Ani minuty

Kończy się pro­ces Dep­pa i Amber Heard.  Pro­ces pub­liczny trans­mi­towany i komen­towany właś­ci­wie wszędzie w Internecie. Pro­ces, który może być gwiaz­dorskim pro­ce­sem tego stule­cia. Prawdzi­wy fenomen, bo dawno już żadne hol­ly­woodzkie gwiazdy nie spier­ały się w sądzie tak pub­licznie. Jest jeszcze jeden fakt doty­czą­cy tego pro­ce­su, którym muszę się z wami podzielić — nie obe­jrza­łam nawet min­u­ty trans­mi­towanych zez­nań, przesłuchań i wypowiedzi. I nie mam zamiaru.

W świecie komen­towa­nia pop­kul­tu­ry zawsze bal­an­su­je się na cienkiej linii pomiędzy donosze­niem o sprawach biz­ne­sowych, kul­tur­owych a zwykłym plotkarst­wem. Kul­tura cele­bryc­ka stanowi nieodłączny ele­ment kul­tu­ry pop­u­larnej i nie sposób zupełnie zig­norować jej wpły­wu na to co oglą­damy w fil­mach, seri­alach o czym roz­maw­iamy w pra­cy. Zda­ję sobie z tego sprawę od zawsze, stąd zakładam, że nie każ­da roz­mowa o życiu pry­wat­nym gwiazd jest pozbaw­iona sen­su, czy nie moż­na z niej wyprowadz­ić jakichś szer­szych reflek­sji na tem­at stanu kul­tu­ry czy społeczeńst­wa. Wiem, o tym — ostate­cznie — nie zaczęłam pisać o pop­kul­turze wczoraj.

Dlaczego więc emocjonowanie się pro­ce­sem Dep­pa i Heard budzi we mnie opór, a cała sprawa jak­iś nies­mak? Wyda­je mi się, że moja postawa ma kil­ka źródeł. Po pier­wsze — nie ukry­wam, że w ogóle nie mam obec­nie ochoty na wkładanie moich emocji w hol­ly­woodzkie spory, woj­na za granicą spraw­ia, że człowiek jed­nak nieco zmienia swo­je pri­o­ry­te­ty. Co więcej — nie wyda­je mi się, żeby uciekanie od dzi­ałań wojen­nych w pro­ces doty­czą­cy prze­mo­cy domowej był na miejs­cu. Wiem, że ludzie radzą sobie różnie z emoc­ja­mi, ale dla mnie jest to jed­nak mech­a­nizm dale­ki i w jak­iś sposób — trud­ny do zrozumienia.

Dru­ga sprawa — to moja reflek­s­ja nad tym jak bard­zo pro­ces zamienia się w real­i­ty show. I nie było­by w tym nic dzi­wnego czy szoku­jącego, gdy­by nie fakt, że patrząc na zmieni­a­jące się sym­pa­tie i anty­patie, długie anal­izy i pewne opinie sama doszłabym do jed­nego wniosku. Nieza­leżnie od tego kto był tu spraw­cą a kto ofi­arą nie należy iść do sądu ze sprawa­mi o prze­moc w rodzinie, bo nikt nie wygra. Patrząc na trudne przesłucha­nia i wywlekanie pry­wat­nych spraw czy  łat­wo fer­owane wyro­ki pub­li­ki, pewnie niejed­na oso­ba dochodzi do wniosku, że spraw­iedli­wość spraw­iedli­woś­cią ale jed­nak sądowy pro­ces nie ma sen­su. Jak mniemam — wiele ofi­ar prze­mo­cy domowej obo­j­ga płci widząc reakc­je ludzi na to wid­owisko utwierdza się w przeko­na­niu, że nie ma co iść ze sprawą do sądu.

Sprawa trze­cia — cały czas nie jestem w stanie prze­jść do porząd­ku dzi­en­nego nad tym jak bard­zo te bądź co bądź pry­watne roz­gry­w­ki, prob­le­my i kłót­nie sta­ją się sprawą pub­liczną wobec której każdy powinien się wypowiedzieć. Trochę nie wiem, dlaczego miałabym — jako oso­ba, która nie zna oso­biś­cie żad­nej z poszkodowanych osób wiedzieć kto ma rację, kto gra, kto ma lep­szego prawni­ka itp. Rozu­miem, że sławy wzbudza­ją zain­tere­sowanie, ale też — z fak­tu oglą­da­nia kogoś na ekranie telewiz­o­ra wyciągamy zde­cy­dowanie zbyt daleko idące wnios­ki odnośnie do tego, że ludzi znamy. Zwłaszcza, że jak rozu­miem — należy wybrać sobie stronę i jas­no powiedzieć kto jest win­ny. Coś co sprowadza kwest­ie jed­nos­tron­nej czy wza­jem­nej prze­mo­cy fizy­cznej czy psy­chicznej do kwestii meczu, gdzie trze­ba wskazać wygranego i prze­granego. Ja nie jestem pew­na czy w takich sprawach nawet sąd umie — biorąc pod uwagę obow­iązu­jące pra­wo — wydać rzetel­ny wyrok. A co dopiero ja — oso­ba nie mają­ca zielonego poję­cia o amerykańs­ki pra­wodaw­st­wie, czy o tym kim naprawdę są biorące udzi­ał w pro­ce­sie osoby.

No i tu wychodzi kwes­t­ia czwarta. Mam wraże­nie, że sprowadze­nie kwestii prze­mo­cy do swois­tego spek­tak­lu jeszcze bardziej rozmy­wa sprawę. Gdzieś po drodze wyk­sz­tał­camy taki język i sposób mówienia, który czyni z tego wszys­tkiego kole­jny cele­bry­t­ki spór. I dla nas może to nie mieć wielkiego znaczenia, ale utwierdza­ją się w języku i kul­turze bard­zo toksy­czne schematy postrze­ga­nia prze­mo­cy w związku. A to już ma wpływ na ludzi tu w Polsce, który muszą się z nią mierzyć. Jeśli naszym główny punk­tem odniesienia sta­je się amerykańs­ki, cele­bry­t­ki spór sądowy — to trud­niej nam potem rozu­mieć i roz­maw­iać z osoba­mi, które przeży­wa­ją to tu na miejs­cu — w zupełnie innym kon­tekś­cie, w zupełnie innym porząd­ku prawnym i zma­ga­jąc się z wielo­ma prob­le­ma­mi, których ani Depp ani Heard nie mają.

Ostate­cznie mam wraże­nie, że odrzu­ca mnie od tego sporu to co czyni go najbardziej atrak­cyjnym — to jest kole­jny pop­kul­tur­owy spek­takl — intrygu­ją­cy nieco bardziej niż real­i­ty show, bo prze­cież to prawdzi­wi ludzie i prawdzi­we wyro­ki. Nieza­leżnie od tego jak bard­zo chce­my pozować na oso­by obiek­ty­wne, anal­i­ty­czne czy poważne — mech­a­nizm jego trans­misji i odbioru — fakt, że oglą­damy to na ekranie kom­put­era czy telewiz­o­ra — odreal­nia sytu­ację. I tak z prawdzi­wej, skom­p­likowanej sprawy robi się spek­takl, który odbier­amy jak spek­takl. I wiecie nie mam wraże­nia by było to dla nas zdrowe.  Zwłaszcza gdy pro­ces sta­je się czymś więcej niż próbą rozsądzenia dwóch osób a sta­je się kole­jnym ele­mentem kul­tur­owej wojny. Bo prze­cież jest całe mnóst­wo środowisk, które będą oce­ni­ać tą sprawę przez pryz­mat napięć między kobi­eta­mi a mężczyz­na­mi, w kwestii prze­mo­cy. Już olbrzymia część dyskusji nie ma nic wspól­nego z konkret­ną sprawą tylko ma udowod­nić, kto jest bardziej win­ny złe fem­i­nist­ki czy dobrze ustaw­ieni face­ci. Sek­sizm, mizoginia, mizan­dria — moż­na wymieni­ać — wszys­tko ma się doskonale w roz­mowach o tej sprawie.

Nie obe­jrza­łam ani min­u­ty. Kiedy wyświ­et­la mi się jak­iś klip — przeskaku­ję dalej. Nie biorę udzi­ału w roz­mowach, niechęt­nie widzę takie wąt­ki na tabli­cach wokół mnie. Prz­er­aża mnie poziom w jaki dal­iśmy się zaan­gażować w tą sprawę. Prz­er­aża mnie trochę jak sami sobie cią­gle pow­tarza­my, że to ważne. Choć praw­da jest taka, że ta sprawa mogła­by być zupełnie nie waż­na, gdy­byśmy o tym zade­cy­dowali. I to nie jest tak, że mam złe zdanie o każdej poje­dynczej oso­bie, która sprawę oglą­da — jak w przy­pad­ku wielu zjawisk społecznych — jed­nos­t­ka nie musi być zła czy prob­lematy­cz­na by zachowanie społeczne wydało się nam prob­lematy­czne. Więc jeśli czy­tasz ten tekst z myślą, że źle myślę o kimkol­wiek jako jed­nos­tce — to nie jest to praw­da. Choć wyz­nam, że mam zas­trzeże­nia wobec osób które spędza­ją dużo cza­su anal­izu­jąc treś­ci i udowad­ni­a­jąc że jed­na czy dru­ga oso­ba, jest zła, kłam­li­wa, manip­u­la­tors­ka itp. Ale to raczej dlaczego, że uważam, że w każdym przy­pad­ku pewne siebie tezy o osobach których nie znamy niekoniecznie są na miejscu.

Cieszę się na myśl, że niedłu­go zapad­nie wyrok i trans­mis­je się skończą. Choć wiem, że w obec­nej sytu­acji wyrok sądu nie ma znaczenia — ludzie już wiedzą co mają myśleć.

Ale nie, nie będę oglą­dać, nie będę się intere­sować, nie będę analizować.

Jak rzad­ko mam wraże­nie, że cza­sem trze­ba wal­czyć o ochronę swo­jej nieśmiertel­nej duszy i to jest jed­na z tych rzeczy jaką mogę dla niej zrobić.