­nich wywiadów — oso­ba aktor­ka zwraca uwagę, że dopiero kiedy HBO zadało pytanie — z jakich zaimków właś­ci­wie mamy korzys­tać — okaza­ło się, że nie jest niemożli­wym stworzyć przestrzeń gdzie nie wszys­tko jest ide­al­nie binarne. 

Tu jed­nak prze­chodz­imy właśnie do świa­ta wyróżnień. Przez lata wydawało się, że nagradzanie najlep­szej aktor­ki i akto­ra wycz­er­pu­je możli­woś­ci. Pojaw­ie­nie się przestrzeni dla utal­en­towanych osób queerowych zaburzyło ten prosty podzi­ał. Aktor i aktor­ka przes­tały być wystar­cza­ją­cy­mi poję­ci­a­mi. Co moż­na z tym zro­bić? Jed­nym z pomysłów jaki się pojaw­ił było zniesie­nie w ogóle podzi­ału na płeć w przy­pad­ku przyz­nawa­nia nagród. To dzieje się z resztą nadal — na zniesie­nie kat­e­gorii podzielonych ze wzglę­du na płeć zde­cy­dowały się nagrody MTV, Gotham czy kanadyjskie nagrody Spirit. 

Zniesie­nie podzi­ału na płeć wyda­je się z jed­nej strony dobrym krok­iem (ostate­cznie czy rzeczy­wiś­cie ma znacze­nie jakiej płci jest nagrod­zona oso­ba — jak­by płeć nie jest związana z tal­en­tem) ale pojaw­ia­ją się głosy, że to może być krok by jeszcze mniej kobi­et niż doty­chczas dostawało nagrody. Wiele osób wskazu­je, że w wielu tech­nicznych kat­e­go­ri­ach, w których nie ma podzi­ału na płeć nagrody zwyk­le trafi­a­ją do mężczyzn — zniesie­nie podzi­ału na płeć w kat­e­go­ri­ach aktors­kich mogło­by ograniczyć liczbę wyróżnionych kobi­et. Jeśli zaś tak by się nie stało — wtedy każ­da nagrod­zona kobi­eta musi­ała­by wal­czyć dodatkowo z oskarże­ni­a­mi, że dostała nagrodę tylko ze wzglę­du na płeć i „równouprawnie­nie” (co jak wiemy i tak się dzieje ilekroć kobi­eta zostanie nagrod­zona w zdomi­nowanych przez mężczyzn kategoriach).

Czy jest więc jakieś inne rozwiązanie? Oso­biś­cie coraz bardziej skła­ni­am się do tego, żeby ode­jść od płci aktorów i skupić się bardziej na samych rolach. Grasz kobi­etę? Dosta­jesz nom­i­nację za najlep­szą rolę kobiecą, grasz mężczyznę — męską? Inny­mi słowy — moglibyśmy wtedy porówny­wać role kobiece  i męskie — niekoniecznie patrząc na płeć ich wykon­aw­ców. Lin­da Hunt dostała w 1983 roku Oscara za rolę Bil­ly Kwana w „Roku niebez­piecznego życia” — była nomi­nowana z inny­mi aktorka­mi, bo kluc­zowa była płeć oso­by gra­jącej. Gdy­byśmy jed­nak odwró­cili sytu­ację i sparowali wszys­t­kich gra­ją­cych mężczyzn razem i wszys­t­kich gra­ją­cych kobi­ety razem — moim zdaniem moglibyśmy uniknąć pułap­ki myśle­nia, że kluc­zowa jest płeć oso­by gra­jącej. Przy czym oczy­wiś­cie — nie rozwiązu­je to wszys­t­kich prob­lemów, bo znów — nie będziemy mieli prostej kat­e­gorii dla osób niebi­na­rnych. W takim przy­pad­ku — nagrodze­nie po pros­tu najlep­szej roli — wyda­je się kluczowe.

Oczy­wiś­cie jest jeszcze jed­na możli­wość — która wyda­je się być całkiem spoko. Moż­na zawsze zapy­tać osobę aktorską, w której kat­e­gorii chci­ała­by być rozważana. Ja wiem, że wiele osób jest prz­er­ażonych gdy pojaw­ia się propozy­c­ja by kogokol­wiek o cokol­wiek zapy­tać a potem to respek­tować, ale — to też jest w sum­ie proste rozwiązanie. Zwracam uwagę, że Emma D’Arcy zaak­cep­towało nom­i­nację w kat­e­gorii „najlep­sza aktor­ka” — nie zwraca­jąc uwa­gi na to, że jest to nieprzys­ta­jące. Co też daje nam jeszcze jeden ele­ment tej dyskusji, o którym się częs­to zapom­i­na — oso­by aktorskie, które są niebi­na­rne, wcale nie „spraw­ia­ją prob­le­mu”, wręcz prze­ci­wnie — więk­szość z nich raczej stara się wpa­sować w ist­niejące ramy.

„Kiedyś tego nie było” pewnie ktoś westch­nie. Istot­nie — kiedyś oso­by utożsami­a­jące się jako niebi­na­rne miały niemal zerowe, czy wręcz zerowe, szanse dostać rolę w pop­u­larnym seri­alu, a potem nom­i­nację do ważnej nagrody. Dziś takich osób wciąż jest bard­zo mało — sama mimo, że bard­zo intere­su­je się kine­matografią jestem w stanie wymienić zaled­wie kil­ka nazwisk osób, które pub­licznie deklaru­ją, że są niebi­na­rne. Czy sko­ro jest ich tak mało to w ogóle powin­niśmy coś zmieni­ać? Moim zdaniem — tak. Nie dlat­ego, że ktokol­wiek nas zmusza, ale dlat­ego, że ogól­nie — im bardziej odchodz­imy od prostych płciowych podzi­ałów tym bardziej może­my dojść do sed­na tego o co nam chodzi — szukanie osób utal­en­towanych, zajaw­ionych, które mają coś ciekawego do opowiedzenia. 

Na koniec mam wraże­nie, że wszelkie dyskus­je odnośnie szuka­nia przestrzeni dla osób niebi­na­rnych kończą się pewną frus­trac­ja — zwłaszcza ze strony osób, które wal­czą na rzecz równouprawnienia kobi­et w prze­myśle fil­mowym. Jak to tak, jeszcze nie znaleźliśmy równej pozy­cji dla kobi­et, a już w ogóle mówimy o odrzuce­niu prostego podzi­ału na płeć. Oso­biś­cie mam wraże­nie, że po pier­wsze — te dwie rzeczy abso­lut­nie się nie wyk­lucza­ją. To nie jest tak, że jeśli mam wąt­pli­woś­ci czy nagrody za aktorstwo powin­ny być dzielone ze wzglę­du na płeć to nie mogą dostrzec jak bard­zo niek­tóre są zdomi­nowane przez mężczyzn.  Wciąż uważam, że powin­niśmy mówić o tym jak niewiele kobi­et jest  nomi­nowanych do nagród za reży­ser­ię i dlaczego niek­tóre ele­men­ty prze­mysłu fil­mowego są tak jed­no­lite jeśli chodzi o płeć (np. Ta jed­na jedy­na nom­i­nac­ja do Oscara za najlep­sze zdję­cia dla kobi­ety).   Po drugie — mam poczu­cie, że tak naprawdę w tym momen­cie -  każde otwar­cie, każ­da pró­ba ruszenia sys­te­mu nagród czy w ogóle całej kine­matografii dzi­ała na korzyść grup, dyskrymi­nowanych w tym kobi­et. Po pros­tu im moc­niej potrząsa się skost­ni­ały­mi struk­tu­ra­mi, tym więcej zmi­an i dobra przyjdzie dla wszystkich. 

Z resztą sko­ro już przy tym jesteśmy — to nie jest tak, że kwes­t­ia płci jest jedyną w której należało­by potrząs­nąć fil­mowym światem. Niedawne zain­tere­sowanie neo babies czyli dzieć­mi sław pokazu­je jak zamknię­tym obiegiem jest Hol­ly­wood. Otwar­cie go na oso­by z innych grup społecznych — bez wzglę­du na iden­ty­fikację, na pewno było­by powiewem świeżoś­ci. Nie wierzę by ktokol­wiek stracił na tych zmi­anach. Hol­ly­woodz­ka eli­ta sobie poradzi, a resz­ta będzie miała więk­sze szanse by do niej dołączyć.  Choć zgadzam się — jest jedne prob­lem — więk­szość z nas nigdy nie będzie tak cool jak Emma D’Arcy. Ale zawsze może­my nad tym pracować.