Spełniona nadzieja czyli “Wielka woda” od Netflix

Jako warsza­w­ian­ka powódź 1997 roku pamię­tam dość słabo. A właś­ci­wie — nigdy nie stała się dla mnie wydarze­niem ksz­tał­tu­ją­cym i przeło­mowym. Jasne — podob­nie jak wielu Polaków siedzi­ałam przed telewiz­orem i oglą­dałam wodę zale­wa­jącą mias­ta, pamię­tam teledysk do piosen­ki, która miała pomóc w zbiórce pieniędzy na powodz­ian, mam w pamię­ci jak tata tłu­maczył mi, że nawet gdy­by powódź doszła do Warsza­wy to my mieszkamy na skarpie. Inny­mi słowy — powódź jakkol­wiek odbiła się w moich wspom­nieni­ach nigdy nie była doświad­cze­niem, które dotknęło mnie bezpośred­nio. Czynię te zas­trzeże­nia ter­az — zan­im prze­jdę do recen­zji seri­alu „Wiel­ka Woda” od Net­flix, bo mam wraże­nie, że odbiór tej pro­dukcji może być bard­zo różny w zależnoś­ci od tego czy doty­czy naszych włas­nych wspom­nień czy czegoś do czego czu­je­my jed­nak jak­iś dystans.

„Wiel­ka Woda” to ser­i­al zre­al­i­zowany z poszanowaniem zasad gatunku kina katas­troficznego. Sześć odcinków przeła­mane jest fab­u­larni i dra­matur­giczne na pół. Początkowo powodzi jeszcze nie ma — obser­wu­je­my to co w kinie katas­troficznym jest obow­iązkowe. Mamy hydrolożkę — świadomą zagroże­nia naukow­czynię ostrze­ga­jącą poli­tyków i dzi­ałaczy przed zagroże­niem, oraz ludzi, którzy z wielu powodów tych ostrzeżeń nie chcą słuchać. Twór­cy seri­alu doskonale budu­ją tu napię­cie, coś co mogło­by się wydawać niemożli­we, biorąc pod uwagę, że wszyscy wiemy, że powódź do Wrocław­ia (bo kon­cen­tru­je­my się głównie na his­torii mias­ta) jed­nak dotarła i miała katas­tro­falne skut­ki. Trze­ba powiedzieć, że jest prze­jawem jakiejś niesły­chanej sprawnoś­ci — takie ułoże­nie nar­racji, by mokra ściana piwni­cy, czy dźwię­ki dochodzące spod wałów prze­ci­w­powodziowych budz­iły poczu­cie grozy i nad­chodzącego niebez­pieczeńst­wa. Tu udało się to napię­cie stworzyć i odpowied­nio je dawkować — choć powódź jest nie­u­nikniona widz zosta­je wciąg­nię­ty w takie emoc­je i sytu­acje, że pojaw­ia się nadzie­ja — z może się uda.

Jed­nak nie chodzi tu o sprawne wyko­rzys­tanie ele­men­tów kina katas­troficznego. Twór­cy seri­alu szuka­jąc kon­flik­tu wcale nie pos­zli tylko drogą wal­ki ludzi z żywiołem. Wręcz prze­ci­wnie — najwięk­sza dra­matur­gicz­na linia roz­gry­wa się pomiędzy — mieszkań­ca­mi i władza­mi Wrocław­ia a mieszkań­ca­mi niewielkiej miejs­cowoś­ci, której zalanie poz­woliło­by przy­na­jm­niej częś­ciowo ocal­ić mias­to. To ciekawe jak uda­je się tu rozłożyć rac­je, że właś­ci­wie — postrzegamy ten spór o to czy naruszyć wały prze­ci­w­powodziowe, jako kon­flikt trag­iczny, gdzie żad­na ze stron nie ma więk­szych racji. Jed­nocześnie — co warto pod­kreślić — twór­cy seri­alu nie pod­dali się pokusie by opowiedzieć o każdej trag­icznej sytu­acji i każdym zanied­ba­n­iu — wyraźnie zde­cy­dowano się wyse­lekcjonować tylko kil­ka tem­atów, przy których zas­tosowano twór­cze pode­jś­cie, tak by jed­nak postaw­ić na czytel­ną dla widza dramaturgię.

Nie każdy wątek jest równie dobry (oso­biś­cie nie przepadam za his­torią grubej kobi­ety, która nie chce opuś­cić swo­jego mieszka­nia — wiem, że jest inspirowana prawdzi­wy­mi wydarzeni­a­mi, ale budz­iło mój pewien dyskom­fort) ale całość robi zaskaku­ją­co dobre wraże­nie. Głównie dlat­ego, że dzię­ki trzy­ma­niu się ram gatunku i dobre­mu zarysowa­niu postaci — dosta­je­my his­torię, która nie próbu­je za wszelką cenę rozliczyć wszys­t­kich za każde dzi­ałanie w cza­sie powodzi. Zaś sama powódź sta­je się wydarze­niem strasznym i trau­maty­cznym, ale też — nie prze­sad­zonym dra­matur­gicznie. To odpowied­nie znalezie­nie równowa­gi — pomiędzy his­to­ri­a­mi oso­bisty­mi a szukaniem więk­szej nar­racji — o tym co poszło źle na poziomie min­is­te­ri­al­nym, miejskim czy ogól­nokra­jowym jest sporą zaletą seri­alu. Choć nieco bawi jak bard­zo twór­cy unika­ją jakichkol­wiek nazw par­tii poli­ty­cznych czy poli­tyków. To jest bard­zo charak­terysty­czne dla Pol­s­ki — poli­ty­cy zawsze są jacyś ulot­ni i bez nazwisk.  A prze­cież dobrze wiemy, kto powiedzi­ał zdanie o rol­nikach, którzy powin­ni się ubezpieczyć.

DSC04521.ARW

Wielką zaletą jest tu niezłe rozpisanie głównych ról. Agniesz­ka Żulews­ka gra Jaśminę Tremer — hydrolożkę, której przy­pa­da bycie — tą która z góry wiedzi­ała co się stanie. Jej bohater­ka ma swo­ją skom­p­likowaną his­torię oso­bistą, ale udało się utrzy­mać bohaterkę w ramach tego tropu „Naukow­ca, który zawsze wie lep­iej”. Inna sprawa — Żulews­ka jest abso­lut­nie fan­tasty­cz­na w swo­jej roli i sama jej obec­ność na ekranie spraw­ia, że chce­my włączyć następ­ny odcinek. Tomasz Schuchardt, gra tu lokalnego poli­ty­ka, którego z naszą hydrolożką łączy skom­p­likowana przeszłość. Olbrzymim plusem tej roli jest to, że Schuchardt ma na tyle charyzmy byśmy chcieli obser­wować jego bohat­era a jed­nocześnie tak ginie w roli, że nie widz­imy wszys­t­kich wcześniejszych ról akto­ra. Z resztą między tą aktorską parą jest na ekranie chemia aż miło — zaś twór­cy są na tyle inteligent­ni by nie roz­gry­wać jej w najbardziej banal­ny możli­wy sposób. Świet­ny jest Ireneusz Czop jako Andrzej Rębacz — mężczyz­na, który więk­szość życia spędz­ił w Niem­czech a ter­az przy­jeżdża zająć się chorym ojcem i jego domem. Rębacz będzie tu swoistym try­bunem ludowym, człowiekiem wal­czą­cym z władza­mi. A jed­nak dzię­ki odpowied­niemu poprowadze­niu jego wątku — zwłaszcza w drugiej częś­ci seri­alu, dosta­je­my postać jed­nak nieco bardziej wielowymiarową.

Moim zdaniem o klasie seri­alu świad­czy zwyk­le to jak dobre są postaci dru­go­planowe. I tu „Wiel­ka Woda” ma nam do zaofer­owa­nia parę aut­en­ty­cznych perełek (pomi­ja­jąc fakt, że ma się wraże­nie, że w tym seri­alu gra­ją dosłown­ie wszyscy polscy aktorzy). Mirosław Kropiel­nic­ki gra tu moją ukochaną postać pułkown­i­ka Cza­ck­iego, który z jed­nej strony jest kluc­zowy dla fabuły z drugiej — dostar­cza tak potrzeb­ne­go (i częs­to zupełnie nie obec­nego w pol­s­kich poważniejszych seri­alach) ele­men­tu kome­diowego. Fan­tasty­czny jest Łukasz Lewandows­ki jako dok­tor Góra — lekarz z zale­wanego przez wodę szpi­ta­la, który stara się jakoś odnaleźć w całej tej sytu­acji — to jed­na z takich ról, która źle zagrana wyda­je się prze­sad­zona, a tu dosta­je­my portret takiego porząd­nego człowieka, co nie częs­to uda­je się dobrze odd­ać na ekranie. Bard­zo podobał mi się Jacek Bel­er w niewielkiej roli takiego lokalnego ćpuna Kalosza. Niby niewiel­ka ról­ka, ale dobrze napisana.

DSC04338.ARW

Jan Holoubek — reżyser seri­alu już po raz kole­jny pokazu­je, że ma pomysł na to jak miał­by wyglą­dać pol­s­ki styl “seri­alowy”. Kiedy zas­tanaw­iałam się nad tym co najbardziej mi się w “Wielkiej Wodzie” podobało to fakt, że nie jest to ser­i­al, który chce być jak zachod­nie pro­dukc­je. Oglą­da­jąc kole­jne odcin­ki nie miałam wraże­nia, że ktoś krę­ci „ser­i­al X ale po pol­sku” — tylko po pros­tu chce opowiedzieć sprawnie i ciekaw­ie his­torię, korzys­ta­jąc z tego, że w pol­s­kich seri­alach mogą zagrać naprawdę wybit­ni aktorzy — z resztą właśnie odpowied­nie wyko­rzys­tanie tych aktors­kich tal­en­tów jest tu najwięk­szą zaletą. Jed­nocześnie — to pier­wsza od daw­na seri­alowa pro­dukc­ja pol­s­ka, która nie trak­tu­je wiedza jak idio­ty — nie musi mu wszys­tkiego dziesięć razy pow­tarzać. Twór­cy doskonale trzy­ma­ją rytm i co więcej — mają dokład­nie tyle his­torii, ile trze­ba na sześć odcinków — nie ma tu ani dłużyzn, ani przyśpiesza­nia. Do tego udało się to osiągnąć w sum­ie niekoniecznie aż tak wielki­mi środ­ka­mi. Jasne — kiedy pojaw­ia się wiel­ka woda, to nawet ja zadawałam sobie pytanie, jak oni to właś­ci­wie nakrę­cili. Ale początkowo — najwięk­sze napię­cie budzi woda, której nie ma — to naprawdę nie jest łat­wa sztu­ka by na zaniepokoić czymś co wiemy, ze się stanie a jed­nocześnie nie popaść w dra­matur­giczną przesadę.

Nie jest „Wiel­ka Woda” seri­alem ide­al­nym, niepozbaw­ionym wad. Pewnie, niek­tóre ele­men­ty oby­cza­jowe mogą się wid­zom wydać nad­datkowe. Ale jed­nocześnie — kiedy usi­adłam, żeby zobaczyć ser­i­al to nie byłam w stanie ode­jść od ekranu przez całe sześć odcinków. Co więcej mignęły mi tak szy­bko, że byłam aż zaskoc­zona, że to już po seri­alu. Dawno coś takiego mi się przy pol­skiej pro­dukcji nie zdarzyło. Jed­nocześnie to wyważe­nie wątków oso­bistych, pry­wat­nych tragedii i różnych racji spraw­iło, że pomyślałam — że ten ser­i­al ma ide­al­ny schemat, który moż­na było­by kiedyś przyłożyć do opowiada­nia o pan­demii covid. Dosłown­ie — moż­na przyłożyć te same dra­matur­giczne schematy by dostać bard­zo dobrze wyważoną opowieść. Co świad­czy, że twór­cy dobrze zrozu­mieli, jak opowiadać o wydarzeni­ach doty­czą­cych w jakimś stop­niu nas wszystkich.

DSC01789.ARW

Na początku recen­zji zaz­naczyłam, że powódź nie stanowi ele­men­tu moich wspom­nień ani tożsamoś­ci. Stąd np. nie miałam potrze­by śledzenia czy to fab­u­larnych uroszczeń czy nieś­cisłoś­ci — mogłam sobie poz­wolić by obe­jrzeć ser­i­al jako kino katas­troficzne biorące prawdzi­we wydarzenia jako punkt wyjś­cia do włas­nej nar­racji. Mogłam też przyjąć, że nien­achal­na styl­iza­c­ja przestrzeni na lata 90 jest wystar­cza­ją­ca i nie wypa­try­wałam budynków czy inwest­y­cji, które nie zostały w 1997 roku jeszcze zre­al­i­zowane. Nie wiem jak­bym przyjęła gdy­bym była mieszkanką Wrocław­ia. Mogę nato­mi­ast powiedzieć, że mój mąż — który jest z Leg­ni­cy, obe­jrzał ser­i­al z dużym zain­tere­sowaniem — a prze­cież pamię­ta jak wszędzie dookoła jego osied­la była woda. Więc być może za bard­zo się krygu­ję. Nie mniej — jeśli miałabym oce­ni­ać ser­i­al wyłącznie jako real­iza­cję for­muły kina katas­troficznego, to naprawdę piąt­ka z plusem. Nie spodziewałam się, że w Polsce da się ten gatunek dobrze poprowadz­ić i jestem naprawdę miło zaskoc­zona jak dobrze wyszło.