Nieznośny ciężar metaplotu czyli Sherlock po raz drugi po raz pierwszy

Wszystko przez Sherlocka

Kil­ka lat temu zde­cy­dowałam się obe­jrzeć ser­i­al, który pole­cała moja koleżan­ka. Pomysł brzmi­ał nieźle, Sher­lock Holmes we współczes­nych deko­rac­jach. Koleżan­ka zach­wycała się rzad­ko, a tu była peł­na entuz­jaz­mu. A że jej gust ceniłam postanow­iłam spróbować. Ze zdjęć pro­mo­cyjnych spoglą­dało na mnie dwóch aktorów. Jed­nego dobrze kojarzyłam, drugiego nigdy wcześniej nie widzi­ałam. Jedyne co przyszło mi do głowy to, że wyglą­da dzi­wnie. Kil­ka godzin później w pan­ice przeszuki­wałam Inter­net, bo byłam praw­ie pew­na, że trafiła mi się wadli­wa kopia seri­alu. To nie było, możli­we by sezon miał tylko trzy odcin­ki. Nawet jeśli trwały pół­torej godziny.

 

Takie było moje pier­wsze spotkanie z Sher­lock­iem BBC, seri­alem, który niewąt­pli­wie wpłynął na pop­u­larność mojego blo­ga i na moją „kari­erę” w social medi­ach. Dość dodać, że pre­mierę trze­ciego sezonu oglą­dałam w Lon­dynie, patrząc na zupełne żywych, obec­nych na pokazie aktorów, których kojarzyłam z okład­ki DVD – i tego którego wcześniej znałam dobrze, i tego z dzi­wną twarzą. To chy­ba najwięk­szy i najbardziej niespodziewany przeskok w moim życiu i do dziś mnie bard­zo bawi.

 

To jak wiele znaczył dla tego blo­ga ser­i­al oznacza też, że nigdy potem nie oglą­dałam go w całoś­ci bez ciążącej na mnie koniecznoś­ci zre­cen­zowa­nia, opisa­nia, podzie­le­nia się opinią. Każdy kole­jny sezon oglą­dałam w swois­tej mieszaninie poś­piechu, emocji, świado­moś­ci, że ktoś tam chce się szy­bko dowiedzieć co myślę. Było to ekscy­tu­jące i dość ner­wowe. Do niek­tórych ukochanych odcinków wracałam, ale niek­tóre – obe­jrza­łam tylko wtedy, kiedy przyszło mi je recen­zować dla czytelników.

 

Korzys­ta­jąc z pan­demii zro­biłam coś na co dość dłu­go się zbier­ałam – obe­jrza­łam całość jeszcze raz. Tym razem chłod­niej – tak jak zapewne oglą­dał­by to widz nie mają­cy świado­moś­ci, że za kil­ka godzin będzie musi­ał omaw­iać ser­i­al w mil­ionach komen­tarzy. Uwag i reflek­sji mam mnóst­wo (kiedy robiłam notat­ki wyszło ich koło 60). Postanow­iłam więc napisać o kilku kwes­t­i­ach, które rzu­ciły mi się w oczy, o momen­tach które uważam za ważne i o tym co moim zdaniem wciąż jest pytaniem, które budzi ludzi w środ­ku nocy – kiedy Sher­lock z cud­ownego seri­alu stał się dla wielu karykaturą samego siebie. To jest jed­nak też wciąż post kogoś kto ser­i­al uwiel­bia, i nawet w najsłab­szych odcinkach zna­j­du­je momen­ty godne zachwytu.

 

To nie jest spójny wywód raczej seria uwag, rozmyślań i kwestii – jeśli kiedyś uda mi się to spójnie ułożyć będę miała nową książkę. OCZYWIŚCIE SĄ SPOIELRY

Ile Holmesa w Sherlocku

 

 

Sher­lok to być może jeden z najbardziej wysokobudże­towych fan fików, tuż obok Han­ni­bala Bryana Fullera (och jaki to jest piękny ser­i­al do roz­pa­try­wa­nia w kat­e­go­ri­ach fan­ficzku). Dla wielu widzów, w tym dla mnie – ta fanows­ka strona seri­alu była tym co stanow­iło jego najwięk­szą siłę. W dwóch pier­wszych sezonach twór­cy baw­ią się moty­wa­mi i sprawa­mi z opowiadań Arthu­ra Conan Doyle’a w sposób prze­myślany i taki, który wywoły­wał uśmiech na twarzy wielu widzów, przy­wiązanych do ory­gi­nal­nych postaci i opowieś­ci. Najlep­sze odcin­ki seri­alu (w mojej opinii „Study in Pink” czy „Hounds of Baskerville”) w dużym stop­niu opier­ały się na inteligent­nym przetworze­niu znanych moty­wów, zas­tanowie­niu się „jak­by to wyglą­dało dzisi­aj”. Oczy­wiś­cie – były tam ele­men­ty zupełnie nowe, ale przez pier­wsze dwa sezony – im więcej wiedzi­ało się o opowiada­ni­ach Doyle’a tym człowiek baw­ił się lep­iej. W pewnym momen­cie jed­nak nastąpiła w seri­alu zmi­ana – naw­iąza­nia do postaci czy wątków z opowiadań Doyle’a nadal się pojaw­iały, ale coraz więcej było tam pomysłów samych twór­ców. No i nieste­ty – ta zabaw­na gra z lit­er­ackim ory­gi­nałem nagle zamieniła się w ser­i­al, chao­ty­czny. Więcej, w pewnym momen­cie moż­na dojść do wniosku, że ser­i­al przes­ta­je być fan fic­tion do dzieła Conan Doyle’a ale sta­je się fan­fic­tion do pier­wszych sezonów … Sher­loc­ka. Ilość naw­iązań do rzeczy, które już się w samym seri­alu pojaw­iły – ta autoref­er­en­cyjność sta­je się w pewnym momen­cie stras­zli­wie nud­na, czy wręcz iry­tu­ją­ca. Tak jak­by sce­narzyś­ci klepali samych siebie po ple­cach, że coś im się fajnie napisało dwa sezony wcześniej.  O ile odwoły­wanie się seri­alu do samego siebie może niek­tórym się podobać, to jed­nak nie jest to w stanie wypełnić luki po przy­jem­noś­ci jaką spraw­iało patrze­nie jak inteligent­nie a cza­sem wręcz błyskotli­wie udawało się, przełożyć wymyślone przez Doyle’a tropy na zupełnie inną rzeczywistość.

Bohaterowie straconej szansy

 

 

Tym co najbardziej boli mnie w ewolucji seri­alu to fakt, jak ser­i­al trak­tu­je swoich bohaterów. Nie głównych bohaterów, ale bohaterów dru­go­planowych. Weźmy np. Lestra­da. To dobrze zagrana, ciekawa postać, która nigdy nie dosta­je nic więcej poza kilko­ma zda­ni­a­mi na odcinek. Choć teo­re­ty­cznie – jest tu sporo miejs­ca do rozwinię­cia charak­teru bohat­era. Zosta­je on jed­nak sprowad­zony coraz bardziej do człowieka, który wchodzi i wychodzi z Bak­er Street. Ale to w sum­ie najm­niejsza zbrod­nia. Dwie najwięk­sze zbrod­nie wobec bohaterów to: zmi­ana charak­ter w zależnoś­ci od okolicznoś­ci oraz „prze­fa­jnowanie”. Zacznę od drugiego przy­pad­ku. Genial­nym przykła­dem jest tu Pani Hud­son. Twór­cy wspom­i­na­ją, że miała męża w kartelu narko­tykowym. Brz­mi jak dobre uzu­pełnie­nie biografii miłej pani, która zde­cy­dowanie nie jest gosposią głównego bohat­era. Nim jed­nak ser­i­al się skończy okaże się, że Pani Hud­son była też księ­gową kartelu, tancerką eroty­czną, jeździ super­wypa­sionym samo­cho­dem przekracza­jąc granice pręd­koś­ci i obow­iązkowo słucha Iron Maid­en do sprzą­ta­nia. Żad­na z tych rzeczy nie jest sama w sobie zła, ale wrzu­cone razem krzy­czą „PANI HUDSON JEST TAKA COOL”. W isto­cie jed­nak pokazu­ją jak twór­cy nie umieją się pow­strzy­mać, przed dodawaniem nowych „fajnych” ele­men­tów. Aż w końcu postać sta­je się karykaturą.

 

Drugim przykła­dem jest Mycroft. Nie wiem, czy zade­cy­dowała tu próżność Mar­ka Gatis­sa czy pew­na niepo­rad­ność sce­narzys­tów. Praw­da jest taka, że od momen­tu, kiedy Mycroft sta­je się postacią kluc­zową i zde­cy­dowanie szerzej obec­ną w seri­alu nagle … głupieje. Widzi­cie – Mycroft powinien być inteligent­niejszy od Sher­loc­ka. Taką postać moż­na napisać na drugim planie – bo wtedy nie trze­ba się męczyć wymyśla­jąc geniusza wybit­niejszego od naszego geniusza. Ale kiedy nagle pojaw­ia się na planie pier­wszym – pojaw­ia się konieczność napisa­nia kogoś przy kim Sher­lock mógł­by się czuć głupi. Twór­cy tego nie potrafią, a co więcej nie chcą – bohaterem ostate­cznie ma być Sher­lock i ser­i­al opiera się na jego wyjątkowoś­ci. Doda­jmy do tego fakt, że Cum­ber­batch ma nieco więcej charyzmy jako Sher­lock niż Gatiss jako Mycroft i dosta­je­my postać, która po pros­tu głupieje z odcin­ka na odcinek, jed­nocześnie – sta­jąc się coraz bardziej kluc­zowa i obec­na. Pomysł wprowadzenia Mycrof­ta i to na wyso­kich pozy­c­jach rzą­dowych ma sens. Nato­mi­ast ponown­ie – twór­cy nie wiedzieli, kiedy powiedzieć dość. I tu prze­chodz­imy do następ­nego problemu.

 

Zresztą im dalej w ser­i­al tym bardziej twór­ców przes­ta­ją intere­sować bohaterowie, których wprowadzili – w pewnym momen­cie w seri­alu pojaw­ia się Bil­ly Wig­gins. Chemik, który przy­jaźni się z Sher­lock­iem i mu poma­ga. Fajnie obsad­zona i ciekaw­ie napisana rola tylko, że … zupełnie nie wyko­rzys­tana. Bohater pojaw­ia się i równie szy­bko twór­cy tracą nim zain­tere­sowanie. Tak szy­bko, że w ogóle mogło­by go nie być. Trochę tak jak­by chcieli dostać punk­ty za naw­iązanie do Doyle’a ale jed­nocześnie nie mieli pomysłu co z nim zrobić.

 

The game is a foot

 

Wyda­je mi się, że ważne jest dostrzeże­nie, że Sher­lock zaczy­na jako ser­i­al detek­ty­wisty­czny – i trzy­ma się tego plus minus przez dwa sezony, ale szy­bko się tą detek­ty­wisty­czną stroną włas­nej opowieś­ci zaczy­na nudz­ić. Twór­cy coraz częś­ciej prze­b­ie­ga­ją przez moment tłu­maczenia dedukcji Sher­loc­ka, coraz częś­ciej spraw­ia­ją, że pojaw­ia się tzw. Mag­iczny Sher­lock potrafią­cy przewidzieć rzeczy, których nie da się przewidzieć.  W pewnym momen­cie mało ważni przes­ta­ją być klien­ci, samo rozwiązy­wanie zagad­ki wespół z bohat­era­mi sta­je się niemożli­we, nawet blog, na którym Wat­son opisu­je ich przy­gody prze­chodzi na dru­gi plan.

 

I to samo w sobie nie jest takie złe, ale twór­cy trochę nie wiedzą czym dokład­nie to wypełnić. Pojaw­ia się sporo ele­men­tów kina trochę sen­sacyjnego, intry­gi szpiegowskie, rzeczy trochę od cza­py, urwane wąt­ki, sprawy w sprawach itp. Częś­ciowo winię sce­narzys­tów, którzy chy­ba sami nie umieli napisać wszys­t­kich dedukcji Sher­loc­ka tak by były spójne i ciekawe, ale częś­ciowo mam wraże­nie, że zabrakło im skupi­enia na tym co robią. Tak jak­by robiąc jeden ser­i­al zaczęli mieć pomysł na zupełnie inny i zami­ast zmienić pro­dukcję – kon­tyn­uowali tą samą. Zresztą bard­zo podob­ną reflek­sję miałam przy Dra­c­uli – dwa pier­wsze odcin­ki były jeszcze spójne, ale trze­ci spraw­iał wraże­nie całego osob­ne­go seri­alu wrzu­conego w jeden odcinek.

 

Tym­cza­sem oglą­danie Sher­loc­ka rozwiązu­jącego sprawy jest naprawdę fajne. Nawet w mniej udanym czwartym sezonie – sce­na, w której Sher­lock tłu­maczy skąd wie w jakim miejs­cu mieszka­nia wisi­ała kart­ka – jest ciekawa, dobrze napisana i wiz­ual­nie super­pokazana. Nieste­ty twór­cy seri­alu o wybit­nym detek­ty­wie w pewnym momen­cie zaczy­na­ją tworzyć ser­i­al o super bohaterze. Oso­biś­cie nazy­wam to klątwą Bat­mana (bo któż pamię­ta, że Bat­man powinien być przede wszys­tkim detektywem).

 

Do widzenia Irene Adler

 

 

Kary­god­nym błę­dem seri­alu jest właśnie ten brak świado­moś­ci, że im więcej pewnych wątków i postaci tym gorzej. Weźmy przykład Irene Adler. Wiem, że nie wszyscy lubią „Skan­dal w Bel­grawii” ale dla mnie to jeden z odcinków który dał mi najwięcej czys­tej radochy. Pojaw­ia się w nim Irene Adler. Jej związek z Sher­lock­iem napisany jest tak, żeby był niekończą­cym się trochę jed­nos­tron­nym flirtem. Irene być może jest jedyną kobi­etą, z którą Sher­lock mógł­by się związać. Pojaw­ie­nie się jej w jed­nym odcinku było ukłonem w stronę kanonu, możli­woś­cią roz­pa­try­wa­nia relacji Sher­loc­ka z cielesnoś­cią i ogól­nie całkiem dobrym pomysłem. I tu wątek Irene Adler powinien się raz na zawsze skończyć. Tym­cza­sem twór­cy wycią­ga­ją wspom­nie­nie o bohater­ce, czy jak­iś wątek naw­iązu­ją­cy do jej obec­noś­ci w seri­alu (zwłaszcza w sezonie 4) ilekroć potrze­bu­ją przy­pom­nieć nam, że w życiu Sher­loc­ka była jakakol­wiek kobi­eta. To nie ma sen­su, bo każde jej pojaw­ie­nie się jest coraz bardziej nachalne i czyni ją coraz mniej wyjątkową. Plus sami wid­zowie niekoniecznie chcą jej więcej. I w ogóle jest coś obraźli­wego w takim ciągłym zas­trze­ga­niu się, że bohat­era musi intere­sować kobi­eta. Jak­by sprowadza to całą postać wyłącznie do zapewnienia nas, że twór­cy zna­ją ori­en­tację sek­su­al­ną bohat­era (więcej o tym, że to niekoniecznie praw­da poniżej)

 

Podob­ny przykład choć na mniejszą skalę – rodz­ice Sher­loc­ka. Pojaw­ia­ją się najpierw jako ludzie, którzy po pros­tu są, potem mamy jed­ną całkiem uroczą scenę na Bak­er Street i w sum­ie tu powin­no się to skończyć. Udał się dow­cip z tym, że rodz­iców Sher­loc­ka gra­ją rodz­ice Cum­ber­bat­acha, udało się dodać coś do mitologii postaci – naprawdę nie potrze­bu­je­my ich więcej. Tym­cza­sem twór­cy nie są w stanie się pow­strzy­mać i odwiedza­my ich w domu, dowiadu­je­my się więcej o ich przeszłoś­ci i nagle coś co było nawet fajnym mrug­nię­ciem do widza, sta­je się wątkiem niepotrzeb­nym – więcej, z Sher­lock­iem jest tak, że im więcej wiemy o tej postaci, tym mniej ciekawa się robi. Pewne niedopowiedze­nie towarzyszące genial­ne­mu bohaterowi zawsze się sprawdza (nie tylko w tym seri­alu), im więcej doda­je­my mu rodziny i przeszłoś­ci tym bardziej banal­ny się sta­je. Nieste­ty tego twór­cy zupełnie nie zrozumieli.

 

Mind Palace zamknięty do odwołania

 

 

Powyższe uwa­gi o tym, że twór­cy nie wiedzą, kiedy przes­tać chy­ba najlepiej egzem­pli­fiku­ją się w wątku „mind palace”. Pojaw­ia się on w Psach Baskervil­lów. Nie jest to nic szczegól­nie ważnego – daje nam za to wgląd jak to jest możli­we by Sher­lock tyle wiedzi­ał. Oso­biś­cie uważam, że to jest zupełnie wystar­cza­ją­ca sce­na. Jed­nak twór­cy zach­wyceni tym pomysłem postanow­ili nas odsyłać do umysłu Sher­loc­ka, ilekroć nadarzy się okaz­ja. Moim zdaniem – jest to jeden z naj­gorszych pomysłów tego seri­alu i jed­na z rzeczy, która najbardziej mu zaszkodz­iła. Głównie dlat­ego, że sce­ny w umyśle Sher­loc­ka potrafią być niesły­chanie źle nakrę­cone, długie, łza­we i przeszarżowane. I ter­az tak – sam pomysł by w sytu­acji w którym Mary postrzeliła Sher­loc­ka, ten rozważał w którą stronę powinien się przewró­cić by dać sobie jak najwięk­szą szan­sę na przeży­cie – jest bard­zo dobry. To doskon­ały pomysł by pokazać, że nawet w takiej chwili mózg bohat­era pracu­je na pełnych obro­tach. Ale to jak to pokazano jest zde­cy­dowanie zbyt długie i fil­mowo za słabe.

 

Jed­nak najwięk­szą zbrod­nią wobec kon­cepcji „mind palace” jest odcinek spec­jal­ny, który roz­gry­wa się w cza­sach wik­to­ri­ańs­kich. Otóż – sam pomysł na alter­naty­wnego Sher­loc­ka nie jest zły, nie jest też w ogóle złe by pod sam koniec mogło się okazać, że to wszys­tko się bohaterowi „przyśniło” – nie raz z tego zabiegu korzys­tano. Co jest złe? Że sce­narzyś­ci zachowu­ją się tak jak­by zapom­nieli, że wszys­tko co bohaterowie robią i mówią w takim odcinku Sher­lock mówi sam sobie. I tu pojaw­ia się prob­lem, bo jeśli rzeczy­wiś­cie wszys­tko co bohaterowie mówią w odcinku, Sher­lock mówi sam sobie, to np. moż­na dojść do wniosku, że rzeczy­wiś­cie postrze­ga on swo­ją relację z Wat­sonem w kat­e­go­ri­ach roman­ty­cznych, albo przy­na­jm­niej zda­je sobie sprawę z tego, że tak ten związek prezen­tu­je się światu. I ponown­ie – nie jest to nic złego, gdy­by nie fakt, że sce­narzyś­ci zde­cy­dowanie to ignorują.

 

Ogól­nie nien­aw­idzę tego co w tym seri­alu stało się z mind palace bo to jest dla mnie częs­to bard­zo leni­wy zabieg, który pozwala dobrze się baw­ić oczeki­wa­ni­a­mi widzów (zwłaszcza kiedy odcin­ki pojaw­iały się po raz pier­wszy) ale dra­matur­gicznie dzi­ała słabo, a kiedy w końcu okazu­je się że taki sam pałac ma prze­ci­wnik Sher­loc­ka, moż­na dojść do wniosku, że twór­com skończyły się pomysły i recyk­lin­gu­ją w kółko to samo. Co jest przykre biorąc pod uwagę ilu dobrych pomysłów Conan Doley’a nawet nie tknęli.

 

Zabójcza jaszczurczość Andrew Scotta

 

 

Sko­ro o recyk­lin­gu mówimy – jeśli miałabym powiedzieć co naj­moc­niej zaciążyło na seri­alu to Mori­ar­ty. Otóż nie ukry­wam, że uważam, iż odkrycie Andrew Scot­ta dla świa­ta jest jed­ną z najwięk­szych zasług seri­alu. Nie ma też wąt­pli­woś­ci, że jego Mori­raty okazał się postacią doskonale zagraną, charyz­maty­czną, nieoczy­wistą i po pros­tu taką którą chce się oglą­dać na ekranie (nie zawsze mając w ser­cu tylko potępi­e­nie, cza­sem mnóst­wo innych uczuć). Prob­lem w tym, że Mori­rar­ty jako główny prze­ci­wnik Sher­loc­ka jest właś­ci­wie ode­jś­ciem od natu­ry przygód bohat­era, Sher­lock nie jest postacią wal­czącą z legionem arcy­wrogów. Ale nasi sce­narzyś­ci, najwyraźniej zach­wyceni sukce­sem Mori­rartego, postanow­ili nam zafun­dować Mori­rartego 2 (Charles Augus­tus Mag­nussen w sezonie 3) a nawet coś na ksz­tałt Mori­rartego 3 (Cul­ver­ton Smith). Wszys­tkie odmi­any Morirarty’ego są zde­cy­dowanie naz­nac­zone wys­tępem Scot­ta (ale też tym, że piszą ich ci sami sce­narzyś­ci). Wszyscy są niesły­chanie pewni siebie, psy­chopaty­czni, przeko­nani o swo­jej wielkoś­ci, niemalże nietykalni, gra­ją­cy z fizycznością.

 

Jed­nak naj­ciekawsze jest to, że we wszys­t­kich przy­pad­kach ich kon­frontac­ja z Sher­lock­iem sprowadza się do tego samego – Sher­lock wie, że są oni ludź­mi niebez­pieczny­mi, którzy robią rzeczy podłe, ale nie jest w stanie tego udowod­nić. Mori­ar­ty ukry­wa się jako Richard Brook, Mag­nussen okazu­je się pamię­tać wszys­tkie swo­je mate­ri­ały do szan­tażu, ale niczego nie posi­a­da fizy­cznie, Smith genial­nie pozby­wa się dowodów. Co więcej w każdym przy­pad­ku kończy się to plus minus tak samo – Sher­lock musi poświę­cić siebie (w przy­pad­ku Mag­nusse­na właś­ci­wie poświecą swo­ją przyszłość) by ostate­cznie położyć kres zagroże­niu. Ostate­cznie oglą­damy kil­ka razy bard­zo podob­ną his­torię, co widać dopiero kiedy obe­jrzy się to wszys­tko obok siebie. Zresztą opar­cie dzi­ałań Sher­loc­ka o schemat wal­ki z prze­biegły­mi bard­zo wysoko postaw­iony­mi prze­ci­wnika­mi, jest moim zdaniem kole­jnym dowo­dem na to, że twór­cy zaczy­na­ją o nim myśleć jako o super bohaterze a nie detek­ty­wie. Prze­ci­wnik detek­ty­wa nie musi być typowym czarnym charak­terem — może być po pros­tu osobą, która popełniła zbrod­nię w niety­powy sposób.

 

There is something about Mary

 

Mary Wat­son nie jest postacią źle zagraną (oso­biś­cie bard­zo lubię Amandę Abbing­ton i uważam, że był to kole­jny dobry „rodzin­ny” cast­ing – tych w Sher­locku jest mnóst­wo) ale jest postacią kosz­marnie napisaną. Głównie dlat­ego, że podle­ga dwóm mech­a­niz­mom, o których już pisałam. Po pier­wsze – prze­fa­jnowa­niu – czyli Mary nie może być po pros­tu żoną Wat­sona, musi być super agen­tką z nie­jas­ną przeszłoś­cią (co wcale nie czyni jej ciekawszą – inteligent­na pielęg­niar­ka, która rozu­mie Sher­loc­ka brz­mi dużo ciekaw­iej). Jej nie­jas­na przeszłość jest zresztą zupełnie z cza­py i wprowadza ser­i­al w tanie kino sen­sacyjne wyprowadza­jąc niemal zupełnie ze świa­ta detek­ty­wisty­cznych przygód w Lon­dynie. Dru­ga sprawa – bard­zo widać, że twór­cy Mary nie potrze­bu­ją i nie chcą. A właś­ci­wie potrze­bu­ją jej do jed­nego – aby umarła, dała Wat­sonowi nową traumę, a obu panom – polece­nia zza grobu. Jeśli jest jak­iś wątek, który powinien zostać ofic­jal­nie zakazany, to ukochani/ukochane dające polece­nia zza grobu. Inna sprawa, że wątek pły­ty z zalece­ni­a­mi, dla Sher­loc­ka którą Mary przesyła po swo­jej śmier­ci jest źle roze­grany fil­mowo. Gdy­byśmy zobaczył tą płytę pod koniec odcin­ka, w którym Sher­lock jawi się jako oso­ba rujnu­ją­ca swo­je życie – wtedy była­by to ład­na puen­ta. Ponieważ jed­nak wiemy już wcześniej o ist­nie­niu pły­ty i o tym, że Sher­lock dostał polece­nie opiekowa­nia się Wat­sonem (czy jego ratowa­nia) – zda­je­my sobie od razu sprawę, że sytu­ac­ja bohat­era jest bardziej skom­p­likowana. Co spraw­ia, że oglą­damy jego dzi­ała­nia bez emocji. Sama Mary jest postacią która moim zdaniem pokazu­je typowy prob­lem z kobi­eta­mi w seri­alach Mof­fa­ta. Muszą być tak fajne, że przes­ta­ją być realne, a jed­nocześnie – częs­to są trak­towane przez sce­narzys­tę dużo gorzej niż bohaterowie męs­cy (ja w ogóle zabroniłabym Moffa­towi pisać kobi­ety. Jakiekolwiek).

 

Sko­ro przy Mary jesteśmy – czy nie wyda­je się wam, że John Wat­son wysyła­ją­cy ukrad­kiem sem­sy do innej kobi­ety, pod­czas kiedy jego żona zaj­mowała się ich dzieck­iem to jest naj­gorszy, nie osad­zony w charak­terze bohat­era wątek? Mamy wybaczyć Wat­sonowi coś co jest rzeczy­wiś­cie wyjątkowo paskudne, ale przede wszys­tkim – nie dosta­je­my żad­nego uza­sad­nienia, dlaczego to zro­bił. Czyż­by nie prze­baczył Mary? To nie ma sen­su w kon­tekś­cie tego co wiemy z seri­alu. Jego zachowanie jest tak od cza­py, że naprawdę aż boli. Jest potrzeb­ne sce­narzys­tom? Niekoniecznie. Osad­zone w charak­terze? Nijak. Ma sens? Żaden. Ma dobrą kon­kluzję ? Nope.

 

The love that dare not speak its name

 

 

Okej jesteśmy na piątej stron­ie, może­my poroz­maw­iać o relac­jach Sher­loc­ka z Johnem. Wiele lat temu spier­ałam się z koleżanką, czy całe zjawisko „John­lock” czyli przeko­nanie, że bohaterowie są w sobie zakochani ma sens. Ja twierdz­iłam, że nasz prob­lem pole­ga na tym, że nie umiemy patrzeć na męską przy­jaźń bez myśle­nia o homosek­su­al­nym podtekś­cie czułych gestów. Ona twierdz­iła, że jeśli Sher­lock i John nie są w sobie zakochani – to w takim razie źle ich się pisze i niewłaś­ci­wie gra. Wtedy uważałam, że nie ma racji. Dziś poko­rnie przyz­na­ję rację (Ewa miałaś rację!).

 

Sher­lock Holmes i John Wat­son gra­ją kocha­jącą się parę. Co więcej są tak pisani. Ser­i­al jest zresztą chy­ba tego świadom, bo co pewien czas zapew­nia nas, że nie ma tu miejs­ca na żadne roman­ty­czne pory­wy ser­ca. No ale dlaczego musi to co chwilę robić? Bo tak pisze bohaterów, że jest to inter­pre­tac­ja oczy­wista. Od pier­wszego sezon bohaterowie mówią wprost „ojej jak to musi wyglą­dać dla postron­nych, zupełnie jak­byśmy byli parą”. Po czym zachowu­ją się jak para. Moja inter­pre­tac­ja tego co się zdarzyła jest taka. Moim zdaniem twór­cy nie potrafią pisać blis­kich przy­ja­ciel­s­kich relacji między ludź­mi. Nie tylko między mężczyz­na­mi, w ogóle między ludź­mi. Umieją pisać luźne zna­jo­moś­ci, wrogów, opiekunów i właśnie – part­nerów roman­ty­cznych. Co więc robią? Korzys­ta­ją z całego arse­nału roman­ty­cznych gestów, i dialogów rodem z rom-comów, i uzna­ją, że wszys­tko jest dobrze, bo prze­cież zaz­naczyli, że to tylko przyjaźń.

 

Co więcej do pewnego stop­nia zaczy­na to ciążyć – co chwilę się trze­ba do tego odnosić, trochę grać z wid­own­ią i w ogóle – powracać do tego prob­le­mu. Co ciekawe – gdy­by bohaterowie bez jakiegoś więk­szego prob­le­mu wyz­nali sobie miłość (miłość nie rów­na się temu, że wchodzisz z kimś w sek­su­alne kon­tak­ty – tak na mar­gin­e­sie) to w sum­ie – nagle niesamowicie odciążyło­by to ser­i­al. Było­by też zgodne z prawdą, bo prze­cież dokład­nie to czu­ją do siebie bohaterowie. Takie wyz­nanie spraw­iło­by, że ser­i­al mógł­by wresz­cie przes­tać grać w kółko tym samym wątkiem i bie­gać jak jak­iś bied­ny kon­ser­watys­ta, który dowiedzi­ał się że kochać moż­na kil­ka osób i nawet tej samej płci. Serio to jest naprawdę jed­na z takich rzeczy, która seri­alowi (który kończy się tym, że dwóch facetów miesz­ka razem wychowu­jąc dziecko!) niesamowicie ciąży. Zwłaszcza, że jeśli ten ser­i­al nie jest love sto­ry to ja nie wiem.

 

A tak w ogóle – sko­ro przy uczu­ci­ach jesteśmy – ser­i­al robi wszys­tko by nas zapewnić, że Sher­lock sek­su nie upraw­ia (nawet dając mu dziew­czynę do syp­i­al­ni pamię­ta­ją by to pod­kreślić). I wiecie co? To cholera nie ma zupełnie sen­su. Biorąc pod uwagę, że Sher­lock chce na potrze­by śledzt­wa wiedzieć wszys­tko o ludz­kich zra­chowa­ni­ach, a jed­nocześnie – nie przykła­da do nich jakiejś wielkiej emocjon­al­nej wagi – log­icznym wydawało­by się, że powinien dużo syp­i­ać z ludź­mi płci obo­j­ga. Dlaczego? Bo to była­by pożytecz­na widza do prowadzenia śledzt­wa, dodatkowe infor­ma­c­je o ludz­kich zra­chowa­ni­ach, i zwycza­jach. Sher­lock powinien syp­i­ać z ludź­mi badaw­c­zo i nie mieć z tym prob­le­mu oraz pewnie nie przy­wiązy­wał­by do tego więk­szej wagi. Tak wynikało­by z jego psy­chi­ki. Nieste­ty – nie wyni­ka to z psy­chi­ki scenarzystów.

 

London baby!

 

 

Jed­ną z moich ukochanych rzeczy w Sher­locku jest Lon­dyn. Kiedy zwiedza­łam mias­to po obe­jrze­niu seri­alu byłam w kilku miejs­cach, gdzie krę­cono kole­jne sce­ny i było to naprawdę fajne. Jed­nak z cza­sem mam wraże­nie, sce­narzyś­ci zapom­nieli jak ważnym bohaterem jest mias­to. Oso­biś­cie mam poczu­cie, że nie ma praw­ie Sher­loc­ka poza Lon­dynem (z wyjątkiem Psa Baskervil­lów). Kiedy his­to­ria wynosi się z mias­ta lub kiedy przes­ta­je je zauważać – Sher­lock traci sporo swo­jej wyjątkowoś­ci. Moim zdaniem ostat­ni odcinek seri­alu jest zły właśnie dlat­ego, że nie dzieje się w Lon­dynie – oczy­wiś­cie ja mam z tym odcinkiem mil­ion innych prob­lemów, ale właśnie to wyjś­cie z mias­ta pokazu­je, że twór­cy trochę nie zała­pali, że Sher­lock musi bie­gać po uli­cach mias­ta. Co więcej – mam wraże­nie, że ten ser­i­al dość dobrze pokazy­wał tą twarz mias­ta – rozpoz­nawal­ną, ale pokazy­waną z innej per­spek­ty­wy – w pewnym momen­cie to zni­ka choć stanow­iła niesamowicie moc­ny ele­ment pier­wszych sezonów.

 

Co zresztą prowadzi mnie do wniosku, że tym co przesądz­iło o pewnej „klęsce” późniejszych sezonów Sher­loc­ka była pró­ba wymyśle­nia go na nowo. Twór­cy z niez­nanych mi powodów dos­zli do wniosku, że wid­zowie chcą zupełnie czego innego. Tym­cza­sem więk­szość widzów jakiegoś konkret­nego seri­alu chce jeszcze więcej tego seri­alu. Rozu­mi­ałabym potrze­bę zmi­any, gdy­by Sher­lock miał kilka­dziesiąt odcinków, ale on miał 13. To jest zde­cy­dowanie za mało by znudz­ić się for­mułą. Właśnie o to chodzi – nim wid­zowie zdążyli się nacieszyć jakimś sche­matem opowiada­nia nagle pojaw­ił się zupełnie nowy – i to wcale nie ciekawszy. Zresztą mam wraże­nie, że w pewnym momen­cie twór­com zaczęła ciążyć wybrana for­muła – pół­torej godziny. Odcin­ki nagle zaczęły być bard­zo frag­men­taryczne – trud­no się dzi­wić, bo wyraźnie – mieli za dużo odcinków do fabuły.

 

Nieznośny ciężar metaplotu

 

 

Nie będę ory­gi­nal­na, kiedy stwierdzę, że tym co najbardziej dobiło ser­i­al był fakt, że w końcu okaza­ło się, że WSZYSTKO było ze sobą pow­iązane. Nikt nie był przy­pad­kowy, każ­da sprawa miała jak­iś związek z tym czego dowiadu­je­my się pod koniec. Cóż… to jest strasznie den­er­wu­jące z punk­tu widzenia widza, kiedy nagle okazu­je się, że sce­narzys­ta coś wiedzi­ał nie powiedzi­ał, i wszys­tko było inaczej. Zwłaszcza, że rozwiązanie było bard­zo rozczarowu­jące, chy­ba, że aku­rat należy­cie do tej wąskiej grupy osób, które lubią, kiedy okazu­je się, że za wszys­tkim stała sios­tra, o której bohater wygod­nie zapom­ni­ał, i która sterowała właś­ci­wie całą jego his­torią przez ostat­nie lata. Jeśli lubi­cie takie zabie­gi bard­zo pole­cam telenow­ele – tam jest tego więcej.

Ale tak serio to nieste­ty – to jest błąd, który popeł­nia wielu sce­narzys­tów przeko­nanych, że wyjaw­ie­nie wid­zowie, że wszys­tko się ze sobą łączyło za każdym razem będzie wartoś­cią dodaną. Tym­cza­sem w przy­pad­ku takiego seri­alu jak Sher­lock – gdzie nic nie ma prawa się ze sobą tak łączyć — widz czu­je się oszukany. Zwłaszcza, że to co najlepiej wychodz­iło w pro­dukcji to właśnie te nieza­leżnie oder­wane od siebie sprawy. Kiedy nagle wszys­tko jest pow­iązane dosta­je­my zupełnie niel­og­iczne i iry­tu­jące zbie­gi okolicznoś­ci. Aku­rat w tym domu, w którym Sher­lock prowadzi śledzt­wo jest stłuc­zona gip­sowa głowa Mar­garet Thatch­er, która prowadzi do sekretów Mary. Nie no takie rzeczy w ogóle nie obraża­ją widzu two­jej inteligencji.  Podob­nie jak to, że nagle okazu­je się, że dziew­czy­na, którą Sher­lock spotkał przy­pad­kowo na ślu­bie Wat­sona jest sekre­tarką Man­gusse­na – meta­plot wyma­ga by się wszys­tko ze sobą łączyło nawet jeśli to jest zwykłe sce­nar­ius­zowe lenistwo.

 

Jed­nocześnie, kiedy sce­narzyś­ci w pier­wszym odcinku trze­ciego sezonu przyz­na­ją, że nie mają dobrej odpowiedzi na pytanie – jak Sher­lock przeżył to właś­ci­wie spraw­ia­ją, że widz traci zau­fanie, że pojaw­ie­nie się cliffhang­era oznacza, że twór­cy wiedzą co z nim dalej zro­bić. To jest jed­na ze sce­nar­ius­zowych zbrod­ni – kiedy pro­ponu­je się wid­zom cliffhang­er ale odpowiedź na pytanie „jak to możli­we?” kończy się na „zabili go i uciekł”. Oglą­da­jąc pier­wszy odcinek trze­ciego sezonu cały czas miałam w głowie frag­men­ty „Mis­ery” Kinga gdzie bohater­ka skarży się właśnie na takie trak­towanie widzów czy czytel­ników. Zresztą w ogóle zwró­cil­iś­cie uwagę, że wiel­ki meta­plot spraw­ia, że niemal wszyscy którzy giną w Sher­locku muszą być martwi ale nie tak do koń­ca? Mary, Mori­rar­ty – powraca­ją dzię­ki nagran­iom, Irene Adler oczy­wiś­cie wymy­ka się pewnej śmier­ci i w ogóle nad całoś­cią unosi się taki duch Mar­vela – pewne jest tylko to, że wujek Ben nie żyje.

 

 Oczy koloru nieba po burzy

 

 

Jeśli dos­zliś­cie do tego momen­tu pewnie myśli­cie, że jest we mnie tylko jad i nien­aw­iść wzglę­dem seri­alu. Tym­cza­sem – mam też sporo pozy­ty­wnych uwag. Jak na przykład to, że właś­ci­wie poza ostat­nim odcinkiem 4 sezonu, nie sposób się przy­czepić nawet odrobinkę do gry Bene­dic­ta Cum­ber­batcha (wciąż mnie bawi, że nauczyłam się pisać to nazwisko bez zas­tanowienia). Jest fenom­e­nal­nym Sher­lock­iem. Co z tego, że pon­ad dwuset­nym w his­torii, sko­ro potrafił uczynić swo­jego bohat­era swoim – od tego ja mówi, jak patrzy, jak się porusza, jak staw­ia na sztorc kołnierzyk swo­jego płaszcza (na Boga ktokol­wiek wymyślił TEN płaszcz powinien dostać mil­iony fun­tów wyna­grodzenia, bo to jest przykład jak ubier­ać bohat­era tak by już zawsze było wiado­mo, jak wyglą­da). Nie ukry­wam – trud­no mi sobie wyobraz­ić sukces tego seri­alu bez Cum­ber­batcha i jego roli. Co więcej, wcale nie uważam by Cum­ber­batch zawsze był równie dobrym aktorem – widzi­ałam wszys­tkie jego filmy i jest tam sporo nieu­danych pro­jek­tów i przeszarżowanych ról. Ale Sher­lock­iem Cum­ber­batch jest doskon­ałym. Zwłaszcza w tych sce­nach oby­cza­jowych, w drob­nych ges­tach (zwi­janie się na kanapie w szlafroczku), zarówno w sce­nach w których ma być błyskotli­wie inteligent­ny jak i zaskaku­ją­co mało kuma­ją­cy. No naprawdę – nie trze­ba się w aktorze pod­kochi­wać – moż­na spoko­jnie stwierdz­ić, że to jest rola perła. Jedyny moment, w którym mam wraże­nie, że Cum­ber­batch się jakoś gubi to odcinek ostat­ni, gdzie pier­wszy raz poczułam jak­by aktor nie czuł się ide­al­nie pewnie w roli, którą zna. Być może dlat­ego, że tam się dzi­ało po pros­tu zde­cy­dowanie za dużo.

 

I żeby było jasne – uważam, że zestaw­ie­nie go z Mar­tinem Free­manem gra­ją­cym Wat­sona było doskon­ałe właśnie ze wzglę­du na różnice w sposo­bie gra­nia. Free­man jest ide­al­nym aktorem, który na kogoś patrzy, i jest trochę w tle. Dziewięćdziesiąt pro­cent tego co robi pole­ga na doskon­ały reagowa­niu. I te reakc­je doskonale uzu­peł­ni­a­ją charyzmę Cum­ber­batcha. Seri­alowo to wymar­zony duet (choć uważam, że twór­cy powin­ni zrozu­mieć, że jeden pogrążony w żało­bie Free­man to jest wystar­cza­ją­ca ilość na jeden ser­i­al. Jego reakc­ja na „śmierć” Sher­loc­ka jest doskon­ała, ale potem musi w sum­ie zagrać to samo w reakcji na śmierć Mary”).

 

To było całkiem dobre!

 

 

Przez wiele lat byłam przeko­nana, że „The Blind Banker” jest słabym odcinkiem. No więc zde­cy­dowanie nie jest. Podob­nie jak ostat­ni odcinek trze­ciego sezonu – w kilku miejs­cach mnie den­er­wował, ale oglą­dało mi się go całkiem miło i kil­ka ele­men­tów było doskonale roze­granych. Zupełnie zmieniłam też zdanie odnośnie odcin­ka ze ślubem Wat­sona. Nie przepadałam za nim wydawał mi się zbyt posza­tkowany, ale kiedy oglą­dałam go tym razem miał w sobie mnóst­wo uroczych scen. Podob­nie dru­gi odcinek czwartego sezonu – zwłaszcza, te ostat­nie sce­ny w których Sher­lock pociesza i przy­tu­la Johna – bard­zo dobre emocjon­alne – gdy­by tu się skończył sezon – nie miałabym nic prze­ci­wko. Doskon­ała jest sce­na rozmowy/spaceru  Sher­loc­ka z klien­tką która myśli samobójcze (szko­da, że potem ją tak zep­su­to). Ogól­nie „prob­lem” z tym seri­alem pole­ga na tym, że nawet w swoich naj­gorszych odcinkach, i najsłab­szych sezonach ma prze­błys­ki tak dobre, satys­fakcjonu­jące i fajne, że nie sposób po pros­tu powiedzieć „słabe nie oglą­dam”. Nawet w tym kosz­marnym odcinku, gdzie John i Sher­lock gra­ją rodzin­nie w Escape Room jest koń­cowa sek­wenc­ja, która jed­nak porusza jakąś nutkę w ser­cu i każe się zas­tanaw­iać czy taki pią­ty sezon nie był­by bard­zo miłą niespodzianką. Co prowadzi mnie do takiej jed­nej z ostate­cznych kon­kluzji – to zawsze będzie ser­i­al, do którego będę wracać nawet jeśli jego najwięk­szym prob­le­mem jest fakt, że odniósł sukces.

 

Tapety

 

Są genialne. Podob­nie jak więk­szość wnętrz, zdjęć, kostiumów i wszys­t­kich rzeczy, które nie są zależne od sce­narzys­tów. Ale przede wszys­tkim tapety. Serio ten ser­i­al nauczy was jak ważne w powodze­niu seri­alu są odpowied­nio dobrane tapety. Są kluczowe.

 

Gdyby tylko nie Sherlock

 

Myślę, że najwięk­szym prob­le­mem seri­alu jest to, że zaczy­na on z dobrze napisanym, ciekawym, intrygu­ją­cym bohaterem a potem zupełnie nie wie co z nim zro­bić. Sher­lock niby powinien się zmieni­ać i ewolu­ować, ale cóż… sce­narzyś­ci potrze­bu­ją go niezmi­en­nego. Dlat­ego wydarzenia, które powin­ny być graniczne (jak np. zas­trze­le­nie kogoś!) nimi nie są, dlat­ego relac­je nie mogą się za bard­zo pogłębić, dlat­ego cały czas trze­ba potwierdzać, że bohater jest tym kim był – nawet jeśli logi­ka pod­powia­da, że tak być nie może. Nigdy jakoś szczegól­nie nie przekon­ałam się do amerykańskiego Ele­men­tary ale tamten ser­i­al dobrze pokazy­wał co się dzieje kiedy jed­nak daje się bohaterowi szanse i miejsce na rozwój – ostate­cznie robi się to ciekawsza opowieść. Tu bohater ma takie waha­nia – nawet jeśli w jed­nej sce­nie jest bardziej ludz­ki w drugiej musi o tym zapom­nieć. Co czyni postać niespójną.

 

Jed­nocześnie jed­nak – to wciąż jest Sher­lock Holmes, jed­na z najbardziej mag­ne­ty­cznych postaci pop­kul­tu­ry, która przy­cią­ga, nie daje o sobie zapom­nieć, żyje w coraz to nowych odsłonach i sprzeda­je się nowym pokole­niom, choć prze­cież wydawać by się mogło, że już wszys­tko o nim powiedziano. I twór­cy seri­alu aku­rat z tego zda­ją sobie sprawę, zabier­a­jąc nas na niesły­chanie frus­tru­jącą prze­jażdżkę, z której nie sposób się wyp­isać. Gdy­by to było o kimkol­wiek innym pewnie bym nie wracała a tak, co ja mogę. Nic nie mogę. Obe­jrzę jeszcze raz za rok, dwa i pewnie znów się zakocham i ziry­tu­ję, i nagrodzę was tek­stem o dłu­goś­ci małego artykułu naukowego.

 

To tyle na dziś. Nie ukry­wam, ponowne spotkanie z Sher­lock­iem było zarówno ciekawe jak i trochę trau­maty­czne. Jed­nocześnie mam wraże­nie, że pier­wszy raz obe­jrza­łam ten ser­i­al jako ja a nie jako ja (i dziesiąt­ki fanów w mojej głowie). Jed­nocześnie mało co tak dobrze jak Sher­lock przy­pom­i­na, że moż­na bard­zo lubić jakieś dzieło kul­tu­ry i jed­nocześnie szcz­erze go nien­aw­idz­ić. W zależnoś­ci od tego, o której min­u­cie którego odcin­ka mówimy.

 

 

Ps: Kończę ten wpis tylko dlat­ego, że ma 10 stron i mam wraże­nie, że w tym momen­cie czy­ta­ją go już tylko dwie oso­by na krzyż. Jed­ną jest pies mojej mamy.