Same dobre intencje czyli zwierz o Polowaniu

?

Hej

Po pier­wsze zwierz chci­ał­by wam wszys­tkim podz­iękować. Wczo­raj na blogu i na face­booku wokół wpisu zwierza wyt­worzyła się jakaś taka miła atmos­fera, której zwierz się zupełnie nie spodziewał. Wyraźnie raz na jak­iś czas opła­ca się kraść genialne tem­aty (hej! Niendin) za przyz­wole­niem i prz­er­abi­ać je na wpisy o uczu­ci­ach, które muszą być bliskie zwierza czytel­nikom. Do tego, jak może wiecie, wczo­raj nie wybra­no papieża ale za to Bene­dict Cum­ber­batch potwierdz­ił, że pod­pisał kon­trakt nie na jeden ale na dwa kole­jne sezony więc może­my powiedzieć, że dzień zakończył się znakomitą wiado­moś­cią.  A jak się jeszcze doda jakie ładne zdję­cia spły­wały wczo­raj z Inter­ne­tu, to w ogóle fajnie było być wczo­raj zwierzem popkulturalnym.

Tym trud­niej jest zwier­zowi napisać wpis, który na dziś zaplanował. Oto bowiem zwierz korzys­ta­jąc z dobrodziejst­wa zaproszenia udał się do kina na film Polowanie —  duńską pro­dukcję, która trafiła do naszych kin chy­ba przede wszys­tkim ze wzglę­du na ros­nące zain­tere­sowanie kinem skan­dy­nawskim. His­to­ria w nim przed­staw­iona ma bard­zo prostą kon­strukcję. Lucas jest świeżo po roz­wodzie, od zamknię­cia szkoły pracu­je jako wychowaw­ca w przed­szkolu. Przed­szkole mieś­ci się w niewielkiej wiosce, gdzie wszyscy się zna­ją, lubią a jesienią jeżdżą do pob­liskiego lasu polować na jele­nie.  Lucas jest w towarzys­t­wie lubiany, podo­ba się młodej emi­grantce z pol­s­ki, która pracu­je w przed­szkolu, a syn który wprowadz­ił się razem z matką chce się do niego z powrotem sprowadz­ić.  Wyglą­da więc, że po pewnym życiowym zamiesza­niu wszys­tko wraca do normy.

I wtedy pojaw­ia się Klara — ślicz­na blond włosa dziew­czyn­ka, obdar­zona bujną wyobraźnią, trochę zagu­biona, boją­ca się nastąpić na prz­er­wy między chod­nikowy­mi pły­ta­mi. Miłe, bystre dziecko, może trochę za bard­zo żyjące w świecie fan­tazji. Klara oskarża Lucasa o molestowanie. A właś­ci­wie nie oskarża. Film doskonale pokazu­je, jak jed­no wypowiedziane trochę mimo­cho­dem zdanie dziew­czyn­ki powoli zamienia się w co raz bardziej skom­p­likowaną his­torię. Sce­narzyś­ci zde­cy­dowali się bowiem nakrę­cić film, w którym prob­lem ped­ofil­ii jest przed­staw­iony zupełnie inaczej. Zazwyczaj sce­narzyś­ci gra­ją z nami pytaniem — niewin­ny czy win­ny, tu od samego początku nie ma wąt­pli­woś­ci. Nic nie zaszło. Wytłu­macze­nie zachowa­nia dziew­czyn­ki (przy czym co należy niesły­chanie chwal­ić, dziecko nie jest w najm­niejszym stop­niu demo­ni­zowane) jest proste i log­iczne. Wiemy wszys­tko co musimy wiedzieć. I dlat­ego ten film oglą­da się tak dobrze. Bo to nie jest film o ped­ofil­ii, ale bard­zo ciekawe, dobrze zagrane i rozpisane studi­um zachowa­nia się małej społecznoś­ci, w przy­pad­ku pojaw­ienia się takich zarzutów.  To ważne, bo by zrozu­mieć okru­cieńst­wo jakichś mech­a­nizmów musimy  mieć pewność, że zadzi­ałały by nieza­leżnie od winy bohatera.

Sce­narzys­ta stop­niowo dawku­je napię­cie — zaczy­na się od spoko­jnej roz­mowy w gabinecie, od pró­by wyjaśnienia wszys­tkiego twarzą w twarz, poz­na­nia szczegółów (przez pewną część fil­mu bohater nie wie nawet przed dokład­nie jaki­mi zarzu­ta­mi się broni), przez areszt, ata­ki i ostra­cyzm.  Przy czym sce­nar­iusz jest na tyle dobrze napisany, że wszys­tkie postawy są niuan­sowanie. Bohater z jed­nej strony dość spoko­jnie przeży­wa kole­jne szykany ale nie jest ide­al­ny i krysz­tałowy — popeł­nia błędy, jego zachowanie bywa chao­ty­czne, bywa agresy­wne. Zachowu­je się dokład­nie jak zwierzę zła­pane w pułap­kę. To nie tylko doskon­ała rola Mads Mikkelsen (o tym więcej zaraz) ale także abso­lut­nie znakomi­ty obraz człowieka, który znalazł się w cen­trum pewnego mech­a­niz­mu społecznego, którego nikt nie jest w stanie pow­strzy­mać. Zwierz miał wraże­nie, że sce­narzyś­cie ład­nie udało się uciec od wiz­ji w której ofi­ara zawsze jest ide­al­na i poko­rnie przyj­mu­je to co ją spo­ty­ka. Tym co w sce­nar­iuszu jed­nak najbardziej prz­er­aża nie są cier­pi­enia naszego bohat­era — te są przez nas kul­tur­owo oswo­jone. Gorzej z tymi ele­men­ta­mi zachowań społecznych o których wiemy, że funkcjonu­ją ale nie chce­my o nich myśleć. Jak na przykład fakt, że pra­wom­oc­ny wyrok sądu nijak się ma do osą­du społecznego. To jest z resz­ta w filmie ciekawe, że właś­ci­wie nie pięt­nu­je on prawa, które dzi­ała sprawnie, ale ludzi którzy wiedzą lep­iej. Prob­lem w tym, że ludzie zawsze wiedzą lep­iej. Dru­gi prob­lem to dobre intenc­je — właś­ci­wie wszyscy w tym filmie mają dobre intenc­je — rodz­ice, którzy negu­ją wyco­fanie się cór­ki z zez­nań (mówisz tak bo się wsty­dzisz), nauczy­ciel­ki z przed­szko­la (roz­da­jącej ulot­ki z taki­mi objawa­mi molestowa­nia że każde dziecko moż­na pod nie pod­pisać),  społecznoś­ci lokalnych mężczyzn gotowych pobić kilku­nas­to­let­niego syna Lucasa za to, że próbu­je on bronić ojca. Wszyscy w filmie dzi­ała­ją zgod­nie z samy­mi dobry­mi założe­ni­a­mi — tylko, czemu nie trud­no się dzi­wić — nic dobrego z tego nie wyni­ka. Film z resztą dobrze pokazu­je jak ludzie trochę się wsty­dzą włas­nych czynów — znakomi­ta sce­na z dyrek­torką koś­cioła, która niepo­rad­nie ucieka przed bohaterem nie chcąc z nim roz­maw­iać po tym jak poin­for­mowała społeczność o swoich pode­jrzeni­ach czy wzrok najlep­szego przy­ja­ciela Lucas gdy widzi go w strasznym stanie. Ta dwois­tość postaw — prag­nie­nie spraw­iedli­woś­ci pon­ad prawem i lęk przed kon­sek­wenc­ja­mi włas­nych czynów wyda­je się być wzię­ta pros­to z podręczni­ka socjologii.

Film prowadzi widza do prostej kon­kluzji, dość prostym zestawem scen, z których wiele widzi­ało się już w innych fil­mach. Tym co film fab­u­larnie wyróż­nia jest inna per­spek­ty­wa cza­sowa i inne uję­cie prob­le­mu nie tyle samego wydarzenia ale tego co następu­je po tym. Paradok­sal­nie cała groza sytu­acji ujaw­nia się wid­zowi dopiero wtedy kiedy wyda­je się, że kurz bitewny nieco opadł i jest po wszys­tkim. Ostat­nie sce­ny fil­mu, które roz­gry­wa­ją się w przepięknej scener­ii jesi­en­nych lasów Danii to chy­ba jed­na z najbardziej przygnębi­a­ją­cych sek­wencji jakie zwierz od daw­na widzi­ał w kinie. Co więcej reżyser i sce­narzys­ta w jed­nym ponown­ie uniknął sztampy. Zwierz miał pewną wiz­ję tego co może się zdarzyć i jest abso­lut­nie zach­wycony tym, co się w tych ostat­nich sce­nach zdarzyło. Reżyser wybrał zakończe­nie dużo bardziej niejed­noz­naczne — co jak zwyk­le cieszy, nieco znud­zonego odgady­waniem zakończeń filmów zwierza. Być może zwierz powinien zwró­cić się ku kinu europe­jskiemu ale wtedy pewnie już nigdy nie zobaczy światła i słoń­ca. Serio dlaczego więk­szość filmów europe­js­kich jest tak kosz­marnie przygnębi­a­ją­ca. Znakomi­ta. Ale przygnębiająca.

Obsadze­nie Mad­sa Mikkelse­na  w głównej roli Lucasa w dużym stop­niu przesądza o sukce­sie fil­mu. W twarzy chy­ba najpop­u­larniejszego obec­nie Duńskiego akto­ra jest coś takiego, że trochę się nie dzi­wimy, że ludziom łat­wo było uwierzyć w wysuwane pod jego adresem oskarże­nia. Niby przys­to­jny i sym­pa­ty­czny w oku­larach na nosie i nieco za bard­zo wystyl­i­zowaną grzy­wką. Ale jed­nak kiedy patrzymy na sce­ny w przed­szkolu nie trud­no nam dostrzec, że rzeczy­wiś­cie nie pasu­je tak dobrze do tego otoczenia jak pul­chne panie przed­szkolan­ki — z resztą nawet sce­narzys­ta zda­je się grać stereo­typem jedynego mężczyzny w przed­szkolu. Lucas w wyda­niu Mikkelse­na jest ide­al­nym wychowaw­cą dzieci ale nie jest ide­al­nym przed­staw­ie­niem stereo­ty­pu wychowaw­cy. Do tego udało się Mikkelsenowi zagrać postać, która jest bard­zo prawdzi­wa. To taki nor­mal­ny facet,  jeden z tych którzy mają najlep­szego kumpla od dziecińst­wa i paczkę kolegów z który­mi piją prz­erzu­ca­jąc się sprośny­mi kawała­mi. Żaden uwodzi­ciel co widać w sce­nach z jego pol­ską dziew­czyną, ni też wybit­ny ped­a­gog choć ma dobre, nat­u­ralne pode­jś­cie do dzieci, które bard­zo go lubią. Jed­nak kiedy sce­nar­iusz tego wyma­ga Mikkelsen potrafi w jed­nej sce­nie zamienić taką nor­mal­ność, prze­cięt­ność, zwykłość w coś niesły­chanie inten­sy­wnego, prostego do zrozu­mienia ale wyrażanego bez słów. Zwierz potrafi wymienić z głowy co najm­niej trzy sce­ny w filmie (w tym tą najbardziej porusza­jącą z koś­cioła) w której Mikkelsen mówi wid­zowi wszys­tko wyłącznie zmi­aną wyrazu twarzy. Nawet puen­ta fil­mu nie musi być wypowiedziana, wszyscy zobaczymy ją w oczach Duńczy­ka. To bard­zo rzad­ka umiejęt­ność i może trochę szko­da, że zachod­nie kino korzys­ta z Mikkelse­na tylko wtedy kiedy potrze­bu­je jakiegoś egzo­ty­cznego prze­ci­wni­ka głównego bohat­era, albo zabój­cy kani­bala. Tym­cza­sem wyda­je się, że aktor doskonale nada­je się właśnie do gra­nia zupełnie zwykłych bohaterów, którym dzię­ki swo­je­mu tal­en­towi i dość jed­nak specy­ficzne­mu wyglą­dowi nada­je charak­terysty­czny rys.

Przyglą­da­jąc się pro­dukcji zwierz nie mógł cały czas pozbyć się wraże­nia, że ma do czynienia z bard­zo ciekawym przykła­dem fil­mu socjo­log­icznego, który właś­ci­wie nie musi dzi­ać się w miejs­cu gdzie się dzieje. Teo­re­ty­cznie fakt iż mówimy o wydarzeni­ach roz­gry­wa­ją­cych się w Państ­wie Skan­dy­nawskim powinien mieć duży wpływ na fabułę. Ale nie ma. Zwierz bez trudu wyobraża sobie podob­ne jeśli nie iden­ty­czne reakc­je w każdej niewielkiej społecznoś­ci. Łat­wo było­by zrzu­cić winę za całe zamieszanie na skan­dy­nawskie zau­fanie dziecku i wiarę w przeko­nanie, że “dzieci nie kłamią”. Bo tak naprawdę, nie chodzi o samą naturę oskarże­nia, zwierz jest w stanie wyobraz­ić sobie Lucasa, który traci swo­ją pozy­cję społeczną i zau­fanie społecznoś­ci z powodu pomówień zupełnie innego rodza­ju. I to jest w filmie dru­ga naj­ciekawsza rzecz — sce­narzys­ta nie idzie  w rozważa­nia doty­czące prob­le­mu ped­ofil­ii. To jest film o kon­sek­wenc­jach rzuce­nia na kogoś pode­jrzeń w małej społecznoś­ci. Zresztą wyda­je się, że film ów powinien być lek­turą obow­iązkową dla tych, których zdaniem człowieka da się oczyś­cić z pode­jrzeń rzu­conych przed­w­cześnie. I to nieza­leżnie od tego o jakim społeczeńst­wie mówimy.

Zwierz przeczy­tał gdzieś zdanie, że film nie posz­erza fil­mowych hory­zon­tów. Rzeczy­wiś­cie jest to zdanie bard­zo słuszne. Fabuła jest tu rozwinię­ciem pewnego prob­le­mu, pewnym studi­um społecznego przy­pad­ku. Ale jest to wszys­tko tak zagrane i nakrę­cone, że mamy okazję wysłuchać ciekawych i trud­nych argu­men­tów w niesły­chanie ważnej sprawy, bez potrze­by prz­ery­wa­nia mówiące­mu i wciska­nia swoich paru zdań. Zresztą zwierz zas­tanaw­ia się czy fakt, że film pow­stał w Danii o czymś świad­czy. Zwierz pisał wcześniej, że przesłanie jest abso­lut­nie uni­w­er­salne, ale kiedy Skan­dy­na­wowie zaczy­na­ją mówić o oskarże­ni­ach o ped­ofil­ię z zupełnie innej per­spek­ty­wy to człowiek sam zas­tanaw­ia się co to znaczy. A i jeszcze jed­no, zwierz pole­ca seans w kinie. To jest dokład­nie ten film przy którym trze­ba na dwie godziny całkowicie zanurzyć się w świat przed­staw­iony i uważnie wysłuchać his­torii od początku do koń­ca. I choć nie ma efek­tów spec­jal­nych to jed­nak całość jest dla zwierza pro­duk­tem kinowym jak rzadko.

Ps: Wiecie że zwierz od kilku dni zaj­mu­je się wyłącznie przekładaniem na później wpisów które sobie zaplanował. Są takie tygod­nie. Potem zaś są takie kiedy zwierz cały czas musi  myśleć nad wpisa­mi. Takie ciężkie życie blogera.