Pierwszy odcinek zwierzowego cyklu BBC Retro okazał się przebojem. Zwierz był zaskoczony ilu jego czytelników jest zainteresowanych starszymi produkcjami BBC. Jednocześnie zwierz musi was trochę zawieść. Chciał napisać o czymś nie kostiumowym. Ale niestety kompletnie wsiąkł w Middlemarch.
Choć serial jest głównie obyczajowy, niekoniecznie romantyczny to nie da się tego wywnioskować po materiałach promocyjnych
Middlemarch to ekranizacja powieści Georga Elliota (zwierz nie ma pojęcia jak się pisze o autorkach które występowały pod męskimi pseudonimami – tzn. pisze się dalej autor czy autorka?). Spośród wielu powieści jakie wyszły spod pióra autorki ta zyskała może nie największą sławę ale kilka największych komplementów. Chyba Virginia Woolf powiedziała, że to jedyna książka w języku angielskim napisana dla dorosłych ludzi. Zwierz nie będzie przed wami ukrywał. Nie czytał tej wielotomowej powieści – więc do oglądania serialu podchodził z takim bardzo słabym zarysem tego o czym on opowiada. Gdzieś tam w głowie zwierza pojawiały się pewne hasła ale nie będzie udawał, że dokładnie wiedział o co chodzi. Zwierz nie ocenia więc mini serialu w odniesieniu do książki – choć prawdę powiedziawszy po jego obejrzeniu zwierz myślał tylko o tym czy by jednak nie przeczytać powieści. Zwłaszcza że wydaje się dość oczywiste, że pewne akcenty zostały nieco inaczej rozłożone.
Dorothea Brooke to jedna z ciekawszych postaci na jaką można się natknąć w ekranizacjach XIX wiecznej prozy
Dla nie znających powieści, zwierz przedstawi krótki punkt wyjścia do fabuły. Mamy kilkoro bohaterów. Przede wszystkim naszą bohaterką jest Dorothea Brooke – młoda kobieta, która ma dość spędzania swojego życia na przejażdżkach i wizytach towarzyskich. Chciałaby w życiu coś zrobić, przyczynić się do zmiany, włożyć jakiś wkład w poprawę bytu tych wokół niej którym się mniej poszczęściło. Przy czym nie jest to taka dobra pani, której intencje ograniczają się do chodzenia z koszykiem po okolicznych domach biednych dzierżawców (choć oczywiście zgodnie z tradycją bohaterka też udaje się na takie wyprawy) czy organizowania bali czy imprez dobroczynnych. Dorothea szuka w swoim życiu celu, chce być przydatna a przede wszystkim nie chodzi jej o zwykłe zabicie nudy, tylko wypełnienie kolejnych dni pożyteczną pracą. Właśnie dlatego za męża wybiera – pozornie idealnego Ewarda Casaubrona – który co prawda jest od niej sporo starszy, ale dziewczyna ma nadzieję, że dopuści ją do swoich prac naukowych. Drugą ważną postacią jest Tertius Lydgate – młody ambitny i idealistycznie nastawiony doktor, który ma nadzieję zamienienia nowo wybudowanego w miasteczku szpitala na najlepszy szpital w kraju i być może w przyszłości szkołę lekarską. On z kolei poślubia – jak się wydaje idealną Rosamond Vincy – miłą, pogodną i strasznie zakochaną w nim dziewczynę. To dwie główne postacie które otacza jednak cała masa tych drugoplanowych, które zajmują raz więcej, raz mniej miejsca w opowieści. Mamy więc brata Rosamound Freda, utracjusza i człowieka czekającego wyłącznie na spadek, który jest strasznie zakochany w swojej przyjaciółce z dzieciństwa Mary. Dziewczyna – która stoi niżej społecznie od Freda, nie jest jednak nim szczególnie zainteresowana, zwłaszcza że nie szanuje go specjalnie jako człowieka. Istotną (wraz z każdym odcinkiem co raz bardziej) rolę gra też Will Ladislaw – młody kuzyn Casauborna, który ewidentnie podkochuje się w Dorotheii a jednocześnie – po latach poszukiwań znajduje swoje powołanie w polityce.
Zwierzowi strasznie podobała się obecna w tle polityka.
No właśnie – jeśli już nakreśliliście sobie jakąś wizję fabuły to wyrzućcie ją przez okno. Middlemarch nie jest bowiem jedną z tych łatwych do przewidzenia historii, gdzie najważniejsze są uczucia bohaterów. To znaczy uczucia są ważne ale nie koniecznie te romantyczne. Zwłaszcza, że trzeba dodać iż całość opowieści dzieje się na tle przemian obyczajowych – i co równie ważne politycznych – zwłaszcza zmian w prawie wyborczym wprowadzonych w latach 30 XIX wieku. Bohaterowie doskonale zdają sobie sprawę że nadchodzą przemiany- a jednocześnie można odnieść wrażenie, że dla nich nic nie dzieje się wystarczająco szybko –ich idealistyczne spojrzenie w przód sprawia, że w czasach w których żyją nie czują się najlepiej i zdają sobie sprawę z niesprawiedliwości i nierówności jaka ich otacza. Oznacza to, że Dorothea nie będzie nieszczęśliwa dlatego, że mąż jej nie kocha czy dlatego, że ją bija. Jej nieszczęście bierze się przede wszystkim z tego, że zdaje sobie sprawę, że jej mąż nigdy nie będzie jej postrzegał jako osobę wystarczająco zdolną intelektualnie by pomóc mu w jego pracy. Oczywiście, można się spodziewać że urodzona w XIX wieku dziewczyna powinna sobie zdawać sprawę, że być może mąż nie będzie szczególnie zainteresowany wspólną pracą naukową, ale bohaterka – podobnie jak większość bohaterów historii ma skłonność do życia w świecie własnych złudzeń i wyobrażeń. Wybierając starszego męża zainteresowanego pracą naukową dziewczyna wyraźnie ma nadzieję że stanie się częścią zespołu badającego – w tym przypadku klucz do wszystkich mitologii. Co więcej, odtrącenie przez męża wydaje się nawet mniej bolesne niż uświadomienie sobie, że jego praca jest płytka czy kto wie pozbawiona sensu. Przy czym Dorothea to postać jakich właściwie w powieściach nie ma – z jednej strony to chodzące dobro, cnotliwość i rozwaga. Z drugiej – kobieta zdająca sobie w pełni sprawę z niedostatków swojego wykształcenia, pragnąca mimo wszystko pozostawić po sobie jakiś ślad zmiany. Takie bohaterki zwykle są niesłychanie pewne siebie, zachowują się wbrew społecznym konwencjom. Ale nie Dorothea – jej najbardziej „szalonym” wybrykiem jest decyzja o poślubieniu dużo starszego zamożnego naukowca.
Właściwie nie ma tu postaci złych, bohaterowie raczej winni są złej oceny drugiej osoby
Jednak tym co wyróżnia zarówno Dorotheę jak i Lydgate’a jest to, że ta dwójka idealistycznych bohaterów powieści ponosi klęskę. Zwierz nie będzie zdradzał wszystkich szczegółów ale bohaterka – mimo, że znajdzie oferowane większości bohaterek opowiadań i powieści szczęście w miłości nie znajdzie własnego niezależnego celu w życiu – jej największym osiągnięciem będzie to jak wpłynęła na innych (co autorka książki ceni niesłychanie wysoko ale możemy podejrzewać że sama bohaterka miała uczucie niedosytu). Z kolei Lydgate – wybierając sobie żonę która mu się podoba ale z którą nie dzieli podobnej wizji świata, będzie musiał poświęcić swój idealizm. Jest to ciekawy przypadek analizy małżeństwa, które jest zdecydowanie niedobrane, jednocześnie nie będąc dla siebie niedobre. Ponownie – to jest jeden z tych ciekawych wątków gdzie widzimy jak ludzie się w sobie zakochują biorą ślub i dopiero kiedy opada ta pierwsza radość okazuje się, że mieli zupełnie mylną wizję kim mają dla siebie być. Zresztą Lydgate to postać, dość nietypowa – spodziewamy się jakoś że ludzie którzy z konieczności porzucają ideały znajdują potem dla siebie mnóstwo usprawiedliwień. Ale tu mamy do czynienia z prawdziwym idealistą, dla którego nie będzie wymówek. Ta ciekawa – jakby to ująć – delikatna brutalność autorki, pokazuje że nie ma za wiele miejsca w świecie dla tego typu marzycieli. Warto zresztą zauważyć że prawie wszyscy w serialu mają pewne mylne wyobrażenia o otaczających ich ludziach – myląc się co do ich intencji, uczuć czy motywacji. Jednocześnie warto zauważyć, że pewnym błędem ze strony bohaterów – wszystkich – jest pewnie niedocenienie siły pieniądza. W sumie to właśnie majątek – jego brak, jego nadmiar, pożyczki, życie ponad stan, oczekiwane spadki – wszystkie te elementy związane z finansami – najbardziej decydują o powodzeniu lub niepowodzeniu bohaterów. Pieniądze stają się jakby dodatkowym bohaterem historii, często – jak to w życiu – wpływając na życiowe decyzje.
Doktor Lydgate popełnił w życiu największy błąd- wziął ślub z kobietą która myślała że wychodzi za lekarza a nie idealistę
Sam serial oczywiście nie jest wstanie opowiedzieć o wszystkim o czym opowiada książka (kilka tomów zmieściło się w sześciu odcinkach) ale nie ma się wrażenia by twórcy chcieli szczególnie przyśpieszyć akcję, czy też – sprowadzić wszystko do wątków miłosnych – na czym często kończą się nawet te bardziej rozbudowane ekranizacje XIX wiecznej prozy. Middlemarch to serial w którym praktycznie nic się nie dzieje. Bohaterowie się spotykają, rozmawiają, mają miejsca pewne wydarzenia ale nie koniecznie są one jakieś bardzo przełomowe. Warto zaznaczyć, że to być może jedna z największych zalet serialu. Przez pierwsze dwa odcinki człowiek poznaje bohaterów i tak się do nich przywiązuje, że nie tylko czuje potem upływ czasu ale w sumie najważniejsze staje się ich powodzenie, szczęście i spełnienie. To ciekawe kiedy zaczyna się myśleć o bohaterach bardziej jak o ludziach – którym dobrze życzymy , niż jako o postaciach które mają sobą coś reprezentować. Przy czym historia jest tak poprowadzona że właściwie nie mamy tu żadnych jednoznacznie złych postaci – nawet Casaubon, który nie wypada najlepiej, nie jest do końca winny temu że nasza bohaterka wybrała sobie niewłaściwego męża. Właściwie jedyne postacie które niosą znamiona „tych złych” to ci członkowie społeczności, którzy nie widza potrzeby zmiany. Ale np. przyglądając się wyraźnie nieudanemu małżeństwu Lydgate’a z Rosamund nie mamy wrażenia by którekolwiek z nich było bardziej winne temu, że nie dogadali się względem swoich oczekiwań odnośnie małżeństwa. W każdym razie nie jest trudno absolutnie przepaść w serialu, zwłaszcza że prowadzi on nad do takiego dobrego miejsca gdzie problemy naszych bohaterów są z jednej strony wciągające z drugiej nie łamią nam aż tak bardzo serca.
Mary to kobieta która wyznacza mężczyźnie standardy bo jak mówi – nie może pokochać kogoś kogo nie szanuje
Zwierz przyzna wam szczerze, że na Middlemarch padło dlatego, że DVD z wszystkimi odcinkami serialu kosztowało 5 funtów. Dopiero kiedy zwierz zakupił serial zdał sobie sprawę, że nasz cykl zaczyna się trochę od festiwalu Anderw Daviesa bo ten scenarzysta House of Cards i Dumy i Uprzedzenia stał też za scenariuszem do tego serialu. Zdaniem zwierza jego zasługa jest odpowiednie z balansowanie wątków – choć zwierz odniósł wrażenie (co może być zupełnie subiektywne), że Dorothea jest tu nieco mniej główną postacią niż w książce (okładka w ogóle sugeruje że główną postacią jest Lydgate co może być lekkim zaskoczeniem biorąc pod uwagę że serial jednak traktuje go jako jedną z licznych postaci). Całość jednak jest pokazana niezwykle sprawnie i zwierz jest wdzięczy za dochowanie wierności oryginałowi też w sposobie zakończenia historii – podobnie jak autorka także twórcy serialu w ostatnich minutach streszczają nam co działo się dalej z bohaterami po zakończeniu opowiedzianej w powieści historii. To jedna z tych rzeczy którą zwierz uwielbia bo daje jednocześnie poczucie domknięcia i niedomknięcia. Niby wiemy co się stało z bohaterami do końca ich życia ale nie znamy szczegółów i możemy snuć fantazje. Jednocześnie sam serial nakręcono w sposób bardzo sprawny – to produkcja z lat 90 (dokładnie z 199) ale właściwie czuje się to wyłącznie w jakości obrazu. Bo zarówno rozmach realizacyjny jak i sposób kręcenia jest bardzo współczesny i zwierz nie wyobraża sobie by dziś wprowadzono jakieś większe zmiany.
To jedna z tych historii która choć opowiada o kobietach to jednak nie sposób wcisnąć historii w tak lubiane ramy literatury kobiecej
Co do obsady to brytyjskie seriale raczej pod tym względem nie zawodzą. Jeśli chodzi o jakieś nazwisko które na pewno kojarzycie to Ladislawa – postać chmurną i najbardziej ze wszystkich romantyczną gra tu Rufus Sewell i wydaje się to być casting idealny. Poza tym to dobry aktor a i patrzeć nań nie trudno więc akurat zwierz jest bardzo zadowolony, że znalazł się w obsadzie serialu. Pozostałych aktorów nawet jeśli nie kojarzycie po nazwiskach, to na pewno kojarzycie po innych występach w brytyjskiej telewizji. Czasem nawet w przypadku drugoplanowej roli zwierz robił pauzę i szedł sprawdzić skąd zna daną osobę, bo wiecie w brytyjskiej telewizji zawsze się kogoś skądś kojarzy. Zwierzowi najbardziej podobały się dwie role kobiece – Juliet Aubrey zagrała Dorotheę tak że z jednej strony – nie trudno było uwierzyć w jej spokój i dobry charakter, z drugiej – od razu jak na dłoni widać jej inteligencję i dążenie do znalezienia sobie celu. Jednocześnie jej taka życzliwość i prawość jest na tyle wyraźna, że nie dziwi widza dlaczego szaleje za nią tylu napotkanych mężczyzn. Druga rola która się zwierzowi podobała to Trevyn McDowell jako Rosamund – nie jest łatwo zagrać bohaterkę, która staje się ciężarem dla idealisty tak byśmy rozumieli jej racje. Zwykle postrzegamy takie postacie jako płytkie, głupie czy poświęcające czas na bzdury. Tu jednak Rosamund trudno nie polubić a przynajmniej nie starać się jej zrozumieć. Na końcu zwierz musi się zachwycić Rachel Power grającą Mary Greth. Ponownie nie jest łatwo zagrać pewną siebie dziewczynę, w której podkochuje się przyjaciel z dzieciństwa tak by jednocześnie budziła sympatię ale też była wobec zakochanego bohatera wymagająca. Tu jednak wyszło to niesłychanie naturalnie.
Rufus Sewell wyrósł na najsławniejszego członka obsady co znaczy że 90% zdjęć z Middlemarch to różne ujęcia aktora. Zwierz nie narzeka
Co ciekawe – zwierz spotkał się z zarzutem że ponieważ scenarzystą jest mężczyzna to zdecydowanie odbija się to na sposobne przedstawiania postaci. Zwierz jednak odniósł wrażenie, że nawet najbardziej męski scenarzysta nie jest w stanie zmienić faktu, że w Middlemarch mamy do czynienia z postaciami kobiecymi napisanymi jednak z zupełnie innej perspektywy niż w większość powieści. Choćby fakt, że tu małżeństwo historii nie kończy ale ją zaczyna. Zresztą jak zauważała część krytyków – jeśli zestawi się taką narrację chociażby z Austen to widać, ze tu mamy dwa inne punkty wyjścia – w jednej bohaterki muszą pozycję zdobyć w drugiej – utrzymać. Przy czym bardzo widać że mamy tu jednak do czynienia już z innymi czasami – zdecydowanie na granicy wielkiej zmiany (nie bez przyczyny jedną z pierwszych rzeczy jaką widzimy w serialu to prace nad linią kolejową). Nie jest to może opowieść snuta z perspektywy kobiet, ale na pewno kiedy zestawi się ze sobą wszystkie postacie to jasno widać, że kobiety nie grają tu drugich skrzypiec tylko są równorzędne. Bo Middlemarch zgodnie z tytułem jest przede wszystkim spojrzeniem na pewną społeczność. Przy czym oczywiście z punktu widzenia historii literatury aż tak dziwne to nie jest ale seriale kostiumowe – mające zwyczaj przesuwania akcentów często dążą do wyłowienia ze skomplikowanej historii tylko jednego wątku i .jednej obowiązkowej postaci. Zresztą powiedzmy sobie szczerze, to że w powieści są dobre postacie kobiece nie znaczy że będą w serialu i nie znaczy koniecznie że zostaną dobrze wyreżyserowane.
Wiele się ostatnimi dniami działo – skończyło się Casual Vacancy ( w serialu gra zresztą Julian Wadham który gra też w Middlemarch), świat rozmawiał o Grze o Tron, How To Get Away with Muder miało zaskakujący finał. Ale nie dla zwierza. Zwierz siedział w Middlemarch i zastanawiał się nad tym jak bohaterowie poradzą sobie ze swoimi marzeniami, ambicjami, uczuciami. Zwierz wszystkim wam z całego serca poleca tą wyprawę. Wraca się z niej z głową pełną przemyśleń i takim wewnętrznym poczuciem że może warto na chwilę zostawić ten współczesny zgiełk i podumać nad losami człowieka w nieco innych realiach. To zaskakujące ile problemów, marzeń i uczuć wcale a wcale nie poddaje się upływowi czasu.
Ps: To zaskakujące że BBC zwierzowi nie płaci ;) Ale tak serio – wszystko co zwierz wam opisuje w BBC Retro można dość tanio zamówić na Amazonie (brytyjskim) – jedyna wada – jak kupujecie jedno Amazon podrzuca inne seriale z serii i tak kończycie żegnając się z wypłatą szybciej niż zdążycie powiedzieć „To podejrzane, że wszystkie te seriale mają takie podobne okładki”
PS2: Zwierz wie, że sporo z was czeka na opinię zwierza o nieco nowszych produkcjach. Zwierz o tym pamięta ale ponieważ wybiera się jutro na galę wręczenia nagród za Blog Roku (nie nic nie przegapiliście zwierz w tym roku nie startuje. Wybiera się jako gość) to zapewne nie będzie to jutro :)