Jednym z moich ulubionych gatunków filmowych ale też książkowych są tak zwane „heist movies” — czyli historie, w których fabuła toczy się wokół jednego, zwykle niemal niemożliwego lub niesamowicie skomplikowanego włamania, które jednak jest koniecznie – bohaterowie grają o najwyższe stawki, a my im kibicujemy bo tak teoretycznie nie powinno się okradać banków i jubilerów, ale jeśli robi się to z odpowiednią wprawą i wdziękiem to trudno nie kibicować. Dlatego tak miło czytało mi się „Miasto Szulerów. Ostatnia Sztuka Tadeusa Voldta” Tomasza Marchewki wydane w serii SQN. Imaginato. Jeszcze sympatyczniej mi się o książce, na prośbę wydawnictwa, pisze.
Jeśli siedzicie w świecie powieści korzystających z wątków fantastycznych (a taką jest powieść Marchewki bo w jego świecie alchemia miesza się z mechaniką) to pewnie wiecie, że Marchewka już raz zabrał na do swojego świata w powieści „Wszyscy patrzyli, nikt nie widział”. Jeśli jednak wydaje się wam, że zanim sięgniecie po nową powieść rozgrywającą się w Hausenbergu, tytułowym Mieście Szulerów, musicie przeczytać poprzednią to od razu was uspokajam – obie historie są niezależne. Łączy je ten sam świat i to samo miasto, z rozbudowaną i bardzo zróżnicowaną siatka przestępczą, ale poza tym bohaterowie są zupełnie nowi a ich przygody niezależne. Jeśli znacie poprzednią powieść z cyklu to z radością powrócicie do tego wciągającego świata, jeśli nie znacie – będziecie mogli się o nim dowiedzieć więcej.
Powieść Marchrwki wciąga – bo opiera się na takiej budowie opowieści która wciąga najbardziej – poznajemy Ivę – dziewczynę, która pozornie straciła wszystko, ale udaje się jej stanąć na nogi — bo jest najzdolniejszą kurierką w tym mieście gdzie każdy ma jakiś interes do załatwienia. Kiedy jednak przyciśnięta potrzebą podejmie się wykonania zdecydowanie trudniejszego niż zwykle zadania – okaże się, że jej dotychczasowy fart nieco ją opuścił. A to zmusi ją do szukania jeszcze bardziej niebezpiecznych zadań – wszystko by zebrać wystarczająco dużo pieniędzy by wykupić warsztat po swoim ojcu.
Jednocześnie po ośmiu latach z więzienia wychodzi – niemalże tanecznym krokiem Tadeus Volt – król kasiarzy, który – co nie powinno nikogo dziwić, ma na oku bank i skarbiec, w którym bardzo chętnie by się znalazł. Potem zaś jak to zwykle w takich historiach bywa – ludzie, którzy potrzebują zarobku i ludzie, którzy potrzebują pomocy odnajdują się w świecie by coś zdziałać razem. I choć plan oczywiście jest dopracowany i genialny to po drodze może się stać wszystko. Zwłaszcza, że miastem rządzą rozliczne gangi, z których każdy ma własne szemrane interesy. A nad wszystkim unosi się duch przemian, który już naruszył ład tego świata, i sprawia, że w każdej chwili może się zmienić układ tego kto jest na górze, a kto spadnie w dół. Czyli jak w dobrej gangsterskiej intrydze – bohaterowie wiedzą, że na czymś stoją, ale jest to równie stabilne jak płyty tektoniczne na Islandii. Przy czym — ponieważ w takich książkach najlepsze jest nerwowe przekładanie stron by dowiedzieć się co będzie dalej — powstrzymam się od zdradzania wam więcej na temat fabuły.
Książkę czyta się naprawdę szybko – bo też nie ukrywajmy – to jest ten gatunek literatury, który wciąga się na raz, bo akcja nie przystaje nawet na moment, a naszych bohaterów w każdej chwili może opuścić szczęście. Jednocześnie Marchewka ma talent do opisywania bohaterów. Iva jest bohaterką łatwą do polubienia – zresztą co ważne, autor daje nam chwilę czasu żebyśmy ją lepiej poznali zanim wrzuci ją w wir wydarzeń. Nie przepadam za powieściami, kiedy absolutnie nic nie wiem o postaci i jej charakterze. Tu od razu zaczynamy rozumieć Ivę – dziewczynę zdeterminowaną by przetrwać w wielkim mieście, dostosowującą się do okoliczności, odważną i lojalną. Ale popełniającą też błędy, co jest o tyle dobre że nie staje się szybko bohaterką idealną, co zdarza się nie jednej fantastycznej heroinie.
Jednak najlepiej wyszedł autorowi Tadeus Voldt – który jest dokładnie tym bohaterem, którego potrzebuje każda taka fabuła. Kiedy dowiadujemy się, że jest królem kasiarzy, to nie mamy wątpliwości, że jego inteligencja pozwala mu być dwa kroki przed wszystkim. Jednocześnie, od samego początku trudno go postrzegać po prostu jako kolejnego złodzieja czy opryszka. To taki złodziej gentelman, którego od samego początku podejrzewamy, że ma skrupuły i słabości. A jednocześnie to postać, która zawsze zdaje się nie mówić swoim współpracownikom wszystkiego co czyni ją jeszcze bardziej intrygującą. Nie musimy go bardzo dobrze znać by wiedzieć, że to człowiek obyty i wykształcony – a jednocześnie – tak, którego bardziej niż do uczciwej pracy ciągnie do przestępstw – być może dlatego, że wszystko inne szybko by go znudziło.
Przyznam szczerze, że bardzo polubiłam tą konkretną fantastyczną konwencję, z której korzysta autor. To jest świat, w którym mamy alchemię, mechanikę, miejsca których oczywiście nie ma we współczesnym świecie – ale nic nie jest tu przeszarżowane. Bardzo widać, że konwencja fantastyczna daje twórcy sporo wolności – może dzięki temu opowiedzieć historię w takiej sympatycznej retro konwencji – bez konieczności oglądania się na realia jakiejkolwiek z epok. Jednocześnie czytelnik dość szybko odnajdzie się w tej estetyce zawieszonej gdzieś pomiędzy tradycyjnym steam punkiem a „Peaky Blinders”. To wszystko razem sprawia, że nie ma tej bariery, którą zwykle dla czytelnika (nie przyzwyczajonego!) stanowi konwencja fantastyczna a jednocześnie – daje to autorowi olbrzymią wolność. Inna sprawa – jak chce się opowiadać o szulerach i kasiarzach, to trudno ich sobie wyobrazić w zupełnie współczesnym świecie, gdzie nie ma kapelusza do zaciągnięcia na czoło, czy spinek od mankietów do poprawienia. To są takie elementy, które się po prostu z tą konwencją naturalnie łączą.
No właśnie – to jest chyba najistotniejsze w czytaniu takiej powieści – od początki mniej więcej wiemy jakie elementy muszą się w niej pojawić i nawet jakie sceny – pytanie jakie sobie stawiamy to – czy uda się tą konwencję odpowiednio osadzić w wybranych realiach i czy stawki i bohaterowie będą na tyle ciekawi, że prześledzimy historię z na tyle dużą uwagą, że przez chwilę zapomnimy – że przecież my tą melodię już znamy. Moim zdaniem Marchewka poradził sobie bardzo dobrze, głównie za sprawą postaci ale przede wszystkim – czuć, że wybraną przez siebie konwencję zna i rozumie i wie jakie sceny i jakie zwroty akcji dadzą czytelnikowi najwięcej frajdy. Bo przecież o to w takich powieściach chodzi – o frajdę i emocje bez poczucia ryzyka. Sami banku przecież nie okradniemy, ale emocje przyglądania się jak robi to ktoś inny… to już zupełnie inna sprawa.
Czytając książkę Marchewki przyszło mi do głowy, że to jest taka idealna powieść na wiosnę, kiedy można wyjść sobie z książką do ogródka i zatopić się na całe popołudnie w świecie Hausenbergu – miasta, gdzie niemal każdy przekręt ma swój urok. Pod koniec zaś czuje się dziwną nostalgię – tak jak wtedy, kiedy lecą napisy końcowe do filmu, że to już i więcej nie będzie. Bo jakoś tych bohaterów polubiliśmy, kibicowaliśmy im, przeżywaliśmy kolejne etapy wielkiego przekrętu a tu po trzystu stronach z kawałkiem koniec? No tak się nie godzi. Rzekłabym, że niezaproszenie nas do tego świata jeszcze raz jest po prostu przestępstwem.
Post powstał we współpracy z wydawnictwem SQN.